اضافه برداشت ۱۵۰ میلیارد مترمکعبی؛ بحران منابع آب زیرزمینی

اضافه برداشت ۱۵۰ میلیارد مترمکعبی؛ بحران منابع آب زیرزمینی
در نشست کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران تاکید شد که برای مدیریت منابع آب، باید به مسئله تعارض منافع به‌طور جدی توجه شود؛ باید سیاست‌گذاران به‌جای مبهم‌گویی بر راهکارهای علمی حل بحران توجه کنند.
نشست کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران با موضوع بررسی چالش‌های مدیریت منابع آب با تاکید بر برنامه هفتم توسعه برگزار شد.
در ابتدای این نشست رضا پدیدار گفت: مسئله آب به مرحله بحرانی رسیده و باید سیاست‌های این حوزه بیش‌ازپیش باید مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد. البته در موضوع آب اختلاف‌نظر بسیار زیاد است و همگرایی و هم‌افزایی در این مورد وجود ندارد.
رئیس کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران ادامه داد: من بعد از بررسی‌های مختلف درباره ساختار نهادها و سازمان‌های مختلف حوزه آب، به‌جز شعار، هیچ راهکار اجرایی و عملیاتی در بهره‌برداری و بهره‌وری آب ندیده‌ام. مثلاً تأسیس «پارلمان آب» با چه توجیهی مطرح می‌شود؟ چالش‌های اصلی مدیریت منابع آب چیست؟ متأسفانه سیاست‌گذاران مدام مبهم‌گویی می‌کنند و درنهایت راهکار مشخص و عملیاتی ارائه نمی‌کنند.
او تاکید کرد: ساختار آب کشور در ضعیف‌ترین حالت ممکن قرار دارد و توانایی مدیریت وضعیت فعلی را ندارد. برای حل بحران آب نیاز به همدلی، هم‌افزایی و هم‌گرایی داریم و امیدوارم خرد به سیاست‌گذاری حوزه آب بازگردد.
در این نشست رئیس کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران تاکید کرد: باید چالش‌های حوزه آب را مشخص کنیم و با کارشناسان و سیاست‌گذاران و نهادهای مختلف گفت‌وگو کنیم. باید از ظرفیت‌های تشکل‌های تخصصی بخش خصوصی و سازمان‌های سیاست‌گذار برای حل بحران آب استفاده کنیم. کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران، هم می‌تواند در این مسیر راهبری کند.
در ادامه امین صدرنژاد، عضو کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران، درباره مشکلات کارایی ساختار وزارت جهاد کشاورزی و بخش کشاورزی گفت. این بخش به دلیل بهره‌وری پایین به اهداف تعیین‌شده برنامه‌های توسعه‌ای خود دست نمی‌یابد و سیاست‌های این بخش یکی از عوامل ناپایداری آب در کشور است.
در ادامه فرزام پوراصغر، کارشناس کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران، گزارشی درباره چالش‌های مدیریت منابع آب در ایران ارائه کرد.
پوراصغر به چالش ظرفیت برد منابع آبی کشور اشاره کرد و گفت که پدیده کمبود آب چالش خیلی از کشورهای دنیاست. ازآنجایی‌که بیشتر این کمبود آب از پمپاژ بیش‌ازحد منابع آب زیرزمینی ناشی می‌شود، معمولاً در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت ملموس نیستند. فروافت منابع آب برخلاف سوزاندن جنگل‌ها یا حرکت تپه‌ای ماسه‌ای، اغلب زمانی آشکار می‌شوند که سفره‌های آب زیرزمینی کاملاً تخلیه‌شده باشند.
او ادامه داد: در بسیاری از کشورهای جهان، اعم از توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه، شیوه‌های کنونی مصرف آب غالبا ناپایدار است. جهان با مجموعه‌ای از معضلات کمی و کیفی فزاینده در زمینه آب در سطوح محلی و منطقه‌ای مواجه است. محدودیت‌های منابع آب و تخلیه منابع آب در حال کاهش یکی از منابع اساسی است که جامعه انسانی بر آن بنا نهاده شده است. البته برخی از کشورها در نظام حکمرانی خود در حوزه آب تجدیدنظر کرده‌اند.
پوراصغر ادامه داد: آب شیرین نه یک منبع جهانی، بلکه منبعی منطقه‌ای محسوب می‌شود که در حوزه‌های آبخیز خاصی از جهان قابل‌دسترس است و به دلیل محدودیت آن به اشکال مختلفی یافت می‌شود. در برخی از حوزه‌های آبخیز این محدودیت‌ها فصلی هستند، که به قابلیت و توانایی ذخیره‌سازی آب در دوره‌های خشک وابسته است. در سایر مناطق، محدودیت‌ها از میزان تغذیه دوباره سفره‌های آب زیرزمینی، میزان ذوب برف، یا از ظرفیت خاک جنگل‌ها برای ذخیره‌سازی آب متأثر است.
او تصریح کرد: کنوانسیون‌های بین‌المللی در حوزه آب نداریم و بیشتر به این موضوع به‌صورت منطقه‌ای نگاه شده است. ماهیت منطقه‌ای منابع آب مانع از آن شده تا جامعه جهانی بیانیه یا کنوانسیون خاصی را برای آن تصویب کند؛ بیانیه‌ای که به‌طور فزاینده عمق نگرانی‌های بشر در این خصوص منعکس کند.
او تصریح کرد: توزیع آب در کره زمین توزیع به‌تناسب جمعیت نیست. آسیا ۶۰.۵ درصد جمعیت را دارد و ۳۶ درصد از آب در دسترس را در اختیار دارد.
پوراصغر گفت: آب فراوان‌ترین ماده روی زمین است که حدود سه‌چهارم مساحت زمین را شامل می‌شود. حجم کل آب‌های زمین حدود ۱۳۳۸ میلیون کیلومتر مکعب تخمین زده می‌شود که اگر به‌طور یکنواخت در سطح کره زمین توزیع می‌شد، ارتفاعی ۲.۷ کیلومتر از سطح زمین را در برمی‌گرفت. علیرغم فراوانی آب در سطح زمین، حدود ۹۶.۵ درصد آن در دریاها و اقیانوس‌ها متمرکز بوده و به علت شوری غیرقابل استفاده بشر است.
او ادامه داد: سیاست‌های چین و هند در حوزه آب خیلی از کشورها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این دو کشور در آینده وارد بازار غلات جهانی خواهند شد. این کشور منابع آبی خود را در برای تولید گندم استفاده کرده‌اند. در آینده نزدیک به دلیل بهره‌برداری بی‌رویه، این دو کشور با تقاضای زیاد وارد بازار غلات شوند و تنش ایجاد کنند. آمریکا به دلیل فناوری نوین همچنان در حوزه تولید غلات پیشتاز هستند.
پوراصغر ادامه داد: در آینده بخش کشاورزی و بخش شرب بیشترین مصرف آب شرب را دارد. منابع آب زیرزمینی منابع استراتژیک جهان هستند. ما از آب برای تولید محصولات با ارزش‌افزوده پایین استفاده می‌کنیم. متوسط بهره‌وری آب ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۴.۸ دلار مترمکعب است. آب مورد مصرف در بخش کشاورزی ۹۲ درصد، صنعت ۱ درصد و شرب ۷ درصد است.