صادرات چمدانی پته

رخ زیباترین «سوزن‌دوزی» جهان در انتظار سرمایه‌گذار

صادرات چمدانی پته 

   پته‌دوزی یکی از صنایع دستی شاخص استان کرمان است و زنان کرمانی با هزاران بار سوزنی که بر روی شال می‌زنند زیباترین سوزن‌دوزی جهان را به تصویر می‌کشند اما به گفته معاون میراث فرهنگی استان،زنجیره تولید پته کامل نیست و برای تکمیل این زنجیره نیاز به حضور سرمایه‌گذار در این بخش است.استان کرمان به‌دلیل داشتن پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی همواره در کشور به‌عنوان یکی از قطب‌های صنایع دستی محسوب می‌شود، پته‌دوزی یکی از صنایع دستی شاخص استان کرمان است، پته جزء رودوزی‌های سنتی محسوب می‌شود.

کاظم حسین‌زاده معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان گفت:حدود ۲۰ هزار پته‌دوز در استان کرمان داریم که بیشترین پته‌دوزها در شهرستان زرند، کرمان، رفسنجان، سیرجان و بم در حال فعالیت هستند.

او اظهار داشت:در استان کرمان حدود ۷۰ هزار هنرمند و صنعت‌گر در رشته‌های صنایع دستی به غیر از فرش داریم. فرش جزء صنایع دستی محسوب می‌شود اما زیر نظر میراث فرهنگی نیست و زیر نظر سازمان صمت و در  شرکت فرش فعالیت می‌کنند.

ثبت پته‌دوزی در میراث ناملموس کشور 

حسین‌زاده عنوان کرد: حدود ۶۰۰ رشته صنایع دستی در دنیا وجود دارد که از این تعداد حدود ۳۰۰ رشته در ایران فعال است و ما به همین دلیل متنوع‌ترین صنایع دستی در دنیا را داریم.

او بیان داشت: از ۳۰۰ رشته فعال صنایع دستی در کشور ۱۰۰ رشته و زیر رشته صنایع دستی در استان کرمان فعال هستند. معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان با اشاره به اینکه پته‌دوزی یکی از صنایع دستی شاخص استان کرمان است، افزود: پته جزء رودوزی‌های سنتی محسوب می‌شود و بیشترین سوزن‌دوزی در کشور است.

حسین‌زاده گفت: سال ۱۳۹۰ رشته  پته‌دوزی در میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است و علاوه بر این، پنج پرونده دیگر از جمله کرمان به‌عنوان شهر ملی صنایع دستی،راور شهر ملی فرش،قلعه‌گنج شهر ملی حصیربافی، شهربابک شهر ملی سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی فیروزه و راین شهر چاقو در حال تکمیل است که به وزارتخانه ارسال می‌شوند تا در اولین فرصتی که وزارتخانه وقتی برای استان در نظر گرفته شود، از آنها دفاع خواهد شد و امیدواریم به ثبت برسد.

او بیان کرد: گلیم سیرجان ابتدا ثبت ملی و بعد ثبت جهانی شد و اکنون یک برند جهانی صنایع دستی در جهان مطرح است و به‌عنوان شهر جهانی گلیم است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان تصریح کرد: به‌دلیل کرونا و شرایط بالای تورم حاکم بر جامعه، قدرت خرید مردم در حوزه صنایع دستی بسیار تا بسیار پایین آمده است.

او ابراز داشت:بزرگترین معضل و مشکل ما در ۲سال اخیر در بازار صنایع دستی، حذف خرید صنایع دستی از سبد هزینه‌های مردم است؛ زیرا اولویت آنها تامین تغذیه و سایر نیازهای اولیه زندگی است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان خاطرنشان کرد:یکی دیگر از مشکلات ما در صنایع دستی تامین مواد اولیه و گران‌شدن این مواد و همچنین گران‌شدن دستمزد دوزنده‌ها است.

