به دنبال جایگزین برای تامین آب شرب کرمان هستیم

سلاجقه رییس سازمان محیط زیست:

به دنبال جایگزین برای تامین آب شرب کرمان هستیم

۴۱۱پروژه فاقد مجوز محیط زیستی در بودجه ۱۴۰۱ بودجه گرفتند. یکی از این پروژه‌ها، تونل انتقال آب از هلیل رود برای تامین آب شرب کرمان است. پروژه‌ای که جمعه گذشته ۶اسفندماه مورد بازدید علی سلاجقه، معاون رییس جمهور و ریاست سازمان محیط زیست کشور قرار گرفت. بازدیدی که با آمدن چند ده نفر از اهالی معترض به محل تونل انتقال آب  و غاصب خواندن مجریان طرح انتقال آب، از کنترل خارج شد و محافظان، سلاجقه را به زحمت راهی خودرو کردند. او که  پیشتر در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس خواستار حذف ردیف بودجه این طرح‌ها شده بود، حالا به «پیام ما» گفته  چاره‌ای جز ادامه پروژه‌های با پیشرفت فیزیکی بالانیست. در خصوص تونل انتقال آب از هلیل رود اما نظر او بر توقف پروژه و پیدا کردن جایگزینی برای تامین آب شرب کرمان است. با توجه به تام الختیار بودن وزارت نیرو برای تعیین منابع و مصارف  آب، رویکرد دوم معاون رییس جمهور مذاکره با این  وزارتخانه برای روکار شدن این پروژه در صورت ادامه است.   

ساخت سد در پایین دست لندفیل رابر  

دامنه اعتراضات چه در محل سد و چه در تونل انتقال آب بالاست و هر دو پروژه مجوز محیط زیستی ندارد. چه  سد شهیدان امیر تیموری که پایین دست لندفیل رابر ساخته شده و حالا ۹۳درصد پیشرفت فیزیکی دارد و چه تونل انتقال آب که اعداد و ارقام متناقضی در خصوص پیشرفت فیزیکی‌اش بیان شده. پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو اما آذرماه در خبری به نقل از مدیر کل آب منطقه‌ای استان کرمان بر عدد ۴۴درصد تاکید کرده است. با این حال مرجان شاکری، مدیر کل محیط زیست استان کرمان در گفت و گو با «پیام ما» پیشرفت فیزیکی تونل را ۳۰ درصد اعلام می‌کند. 

خالی از سکنه شدن سبزه طیاب 

تونل از دو سمت بردسیر و رابر پیش رفته است. ۱۰کیلومتر و ۷۰۰متر از سمت بردسیر و ۵کیلومتر و ۳۰۰متر هم از سمت رابر پیش رفته است. این ۵کیلومتر اما با شکست گسل‌های زمین آب شرب ۸پارچه آبادی را از سمت رابر قطع کرده است. آقاجان رکنی یکی از مالکان  عمده سبزه طیاب بود، یکی از آبادی‌هایی که بعد از پیشروی تونل کاملا خشک شد. باغ و مراتع که از بین رفت، آقاجان، بی بی را به همراه دو فرزندش در گنجان، نزدیکترین روستا به سبزه طیاب گذاشت و رفت تا گوسفندانش، تنها منبع درآمد باقیمانده‌اش را حفظ کند:« دو دنگ و نیم سبزه طیاب برای من بود اما  تونل، باغ، زمین و همه زراعتمان را خشک کرد. ما همینطور که  دامداری‌مان  خوب بود، از طریق املاک  و کشاورزی که داشتیم به حد بی نیازی بودیم و محتاج کسی نمی‌شدیم ولی تونل آب ما را  قطع کرد، دیگر نتوانستیم هیچ کاری کنیم.  الان ۴سال است که دیگر زراعت نداریم. مجبور به مهاجرت شدیم. زن وبچه‌ام را در گنجان گذاشتم و خودم هم  به قدرودخانه زیر رابر رفتم تا همین تعداد دامی که برایمان باقی مانده را نگه دارم و از این طریق امرار معاش کنیم.» 

