افزایش حجم پسماند ناشی از فعالیت کارخانه«مس کاتد سبزواران» در مجاورت رود شور، فعالان محیط زیست و شهروندان را نگران کرده است. آوار پسماند مس کاتد بر بام شهر جیرفت

افزایش حجم پسماند ناشی از فعالیت کارخانه«مس کاتد سبزواران» در مجاورت رود شور، فعالان محیط زیست و شهروندان را نگران کرده است. آوار پسماند مس کاتد بر بام شهر جیرفت

گزارش | سمیه خدیشی

 رییس اداره محیط زیست شهرستان جیرفت: کارخانه مس کاتد سبزواران فاقد مجوز محیط زیست است و با دستور رییس شورای پیشگیری از وقوع جرم،عملیات فاز توسعه مجتمع متوقف شد

«کارخانه مس کاتد امید سبزواران» خرداد ۹۸ در شهرک صنعتی شماره ۲ شهر جیرفت افتتاح شد. این واحد هنوز پیوست محیط زیستی ندارد و جانمایی آن در این شهرک صنعتی  به دلیل حجم انبوه پسماند حاصل از فعالیت این واحد صنعتی  و هم چنین فاصله کمی که  با یکی از رودخانه های اصلی شهر به نام رود «شور» دارد کار را خطرناک تر کرده است.

به‌تازگی فرماندار جیرفت هم  به جمع معترضان این کارخانه پیوسته و به تداوم تخلفات اعتراض کرده است: «استفاده از پسماند کارخانه کاتد مس در امور عمرانی و شهری گزارش شده که تخلف به شمار می‌رود. ضمن اینکه دپوی پسماند این کارخانه در نزدیکی رودخانه شور خطرآفرین است.»

 در سال‌های اخیر با آغاز توسعه صنعتی و معدنی در جنوب کرمان، محیط زیست چندان مورد توجه نبوده و هشدارهای بسیار به واحدهای صنعتی در سایه اشتغال و تولید به‌راحتی نشنیده گرفته می‌شود.

*نگرانی از پسماند و دفع غیر اصولی

احمد بلندنظر، فرماندار جیرفت که از این کارخانه بازدید کرده، می‌گوید استفاده از پسماندهای کاتدی در امور عمرانی شهری تخلف است. او گفته است: «شواهد و گزارش‌ها نشان می‌دهد که پسماندهای کاتدی مس در جیرفت در برخی از امور عمرانی مورد استفاده مجدد قرار گرفته‌اند. نگرانی ما از این است که استفاده از بقایا و بازمانده ضایعات فرآوری مس در راه‌سازی و امور مشابه و دفع غیراصولی این ضایعات و پراکنده شدن آنها اثرات مخرب محیط زیستی برجای بگذارند و منابع آب را آلوده کنند. 

مدیریت و دفع پسماندهای صنعتی و معدنی ضرورت دارد و زیان‌های جبران‌ناپذیر دفع غیراصولی آنها برای محیط زیست و سلامت مردم نباید نادیده گرفته شود.» به گفته فرماندار جیرفت، مجموعه تولیدی کاتد مس جیرفت پیوست محیط زیستی ندارد و از سوی دیگر، همجواری‌اش با رودخانه شور و دپو پسماندها در این محل خطرات محیط زیستی خواهد داشت. او در آخر گفته است که منتظر «اعلام نتیجه بررسی کارشناسان متخصص» است تا «اقدام مقتضی توسط سیستم‌های نظارتی و مربوطه انجام شود».

*این کارخانه مجوز محیط زیست نداشت و ندارد

رییس اداره محیط زیست شهرستان جیرفت در رابطه با این واحد صنعتی می‌گوید:کارخانه مس کاتد سبزواران فاقد مجوز محیط زیست است و.پروانه بهره برداری آن توسط سازمان صمت بدون استعلام و کسب مجوز محیط زیستی صادر شده است که طبق قانون لازمه ایجاد یک پروژه صنعتی کسب مجوز محیط زیست و داشتن پیوست زیست محیطی است.

محمد کمالی در مورد نحوه فعالیت  کارخانه مس کاتد سبزواران تصریح کرد: این واحد براساس مصوبه کمیسیون ماده ۱۱ فعالیت می‌کند و این مصوبه به منزله مجوز محیط زیست تلقی نمی‌شود، ضمن اینکه  این مصوبه دارای ۲ تبصره تعهد آور برای این مجموعه است که تبصره‌های لحاظ شده نیز تاکنون فاقد هرگونه اقدام اجرایی از طرف این مجموعه بوده است.

او ادامه داد: بر‌اساس بازدید شورای پیشگیری از وقوع جرم شهرستان که متشکل از رییس دادگستری، فرماندار، مسئولان محیط زیست و مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهرستان است و با توجه به مشکلات عدیده در زمان بازدید، دستور توقف عملیات در فاز توسعه مجتمع از طرف رییس شورای پیشگیری از وقوع جرم به این واحد ابلاغ شد.

*مجوزی برای حمایت از تولید

پیش ازاین نیز، مرجان شاکری، مدیر کل وقت محیط زیست استان کرمان در خرداد ۹۸ (قبل از افتتاح مجموعه) گفته بود: «سازمان محیط زیست با فعالیت کارخانه مس کاتد جیرفت مخالف است. کارخانه مس کاتد جیرفت مجوزی از محیط زیست دریافت نکرده و بدون تایید این سازمان فعالیت می‌کند.» 

