هزینه‌های گران تولید صنایع‌دستی موجب شده است برخی فعالان این حوزه دست از تولید بکشند. گرانی بازار صنایع دستی را کساد کرد

هزینه‌های گران تولید صنایع‌دستی موجب شده است برخی فعالان این حوزه دست از تولید بکشند. گرانی بازار صنایع دستی را کساد کرد
گزارش | کاغذوطن
توسعهٔ بازار صنایع‌دستی در اماکن گردشگری
هزینه‌های گران تولید صنایع‌دستی موجب شده است برخی فعالان این حوزه دست از تولید بکشند هر چند که اداره‌کل حمایت از تولید صنایع‌دستی راهکارهایی برای رفع این مشکلات دارد
بحث گرانی مواد اولیهٔ صنایع‌دستی، جدید نیست‏، اما اکنون ضعف مالی مردم، تورم و سایر هزینه‌های تحمیلی وضعیت را به‌مراتب سخت‌تر از گذشته کرده است؛ چون حتی دیگر بازار فروش هم رونق چندانی ندارد که تولید این محصولات را برای فعالانش توجیه‌پذیر کند. صنایع‌دستی به‌صورت رسمی ۵۳۰ هزار فعال دارد که این روزها به‌شدت درگیر گرانی مواد اولیه، برقرار نشدن بیمه و فروش نرفتن محصولات‌شان هستند. در سفر اخیر رئیس‌جمهوری به چهارمحال‌وبختیاری هم هنرمندان این استان گرانی مواد اولیه را مضاف بر مشکلات دیگر، مانع رونق تولید صنایع‌دستی عنوان کردند.
چندروز پیش «ویدا توحدی»، مدیرکل دفتر آموزش و ترویج صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌دستی از افزایش قیمت مواد اولیه به‌عنوان مهمترین چالش‌ پیش روی هنرمندان حوزهٔ صنایع‌دستی نام برد. سایر هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع‌دستی هم می‌گویند گرانی مواد اولیه نه‌تنها بازار داخلی را تهدید کرده که به از دست رفتن قدرت رقابت بین‌المللی هم منجر شده، چون صادرکنندگان و مشتریان خارجی نوسان روزانه قیمت مواد اولیه و نبود ثبات در قیمت نهایی را نمی‌پذیرد.
برخی فعالان صنایع‌دستی در گفت‌وگو با «پیام ما» این مشکلات را در حال حاضر مهمترین چالش پیش روی خود عنوان می‌کنند. «امینی»، یکی از تولیدکنندگان صنایع‌دستی در حوزهٔ نساجی، در این باره می‌گوید: «نخ و پنبه ممنوعیت واردات دارند و به همین دلیل تولیدکنندگان باید فقط از چند شرکت محدود داخلی خریدهای خود را انجام دهند. قیمت‌ها را خود این شرکت‌ها تعیین می‌کنند و هر روز با افزایش قیمت‌ها مواجهیم. همین حالا هم قیمت مواد اولیهٔ مورد نیاز ما نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده، درحالی‌که ما از ابتدای سال تاکنون فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش قیمت نهایی محصول داشتیم. قطعاً اگر محصول را گران‌تر عرضه کنیم، بازار نداریم و مشتری توان خرید ندارد.»‌
«اکبر شهنواز» هم یکی از فعالان صنایع‌دستی چوبی است و می‌گوید که فعالان این حوزه‌ها اکنون در بلاتکلیفی عجیبی به‌سر می‌برند.
او می‌گوید: «تولید صنایع‌ دستی حوزهٔ ما از معرق و منبت تا دیگر صنایع‌دستی مثل خاتم و مینیاتور به‌دلیل گرانی مواد اولیه و ضعف مردم نسبت به خرید این کالاهای هنری به صفر رسیده و تقریباً همه بیکار هستند. این مسئله به معضلی برای هنرمندان اصفهان تبدیل شده، چون موجب شده است کارگرهایمان هم نمانند و تا چندوقت دیگر اساتید این حوزه هم ترک کار می‌کنند.»‌
به گفتهٔ این هنرمند، مواد اولیه مثل سیم و چوب اغلب وارداتی هستند و قیمتشان براساس دلار محاسبه می‌شود و به همین دلیل قدرت خرید مواد اولیه با توجه به افزایش هزینه‌های جانبی کاهش پیدا کرده و فاصلهٔ بین این دو بیشترین ضرر را به هنرمندان زده است.
مشکلات بنگاه‌ها شبیه هم نیست
راه‌حل برون‌رفت از مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی را رئیس اداره‌کل حمایت از تولید صنایع‌دستی در چند عامل می‌داند.