از باغداری تا کارگری

 ۸ آبادی گشکین، مبارک شاد، هفتدانگ، سبزه طیاب، روسکین،نهر انجیر، اسفیج و گنجان با پیش روی تونل خشک شدند. در این بین  وضعیت روستای گشکین، مبارک شاد و سبزه طیاب از همه بدتر است. ساکنین  گشکین همه مجبور به ترک روستا شدند؛ چه آن‌ها که کشاورزی و یا دامدار بودند و چه کسانی که زنبورداری می‌کردند. سلیمان آور در گشکین باغدار بود اما بعد از اینکه کل سرمایه‌اش خشک شد، ناچار به مهاجرت به رابر شد:«۴سال است که گشکین خشک شده، سال اول برای ما هم مثل گنجان تانکر آب آوردند، اما بعد همان را هم از ما قطع کردند. مردم متفرق شدند. یک عده رابر رفتند، یک عده گنجان و بعضی هم کرمان. من به ناچار به رابر آمدم و البته اینجا هم کاری ندارم. قبلا باغدار بودم ولی الان کارم شده هر روز رفتن سر میدان رابر تا کارگری کنم که البته بیشتر وقت‌ها  هم کار نیست. درآمدی ندارم و به زحمت توانستم یک خانه خشت و گلی در رابر با ۳۰۰ هزار تومان ماهانه کرایه کنم.» فتحعلی شمس الدینی هم از گشکین به رابر آمده. او قبلا هم باغ‌دار بود و هم زنبوردار اما حالا فقط  زنبورهایش برایش باقی مانده که البته در این مهاجرت یک سومش هم از دست رفته:«با زنبور داری که نمی‌شود زندگی را گذراند ؛چندین میلیون زیر بار قرض رفتم. ما ۴ برادریم که وضعیت همگی‌مان همین است. همه چشمه سارها و قنوات را خشک کردند،  من باغی داشتم که انواع و اقسام درخت‌ها را داشت. فقط  صد و خورده‌ای گردو داشتم اما الان دوسال است توان رفتن به روستا را ندارم، هر وقت  نگاهم به آن سمت می‌افتد، فقط گریه‌ام می‌گیرد.» عده‌ای از اهالی گشکین به چوپانی روی آوردند، عده ای به کارگری و ۱۲ خانوار که زنان سرپرستشان بودند و یا دارای فرزند معلول، وضعیت نامعلومی دارند.  تعداد زیادی از این افراد به نزدیک‌ترین روستا به گشکین پناه آوردند؛ روستایی که در تابستان تنها ۲۰دقیقه آب شرب دارد و مردمانش برای تامین آب از تانکر استفاده می‌کنند.  

دستور حاج قاسم برای توقف پروژه

تونل انتقال آب سد صفارود سال ۹۵ با حکم دادگاه  متوقف شد. دادگاه پس از بررسی پرونده و اخذ وثیقه سی و یک میلیارد ریالی و تصویر استفتاء از دفتر مرجع جهان تشییع آیت الله مکارم شیرازی‌، دستور توقیف عملیات اجرائی تونل انتقال آب سد صفارود که از سرشاخه های اصلی هلیل رود میباشد را صادر کرد. مدتی بعد اما این حکم شکسته شد و عملیات اجرایی از سر گرفته شد. اعتراضات مردم روستایی اما منجر به حضور حاج قاسم سلیمانی بر سر پروژه و نوشتن یک صورت جلسه به امضای استاندار وقت و سایر مسئولان برای توقف این امر بود.

در یک ویدیو مشهور که در شبکه‌های اجتماعی بارها به نشر گذاشته شده است حاج قاسم این تونل انتقال را به عنوان یک خیانت خوانده است. او در این ویدیو گفته است:«این افراد می‌خواهند آب را از این جا برگرداند و به صورت ثقلی به مکانی دیگر ببرند. اگر این اقدام صورت گیرد کل جیرفت از بین می‌رود. تاکنون دو نقطه از رودخانه  بسته شده و اگر این کار ادامه پیدا کند، نه تنها سد جیرفت بلکه کل جیرفت از بین می‌رود.»

۴ سال است که این پروژه به دستور حاج قاسم متوقف بوده با این حال این پروژه در لایحه بودجه ۱۴۰۱ اعتبار گرفته است. یک منبع آگاه  در آب منطقه‌ای کرمان نیز عملیات اجرایی شبانه این پروژه را تایید کرده . طبق گفته او این پروژه در حال آب بندی است.

مردم روستاهای اطراف نگرانند تا سناریو گشکین و مبارک شاد برای آن‌ها نیز تکرار شود.  افرادی که به همراه روستاییان آسیب دیده خودروی علی سلاجقه را دنبال کردند و تا نزدیکی تونل انتقال آب آمدند. بازدیدی که با شعارهای مردم و غاصب خواندن مجریان پروژه انتقال آب از  کنترل خارج شد و محافظان، علی سلاجقه را به زحمت راهی خودرو کردند. 