کامل نبودن زنجیره تولید پته در استان کرمان 

حسین‌زاده با اشاره به اینکه زنجیره تولید پته در استان کرمان کامل نیست، بیان کرد: مواد اولیه پته (نخ و شال ) از استان‌های یزد، اصفهان، آذربایجان شرقی و …تامین می‌شود.

او افزود:به‌دنبال این هستیم زنجیره تولید پته در استان کرمان تکمیل شود؛اما برای تکمیل این زنجیره نیاز  به حضور سرمایه‌گذار در این بخش است و با توجه به اینکه این بخش مربوط به صنعت بوده  تاکنون سرمایه‌گذار در این بخش پیدا نشده است هر چند یکی، دو نفر اقدام کردند، اما مراحل کاری را تکمیل نکردند.

صادرات پته به‌صورت رسمی نداریم

حسین‌زاده با اشاره به حمایت از سرمایه گذاران حوزه تولید مواد اولیه پته و قراردادن تسهیلات ارزان قیمت در اختیار آنها افزود: آمارها در حوزه صنایع دستی برآوردی است و ۲۰ هزار پته‌دوز در سطح استان داریم که گردش مالی این افراد در سال بالغ بر ۵۰ میلیارد تومان است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان با اشاره به اینکه صادرات رسمی از طریق کرمان انجام می شود، تصریح کرد: با توجه به اینکه زیرساخت صادراتی در استان تامین نیست، صادرات صنایع دستی استان کرمان از سایر گمرکات استان‌های دیگر انجام می‌شود.

او اظهار کرد: میزان ارزآوری صنایع دستی استان همه‌ساله بالغ بر۲ میلیون دلار است، البته صادرات پته به‌صورت رسمی نداریم؛ زیرا صادرات آن به‌صورت چمدانی است و گردشگر خارجی وارد استان می‌شود و به‌عنوان ره‌آورد سفر به کشور و شهر خودش می‌برد.

پته دیگر ظرافت گذشته را ندارد

مرجانه محمدی از تولیدکنندگان و مدرسان پته در استان کرمان نیز اظهار داشت: جنس پته مانند قالی از پشم است و این پشم‌ها به‌صورت گیاهی و شیمیایی رنگ‌رزی می‌شوند.به گفته او مردم در گذشته به‌دلیل نبود امکانات،نخ‌های مورد نیاز خود را به‌صورت گیاهی رنگ می‌کردند.محمدی در زمینه تاریخچه پته می‌گوید:در پته شاه نعمت‌الله ولی که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد، بیش از ۳۰ رنگ برای دوخت آن استفاده شده است و  ۱۰۰ سال بعدی را که  مورد بررسی قرار می‌دهیم، می‌بینم آن همه دنیا رنگ تبدیل به هشت رنگ شده است. او گفت:بعد از انقلاب صنعتی،به‌دلیل واردات پارچه و انواع رنگ به کشور مردم که رنگ‌رزی به‌صورت گیاهی را سخت، طولانی،زمان‌بر و گران دیدند از رنگ‌های شیمیایی که به ‌صرفه‌تر بود استفاده کردند.مدرس این رشته بیان کرد:در زمان انقلاب صنعتی، هشت رنگ یعنی سه رنگ قرمز، سه سبز، یک زرد و یک آبی وارد کشور می‌شود و با این رنگ‌ها، نخ‌ها رنگ‌آمیزی می‌شدند و مردم فکر می‌کردند نخ پته‌ها با همین هشت رنگ، رنگ‌آمیزی می‌شوند و با گذشت زمان این هشت رنگ رنگ‌های اصلی دوخت پته شدند.محمدی افزود: دوخت پته به‌دلیل استفاده از نخ‌های گیاهی بسیار ظریف بوده،اما با ورود نخ‌های شیمیایی، دوخت‌ها ضخیم و درشت شدند و دیگر آن ظرافت گذشته را ندارند.او با اشاره به اینکه طرح اصلی پته که دوخته می‌شد سرو جاویدان بود، تاکید کرد: نقش پته در گذشته از طبیعت الهام می‌گرفت.