«محمدحسین عسکرپور» در توضیح بیشتر می‌گوید: «گرانی مواد اولیهٔ صنایع‌دستی و مشکلاتی که فعالان این حوزه با آن مواجه هستند را رد نمی‌کنیم، اما صددرصد هم مورد تأیید ما نیست. زمانی که دربارهٔ صنایع‌دستی صحبت می‌کنیم، مواد اولیهٔ آن بسیار وسیع است. مثلاً مواد اولیهٔ صنایع‌دستی فلزی مس، نقره و طلاست اما صنایع‌دستی دریایی را صدف و نساجی را پشم، ابریشم و پنبه تشکیل می‌دهند که در طبیعت با سهولت بیشتری در دسترس است. علاوه‌بر گرانی مواد اولیه، گرانی فضای کارگاهی و مغازه‌ای هم وجود دارد که این مسئله به‌ویژه دربارهٔ کسانی که ملک استیجاری دارند، بیشتر است.»‌
به‌دنبال شبکه‌سازی تولید
رئیس اداره‌کل حمایت از تولید صنایع‌دستی دربارهٔ اینکه چنین مشکلاتی بارها مطرح شده، اما به‌نظر می‌رسد که مغفول مانده است، بیان می‌کند: «نمی‌توان ادعا کرد اقدامی نشده است. برخی مسائل دست دولت است که مداخلهٔ مستقیم دارد، اما در برخی مسائل بهتر است مداخلهٔ مستقیم صورت نگیرد. اگر بخش دولتی در بسیاری از بازارها ورود کند، زمینهٔ رانت ایجاد می‌شود.»‌
رئیس اداره‌کل حمایت از تولید صنایع‌دستی دربارهٔ اینکه اکنون هزینه‌های تولید برای هنرمندان به‌شدت افزایش پیدا کرده و آیا با افزایش قیمت نهایی محصول، همچنان توانایی رقابت با محصولات ارزان‌تر چین و هند وجود دارد، بیان می‌کند: «ما مشکل انتقال ارز داریم، اما با وجود افزایش هزینه‌ها به‌دلیل تورم، باز هم قیمت‌های صنایع‌دستی ایران با توجه به خلاقیت، زیباشناسی و توان هنرمندان بسیار مناسب‌تر است.»‌
همهٔ مشکلات گرانی‌ها نیست
گلایهٔ هنرمندان فقط سوبسید و حمایت‌های این‌چنینی نیست، بلکه مشکلاتی از جمله مالیات و برقرار نشدن بیمه هم آنها را در تنگنای فعالیتی قرار داده. رئیس اداره‌کل حمایت از تولید صنایع‌دستی در این باره هم توضیح می‌دهد: «طبق ماده ۱۴۲، هنرمندان از مالیات، عملکرد و ارزش‌افزوده معاف هستند. حتی در مواردی که امور مالیاتی این قانون را رعایت نکرده بود هم ما ورود کردیم. در برخی موارد حق با امور مالیاتی بود و صاحبان این صنایع، کالاهایی غیر از صنایع‌دستی در فروشگاه‌هایشان داشتند، اما همان‌ها را هم حل کردیم. درخصوص بیمه هم پیگیری‌ها در حال انجام است، اما باید در سازمان مدیریت تأمین اعتبار شود.»
چند تصمیم مطابق با پیشرفت علم
اکنون فعالیت پلتفرم‌های فضای مجازی برای عرصهٔ بسیاری از کالاها فراهم و تمایل مردم هم به این حوزه بیشتر شده، اما هنرمندان صنایع‌دستی رغبتی برای حضور در این حوزه ندارد. عسگرپور دربارهٔ اینکه آیا نمی‌توان از این فضاها برای رونق بازار بهره برد، عنوان می‌کند: «دربارهٔ صنایع‌دستی، پلتفرم‌ها باید طبقه‌بندی و کیفیت ارائهٔ خدمات را ارتقا دهند. فروش پلتفرمی روبه‌رشد است، اما در صنایع‌دستی شیب آهسته‌تری دارد؛ چون تصویر نمی‌تواند تمام جزئیات یک محصول صنایع‌دستی را انتقال دهد. دیدن این‌گونه محصولات در نمایشگاه‌ها و مراکز عرضه‌کننده، حس بهتری به خریداران می‌دهد. بستر فروش فضای مجازی هم می‌تواند بازوی خوبی در این حوزه باشد، اما جای کار دارد.»
آمار تولیدات در حال افزایش است
رئیس اداره‌کل حمایت از تولید صنایع‌دستی دربارهٔ جدیدترین آمار هنرمندان صنایع‌دستی در کشور هم بیان می‌کند:‌ «دربارهٔ هنرمندان یک آمار ثبت‌شده داریم و یک آمار موجود، در حوزهٔ آمار ثبت‌شده ۵۳۰ هزار هنرمند شاغل در کشور وجود دارد که در سامانهٔ ثبت مجوزها ثبت‌نام کرده‌اند، اما آمارهای غیررسمی هم حاکی از فعالیت یک میلیون نفر هنرمند در کشور است. اگر چتر حمایتی ما درست شود، قطعاً همهٔ این افراد هم به سامانه خواهند پیوست. منابع ما محدود و این چتر حمایتی نیازمند بودجه است.»
او دربارهٔ میزان تولید صنایع‌دستی در کشور هم بیان می‌کند: «حجم تراکنش سالانهٔ بازار فروش داخلی صنایع‌دستی کشور چیزی در حدود ۹ هزار میلیارد تومان و همین رقم هم برای صادرات است.»
عسگرپور در پاسخ به این سؤال که آیا در مقایسه با سال‌های گذشته کاهش تولید یا کاهش آمار فعالیت هنرمندان صنایع‌دستی وجود داشته است، عنوان می‌کند: «پاسخ این سؤال خیر است و حتی افزایش هم در تولید داشتیم. ما آموزش‌های مختلف و به‌آموزی هم در این حوزه برگزار کردیم و همین حالا هم یک طرح دو هزار نفره دربارهٔ دست‌بافته‌های سنتی در استان‌های مختلف از جمله خراسانات، سیستان‌وبلوچستان، ایلام و… در حال اجراست.»‌ او در پایان از ایجاد یک ظرفیت جدید در بازار صنایع‌دستی هم خبر می‌دهد و می‌گوید: «به دستور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار است همه پایگاه‌های تاریخی و مجموعه‌های فرهنگی، همچنین اماکن جذب گردشگر که در اختیار این وزارتخانه است، در اختیار هنرمندان قرار بگیرد که بازار فروش داشته باشند و آثار خودشان را عرضه کنند.»‌