جست‌وجوهای «پیام ما» نشان می‌دهد شرکت صنایع معدنی فرآوری مس امید سبزواران (مجری طرح این کارخانه) در ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۹۷ تاسیس شده است. چنان که شاکری هم در آن زمان گفته بود: «مدت یک‌سال است کارخانه‌ی کاتد مس در شهرک صنعتی جیرفت مشغول بهره‌برداری بوده و متاسفانه مجوز محیط زیست را نیز ندارد.» به گفته او با وجود مخالفت محیط زیست، در نهایت «اگر مجوز هم صادر شود به دلیل حمایت از تولید است». همینطور هم شد. دوم خرداد آن سال، مسلم مروجی در جلسه «رفع موانع تولید شهرستان‌های جیرفت و عنبرآباد» گفته بود که کارخانه کاتد مس جیرفت ۹۹ درصد پیشرفت فیزیکی داشته اما «هنوز مجوز محیط زیست برای صدور پروانه بهره‌برداری این کارخانه صادر نشده است». در نهایت ۲۳ خرداد ۹۸ با حضور رضا رحمانی، وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت کارخانه مس کاتد امید سبزواران با اعتبار ۱۶۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسید. مروجی در این مراسم گفت که در مدت دو ساله اجرای این طرح برای ۲۰۰ نفر به طور مستقیم شغل ایجاد شده است.

عجیب‌ اینکه فقط ۱۸ روز پس از مراسم افتتاح، این کارخانه به‌عنوان واحد برتر صنایع معدنی کشور برگزیده شد. مروجی، دهم تیر آن سال در همایش روز ملی صنعت و معدن کشور گفت: «واحد تولید مس کاتد شرکت مس امید سبزواران که ماه گذشته توسط وزیر صنعت، معدن و تجارت در شهرک صنعتی شماره ۲ جیرفت افتتاح شده بود، امروز نیز به‌عنوان واحد برتر صنایع معدنی کشور انتخاب و لوح سپاس دریافت کرد.»

*پسماند کارخانه، درختان را خشک کرد

کارخانه مس کاتد جیرفت ابتدا قرار بود در «دشت میجان» جیرفت ساخته شود. اما محلی‌ها که معترض ساخت کارخانه در دشت بودند، گفتند این کارخانه حیات را از دشت می‌گیرد. حسین افشار، فعال محیط زیست اهل جیرفت به «پیام ما» می‌گوید، بعد از این اعتراضات بود که کارخانه را به شهرک صنعتی شماره ۲ منتقل کردند: «ما فکر می‌کردیم با وجود اعتراض‌های گسترده و نامناسب بودن کارخانه برای این منطقه، ساخت آن منتفی شده است. اما اینطور نبود. کارخانه ساخته شد و تخریب‌های آن در سال‌های اخیر بسیار گسترده بوده.»

دفن پسماند و مواد باطله این کارخانه در اطراف رودخانه شور، آنطور که افشار می‌گوید درختان آن محدوده را به‌کلی خشک کرد و کنشگران و منتقدان این وضع، با وجود نامه‌نگاری‌های فراوان به فرمانداری و محیط زیست شهرستان نتوانستند جلوی این روند را بگیرند. «رودخانه شور، رود مهمی برای جیرفت و دشت‌های اطراف است. آب این رودخانه باعث تغذیه زون آبی جیرفت می‌شود و حتی زمانی قرار بود محل تامین آب شرب هم باشد اما بعدها از سد جیرفت آب شهر تامین شد.»

*سابقه شکایت‌ها و اخطارها

دی ۱۴۰۰ کارخانه مس کاتد سبزواران به مراجع قضایی معرفی شد، چون کارشناسان اداره محیط زیست متوجه شدند که کارخانه مس بدون هیچ استعلام و هماهنگی با هدف افزایش ظرفیت تولید، هیپ جدیدی در زمین مجاور کارخانه فعلی ایجاد کرده است. بی‌توجهی بهره‌برداران به اخطاریه محیط زیست باعث شد به گفته مطهره قریشی، رییس اداره محیط زیست شهرستان جیرفت این کارخانه به دلیل متوقف نکردن عملیات اجرایی به استناد مواد ۶۸۸ و ۶۹۰ قانون مجازات‌های اسلامی به دلیل تهدید جدی علیه بهداشت و سلامت عمومی شهروندان و اقدام به فعالیت بدون اخذ مجوز از محیط زیست در هشتم دی ماه به مراجع قضایی معرفی شود.

*الزام به حفر چاههای پایش

بر اساس اطلاعاتی که یک منبع آگاه به ما داده است روز دوشنبه ۱۲ دی ماه ۱۴۰۱ تعدادی از کارشناسان آب و منطقه‌ای کرمان و آب و فاضلاب شهرستان جیرفت به همراه کارشناسان محیط زیست شهرستان  از این واحد بازدید کردند.

این منبع آگاه می‌گوید: در بررسی انجام گرفته مجموعه مس کاتد سبزواران در اولین اقدام و به قید ضرورت ملزم به حفر چاههای پایش که از الزامات تبصره‌های مجوز بهره‌برداری بوده گردید.

بعد از حفر این چاهها کار نمونه‌برداری از خاک و آب در محل‌های تعیین شده انجام می‌گیرد تا از آلودگی احتمالی منطقه اطلاع حاصل شود.

این منبع آگاه می‌گوید: خاک حاصل از عملیات‌های جذبی در این کارخانه  بسیار اسیدی و با ph حدود ۲تا ۳ است و در سال گذشته که به عنوان کارهای عمرانی در بعضی مناطق شهر استفاده شد. در برخی مناطق که  خاک در مجاورت پوشش گیاهی ریخته شده گیاهان آن قسمت خشک شدند. آن طور که این منبع آگاه به ما می‌گوید: بعد از مدتی  از ادامه این کار جلوگیری شد و استفاده از پسماند کارخانه در کارهای عمرانی ممانعت می‌شود.