کسب رتبه دوم صادرات فرش در سالی که فرشی از کرمان صادر نشد؛ کرمان بازنده بازار فرش

کسب رتبه دوم صادرات فرش در سالی که فرشی از کرمان صادر نشد؛ کرمان بازنده بازار فرش؛ رییس هیات مدیره اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف: بافنده‌ها از نصف هم کمتر شدند

روز گذشته رئیس مرکز ملی فرش، ادعا کرد که ایران دومین صادرکننده فرش بعد از هند است. استناد رافع به آمار بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ که از  ۸۷۰ میلیون دلار صادرات فرش در جهان، ۷۲ میلیون دلار مختص ایران بوده. سال ۱۴۰۰ هم حدود ۶۴میلیون دلار فرش از ایران صادر شده. پاسخ اینکه چقدر از این میزان مربوط به کرمان بود«هیچ» است. این پاسخ  اسلامی، رئیس اداره فرش دستباف سازمان صمت به نقل از گمرکات کرمان است،که طبق آن اخرین صادرات مربوط به سال ۹۸ بوده است. همین آمار از سمت رییس هیات مدیره اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف کرمان هم تایید می‌شود و شفیعی پور عاملش را ریزش بافندگان فرش در کرمان می‌داند. 

بر اساس آمارهای جهانی، در سال ۲۰۲۰ هند با ۲۷۸ میلیون دلار صادرات فرش در رتبه اول، ایران با ۷۲ میلیون دلار در رتبه دوم و نپال با ۵۱ میلیون دلار در رتبه سوم بوده است. صادرات پاکستان و چین هم به ترتیب ۵۰ و ۳۱ میلیون دلار بوده و ترکیه هم با افت چشمگیر، رقم ناچیزی از صادرات فرش داشته است. با این حال فرحناز رافع، رئیس مرکز ملی فرش معتقد است که در حقیقت ایران رتبه اول صادرکننده فرش دستبافت است، نه هند:«ایران در حقیقت رتبه اول صادرات فرش در جهان را دارد. چرا که هند گلیم و فرش‌های دستباف بسیار ارزان که با ربات بافته می‌شود را به عنوان فرش دستباف صادر می‌کند، اما ایران فقط فرش دستباف و گبه را تحت عنوان فرش دستباف صادر می‌کند.»

کرونا تاثیری در صادرات فرش نداشت!

رافع در نشست خبری که روز گذشته داشته اعلام کرده که صادرات فرش دستباف، کمترین آسیب را از کرونا دیده است:«صادرات فرش ایران در دوره بیماری کووید کمترین کاهش را داشته است. در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۴ میلیون دلار فرش از کشور صادر شده که نسبت به سال ۱۳۹۹ به لحاظ وزنی حدود ۱۱ درصد رشد و از لحاظ ارزشی حدود ۱۰ درصد کاهش داشته است. علت این کاهش ارزش صادراتی، موضوع بازگشت ارز حاصل از صادرات است که منجر به انتخاب شیوه‌هایی دیگر از سوی بازرگانان و تجار برای صادرات شده است. آمار مرکز ملی فرش، آمار گمرک و آمارهای جهانی ترید مپ است. هرچند معتقد نیستیم در شرایط فعلی اوضاع فرش دستباف عالی است، اما برخی از ارقامی هم که گفته می‌شود حقیقت ندارد.» 

طبق آماری که رافع به استناد از گمرک ارائه داده صادرات فرش از دو سال قبل تا به اکنون بین ۶۹ تا ۸۰ میلیون دلار بوده است. اینکه چقدر این میزان مربوط به کرمان بوده؟ سوالی است که به گفته روح‌الله اسلامی،  رئیس اداره فرش دستباف سازمان صمت امکان تفکیکش برای کرمان نیست، چرا که فرشی از گمرکات کرمان صادر نشده. اسلامی به «کاغذ وطن» می‌گوید:« در سالیان گذشته مشکل صادرات فرش کرمان نداشتن کارشناس متخصص در گمرکات کرمان بوده ما از سال ۹۸ کارشناسان مرتبط با این امر را حداقل در گمرک کرمان مستقر کردیم که اولین محموله هم صال ۹۸ از این طریق صادر شد و بعد از آن دیگر صادراتی نداشتیم.» او البته معتقد است که این نمی‌ةواند ملاک باشد، چرا که ممکن است صادرات از سایر گمرکات کشور صورت گرفته باشد:« ما ۳ یا ۴ صادرکننده فرش از کرمان داریم که این سازمان اطلاعی از صادرات این افراد ندارد اما ممکن است این عده فرش کرمان را از گمرکات سایر استان‌ها صادر کرده باشند.»

بافت فرش صادراتی مقرون به صرفه نیست

عطا الله شفیعی پور، رییس هیات مدیره اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف کرمان اما مدعی است که یکی دو سال است که  فرشی از کرمان صادر نشده و صادرات در سال‌‌های قبل نیز محدود بوده است . شفیعی پور در گفت و گو با «کاغذ وطن» مدعی است که بافت فرش صادراتی برای بافنده‌های کرمانی مقرون به صرفه نیست:«فرش صادراتی فرش خاصی است،  ریزبافت نیست و به همین جهت قیمت چندانی هم ندارد. » بنا به گفته شفیعی پور قیمت فرش صادراتی متری ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است که از این مبلغ ۵۰۰هزار تومان هم تقریبا برای مواد اولیه خرج می‌شود.به عبارت دیگر یک بافنده در کرمان باید ساعتی ۸ساعت کار کند تا بتواند یک متر از این فرش را برای یک ماه ببافد و در نهایت ۱میلیون تومان دریافت کند.« درست است که قالی صادراتی گران است،‌اما نه برای بافنده . با توجه به نوع بافت این قالی که ریز بافت نیست، با قیمت کمتری از بافنده خریداری می‌شود»

تعداد بافندگان به نصف رسید

آن طور که شفیعی پور توضیح می‌دهد مقرون به صرفه نبودن بافت قالی صادراتی در کنار ریزش شمار بافندگان در کرمان منجر شده تا کسی تمایلی به بافت این نوع از فرش نداشته باشد:« تعداد بافندگان از ۲۰۰هزار نفر در یک دهه قبل به ۶۰ هزار نفر نرسیده که بخشی از همین افراد هم گلیم و سایر دستبافته‌ها را می‌بافند و در این عرصه فعال نیستند، این افراد نیز بیشتر راغب به بافت فرش داخلی هستند چرا که با توجه به نقش ریز این نوع فرش متری ۶میلین تومان از این افراد خریداری می‌شود.» او مدعی است که کل بافت این تعداد از بافنده در کرمان به اندازه نیاز کرمان و کشور است و عملا تولید بیشتر امکان پذیر نیست:«دیگر انسجامی در بافندگان فرش صادراتی وجود ندارد، همان تعدادی که بودند هم به سمت تولید فرش مورد تقاضای داخل رفتند» او که با همکاری با هلدینگ آفرینش کار به روز رسانی طرح‌های کرمانی و تولید طرح‌های جدید را به عهده گرفته، مدعی است که به علت نبود بافنده در کرمان از بافنده‌های شاهرودی استفاده می‌کند:«تعداد بافنده در راور به شدت ریزش کرده و فقط یک عده خاص در این بخش فعالند که همین تعداد هم مشتری‌های خاص خودشان را دارند و سرشان شلوغ است، برای همین هم ما مجبوریم برای بافت طرح‌های خود از بافندگان شاهرود استفاده کنیم.»