تونل به ۱۵کیلومتری  برسد آب لاله زار قطع می‌شود

خدارضا شمس الدینی، رئیس شورای اشکان و  نایب رییس شورای مرکزی بخش رابر معتقد است که اگر تونل به کیلومتر ۱۵ برسد، رودخانه اشکان و آبدر از بین می‌رود و بعد هم  منبع اصلی آب کوه شاه و لاله زار نیز قطع می‌شود:«اگر این تونل ادامه یابد یک فاجعه رخ می‌دهد. تبعات این تونل صرف چند روستا نیست بلکه منطقه لاله زار، بردسیر و شهرستان‌های پایین دست نیز دچار مشکل می‌شوند.» به گفته او این تونل در ادامه بر روی جازموریان و مناطق جنوبی کرمان نیز تاثیر گذار خواهد بود. 

انتقال آب از سد صفارود به صورت روکار خواهد بود

سلاجقه، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور تاکید دارد که دنبال راهکار جایگزین برای انتقال آب به کرمان است. او در گفت و گو با‌ «پیام ما» می‌گوید: « یکی از پروژه‌های فاقد مجوز در  کرمان بحث انتقال آب از سمت رابر و سد صفارود است که البته ما در این بحث دنبال گزینه‌های جایگزین هستیم و خوشبختانه استانداری کرمان هم این موارد را دنبال می‌کند تا شاید بحث انتقال آب از صفارود منتفی شود.»  رییس سازمان محیط زیست البته در کنار این موضوع در حال مذاکره با وزارت نیرو برای روکار شدن این پروژه در صورت ادامه روند آن است:«ما حتی در همین شرایط با  محرابیان، وزیر نیرو گفت و گوی حضوری داشتیم تا بقیه این تونل به صورت خط لوله اتفاق بیفتد، چرا که به هر حال بحث تخصیص منابع و مصارف آب در حیطه وظایف  وزارت نیرو است. با این حال  با توجه به خسارت‌های زیادی که این پروژه ایجاد کرده و در ادامه می‌کند جلوی انتقال پروژه در قالب تونل گرفته شده است و با وزارت نیرو به این نتیجه رسیدیم که اگر قرار است این بحث ادامه پیدا کند در قالب لوله گذاری باشد.» آن طور که مرجان شاکری، مدیر کل محیط زیست استان کرمان به «پیام ما» می‌گوید با لوله گذاری دیگر خطراتی برای روستاهای پایین دست ایجاد نخواهد شد:«به هر حال این آب قرار است پشت شد جمع شود ولی اگر در قالب تونل پیش رود گسل‌ها پاره شده و آبی که در کوه بین لایه‌ّای آبدار جاری است به سمت تونل کشیده می‌شود اما با لوله کشی دیگر این مشکل ایجاد نخواهد شد.»

سرنوشت پروژه‌های اجرا شده بدون مجوز 

۴۱۱ پروژهای که نامشان در لایحه بودجه 1401 آمده مجوز محیط زیستی ندارند؛ پروژه‌هایی که بعضی بیش از ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که پیش از این در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس با اشاره به اینکه بیش از ۹۶ درصد پروژه‌های بدون ارزیابی محیط زیستی مربوط به دو دستگاه وزارت نیرو و وزارت راه و شهرسازی است، خواستار حذف ردیف بودجه این طرح‌ها شده بود، حالا می‌گوید چاره‌ای جز ادامه طرح هایی که پیشرفت داشته‌اند نیست. »بعضی از این پروژه‌ها به سال ۶۲ برمی‌گردند و در آن سال‌ها چندان دستورالعمل ارزیابی صادر نشده و چندان دنبال مجوز محیط زیستی نبودند و تازه ۱۳ سال است که مجوز محیط زیست تکلیف شده است.» سلاجقه با اشاره به تحویل فهرست این پروژه‌ها به سازمان برنامه و بودجه و مجلس توضیح می‌دهد: «بسیاری از این پروژه‌ها درصد پیشرفت فیزیکی‌شان خیلی بالاست و در مرحله ۸۰ تا ۹۰ درصدی هستند که آنها ادامه خواهند یافت، ولی پروژه‌هایی که پیشرفت فیزیکیشان از ۴۰درصد به پایین باشند، از آنها ارزیابی زیست محیطی می‌خواهیم.«