تعصبات اشتباه عمده‌ترین مشکل پته کرمان 

دوزنده پته ابراز داشت:به‌دلیل ضخامت نخ‌ها، نقوش پته درشت طراحی شدند و دیگر خبری از آن نقوش ریز و زیبا که مردم نقش‌های ذهنی بر روی آنها انجام می‌دادند، نیست.

محمدی با اشاره به اینکه پته نه‌تنها در کرمان بلکه در دنیا یک هنر پرطرفدار جهانی است، بیان کرد: زمانی که پته صنعتی می‌شود، از حالت هنری خود خارج و ساده‌دوزی در آن صورت می‌گیرد و  دیگر خبری از نقش‌های گل‌ها و پرندگان و بوته‌های ریز نیست و جایگزین اینها گل و برگ‌های بزرگ می‌شود.

مدرس پته گفت: حدود۷ الی ۸ سال است دوباره رنگ گیاهی وارد پته کرمان شده و اکنون در بازار هم رنگ گیاهی و هم رنگ شیمیایی موجود است.

او با اشاره به اینکه قیمت رنگ طبیعی و گیاهی پته، گران و قیمت رنگ شیمیایی ارزان است، افزود: شال پته پشمی اکنون جای خود را به الیاف نانویی داده است زیرا شال پشمی خیلی گران‌قیمت است.

محمدی عنوان کرد: عمده‌ترین مشکل پته کرمان تعصبات اشتباه است؛ به‌عنوان مثال فرهنگی بین مردم باب شده که کارفرماها برای دوخت پته از کارگر‌های خارجی استفاده می‌کنند و دوخت  پته را از بین برده‌اند،که این مسئله درست نیست، زیرا تمام کار به کارفرما برمی‌گردد.اگر جنس مرغوب تهیه و در اختیار کارگران خود قرار دهند و تمام امکانات، تجهیزات، آموزش‌های لازم و دستمزد خوب به کارگر توسط کارفرما داده شود، محصول خوبی  به‌دست می‌آید.

کرمان پایه پته در جهان 

تولیدکننده پته در استان کرمان تصریح کرد:نخ و شال پته توسط افراد غیر‌متخصص در حال تولید شدن است، زیرا  صنایع دستی باید مواد اولیه طبیعی تولید شوند. پته در منطقه کشمیر تولید می‌شود و کل درآمد این منطقه از راه تولید و صادرات پته است و هیچ صنعت دیگری ندارند.

او با اشاره به اینکه متاسفانه پته به ثبت جهانی نرسیده است، افزود: برخی‌ می‌گویند از دوره تیموریان یا صفوی توسط میرعلی همدانی پته از کرمان به کشمیر رفته و کشمیری‌ها دوخت پته را یاد گرفتند و شروع به دوخت آن کرده‌اند.محمدی با اشاره به اینکه  پایه و مادر این هنر در جهان کرمان است، بیان داشت: کشمیری‌ها نقوش قدیمی را حفظ کرده‌اند و پته را بر روی شال‌های پشمی و با نخ‌های گیاهی رنگ شده می‌دوزند و پته کشمیری در جهان بین ۳ تا ۴ هزار دلار به فروش می‌رسد. او توضیح داد:شهرهای دیگر کشور نسبت به پته خیلی‌خیلی حساس هستند و بهتر از کرمانی‌ها می‌دوزند؛ زیرا کرمانی‌ها هنوز در تعصبات و سنت‌های قدیمی خود باقی مانده‌اند و می‌گویند این نوع دوخت را مادر مادران ما هم می‌دوختند و رنگ‌آمیزی می‌کردند، اما در شهرهای دیگر رنگ‌آمیزی جدیدتر و دوخت بهتری دارند.محمدی ادامه داد:عمده مشکلات پته استان کرمان تعصبات بی‌جا، تولیدات بد و نامرغوب و واردات نخ نامرغوب است. اکنون نخ از استرالیا، نیوزیلند، چین و اروگوئه وارد کشور می‌شود و کسی قدر ظرافت و مرغوبیت نخ ایران را نمی‌داند.وی با اشاره به اینکه دستگاه کافی برای تولید نخ در استان کرمان وجود ندارد، افزود: چند دستگاه تولید نخ وجود دارد، اما  انحصاری و خصوصی هستند.محمدی در جواب این سوال که آیا به‌دلیل مشکلات اقتصادی و معیشتی که مردم دارند خرید صنایع دستی کاهش داشته است، گفت:نه این حرف من و شما است،صنایع دستی هیچ‌وقت کاری به اقتصاد ندارد و کسی که از لحاظ مالی مرفه است، صنایع دستی خریداری می‌کند.او ابراز داشت:مردم اکنون آگاه‌تر هستند و استقبال خوبی از پته‌های پشمی با رنگ‌های گیاهی دارند، زیرا قبلا پته‌های پلی‌استر و رنگ‌های شیمیایی خریده و کلاه سرشان رفته و دیگر حاضر نیستند پول بابت آنها بدهند.مدرس پته در استان کرمان در مورد اینکه تاکنون در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت کرده است، گفت: تاکنون در نمایشگاه‌های خارج کشور شرکت نکرده‌ام و برای اولین‌بار در نمایشگاه سلیمانی عراق و بعد عمان شرکت خواهم کرد.

صادرات چمدانی پته

او یادآور شد:به‌دلیل تحریم نمی‌توانیم‌صادرات انجام دهیم و عمده صادرات ما در زمینه پته به‌صورت چمدانی توسط توریست‌های خارجی است.

محمدی ادامه داد:هنرجوهایی در کشورهای مختلف از جمله آمریکا،ایتالیا، پاکستان،قزاقستان،استرالیا،کانادا دارم که به‌ صورت مجازی در حال یاد گرفتن دوخت پته هستند.

این مدرس پته با اشاره به اینکه تولیدکننده ۱۰۰ درصد نخ و شال پشمی و رنگ‌رزی گیاهی هستم، گفت: از آنجا که بهترین کرک مربوط به راین است اما متاسفانه کرک ما به‌صورت خام از کشور خارج می‌شود؛زیرا دستگاه‌های مربوط به تولید پارچه‌های کرک نداریم.

برچیده شدن بساط سودجویان از صنعت پته 

 حمیده شورابادی تولیدکننده و مدرس رشته پته در استان کرمان هم اظهار داشت: پته یکی از  سوزن‌دوزی‌های اصیل  و زیبای ایرانی و همچنین یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی ایران محسوب می‌شود که خواستگاهش کرمان دیار مردمان صبور و زنان سخت‌کوش و هنرمند است.

شورآبادی بیان کرد:چند سالی است پته با مشکلات زیادی از جمله  ورود مواد اولیه نامرغوب، ورود تکنیک‌های دوخت غلط و آموزش اشتباه روبه‌رو شده است.

تولیدکننده پته در استان کرمان عنوان کرد:متاسفانه اگر نظارت بیشتری صورت می‌گرفت و بساط سودجویان جمع می‌شد پته امنیت بهتری داشت.

شورآبادی با اشاره به اینکه خوشحالم کرمان پته این هنر ناب را برای زنانش به میراث گذاشته است،گفت: مادرم از ۶سالگی شروع به دوخت  پته کرده و من هم در همین سن این کار را شروع کردم.

اوعنوان‌کرد:برند پته شهرزاد را به همراه مادرم تاسیس کردیم و  ۱۵سال به‌صورت حرفه‌ای برای نزدیک به ۳۰۰ خانم آموزش داده و کارآفرینی کرده ایم.

شورآبادی افزود:به چهار کشور پته ارسال کردیم و یک نمایندگی فروش در استرالیا داریم و در تلاش برای ارسال کار به ایتالیا و اروپا هستیم.