هوای کرمان در وضعیت قرمز، مردم در بلاتکلیفی ،تعلل مدیران در واکنش به آلودگی هوا

استان کرمان طی روزهای اخیر با شدت بالای ریزگردها و آلودگی بی‌سابقه هوا مواجه شده؛ با وجود اعلام وضعیت خطرناک، نبود تصمیم‌گیری به‌موقع برای تعطیلی مدارس و ادارات موجی از نگرانی و گلایه شهروندان را برانگیخته است.
از نخستین ساعت‌های صبح دوشنبه ۵ خرداد، موجی از افزایش غلظت ریزگردها و آلایندگی ناگهانی هوا بسیاری از مناطق استان کرمان از جمله مرکز استان، شمال و شرق را فرا گرفت و شاخص کیفیت هوا در برخی شهرها به مرحله خطرناک رسید. علی‌رغم اعلام وضعیت فوق‌العاده و قرمز از سوی سازمان‌های مسئول و ثبت شاخص‌هایی نظیر ۵۰۰ (معادل وضعیت بسیار خطرناک) توسط ایستگاه هوانیروز شهر کرمان، حداقل برای مدارس ابتدایی و پیش‌دبستانی و نیز ادارات تعطیلی رسمی اعلام نشد تا این استان در اتخاذ تصمیمات مشابه استان‌های همجوار چون یزد، با چالش و انتقاد افکار عمومی مواجه شود.
طبق گزارش‌های سامانه پایش کیفی هوا، غلظت گردوغبار به‌حدی رسید که در هفت شهرستان استان نظیر شهداد، بم، ریگان، فهرج، انار، رفسنجان و راور وضعیت کیفیت هوا خطرناک اعلام شد. در این میان فقط در برخی شهرستان‌ها همچون شهداد، زرند، بم و فهرج، تمامی ادارات به جز دستگاه‌های امدادی تعطیل شد، اما در شهرهای کرمان و سایر مراکز صنعتی و پرجمعیت استان، واکنش جدی مشاهده نشد. بسیاری از شهروندان کرمانی، دو دغدغه اصلی داشتند: چرا در شرایط بحران، مدارس و ادارات تعطیل نشدند و علت این تاخیرهای تکرارشونده چیست؟ این در حالی است که برخی دیگر استان‌ها از شب پیش تصمیم به تعطیلی گرفتند و از ابتدای روز مدارس و ادارات را بسته‌اند.
توپ ستاد بحران در زمین محیط‌زیست و علوم پزشکی
غلامرضا نژادخالقی، مدیر کل مدیریت بحران استان کرمان، با اشاره به سازوکار قانونی اطلاع‌رسانی و تعطیلی به خبرنگاران گفت: «مسئولیت هشدار و یا تعطیلی به‌دلیل کیفیت نامناسب هوا برعهده محیط زیست و دانشگاه علوم پزشکی است اما تصمیم‌گیری نهایی باید با هماهنگی سایر نهادها انجام شود. سازمان هواشناسی طبق قانون باید ۴۸ ساعت قبل از بروز وضعیت اضطرار، شرایط را به محیط زیست اعلام کند. پس از بررسی شاخص‌ها، محیط زیست گزارش را به دانشگاه علوم پزشکی ارسال می‌کند تا نسبت به تشکیل کارگروه تصمیم‌گیری و بررسی تعطیلی اقدام شود.»
نژادخالقی تاکید کرد که صبح روز حادثه، حدود ساعت ۶:۳۰ وضعیت ناسالم توسط محیط زیست اعلام شد اما تا ساعت ۸:۱۵ صبح، شاخص‌ها به حد خطرناک نرسیده بود. او اضافه کرد: «از آنجا که آغاز ساعت اداری ۶ صبح است، مراجعات اداری و حضور دانش‌آموزان برای امتحانات صورت گرفته بود و زمان کافی برای هماهنگی و اخذ مجوز تعطیلی فراهم نشد.»
مقامات اورژانس کرمان شرایط را قرمز اعلام کرده و از شهروندان خواستند برای حفظ سلامت خود تا حد امکان در خانه بمانند و در صورت نیاز به خروج، حتماً از ماسک فیلتردار استفاده نمایند. با این وجود نبود تصمیم فوری برای اعمال تعطیلی، انتقادات فراوانی را به‌ویژه در بین خانواده‌ها و معلمان به همراه داشت؛ به گفته آنان، سلامت دانش‌آموزان و کارکنان باید در اولویت قرار گیرد.
وضعیت هوای شهداد و سایر شهرستان‌ها نیز ویژه گزارش شد؛ شاخص کیفیت هوای شهداد ۵۰۰ اعلام و تعطیلی کامل ادارات جز واحدهای امدادی و انتظامی به اجرا درآمد. یوسف رهگویی، سرپرست فرمانداری و رئیس ستاد مدیریت بحران فهرج نیز تعطیلی کامل ادارات و دستگاه‌های دولتی این شهرستان به جز بخش امدادگر را به علت طوفان و غلظت قابل توجه ذرات معلق، قطعی اعلام کرد.
در عین حال، افزون بر تعطیلی برخی شهرها، در بسیاری از نقاط استان همچون مرکز استان، مردم ناگزیر با شرایط ناایمن آلودگی مواجه شدند. برخی ایستگاه‌های پایش نظیر ایستگاه میدان شهدا شاخص ۱۹۴، معادل وضعیت ناسالم، را به ثبت رسانده‌اند و شهرهایی چون جیرفت وارد محدوده ناسالم برای گروه‌های حساس شدند.
*موج گردوغبار تا چهارشنبه ادامه دارد
پیش‌بینی‌های هواشناسی استان نشان می‌دهد موج گردوغبار دست‌کم تا چهارشنبه ادامه دارد. حمیده حبیبی، رئیس مرکز پیش‌بینی هواشناسی استان کرمان، با اشاره به هشدارهای زرد صادرشده از افزایش غلظت آلودگی و تداوم آن تا روزهای آینده خبر داد و افزود: «به‌ویژه شرق و شمال غرب استان با وزش بادهای نسبتا شدید، احتمال خیزش گردوخاک، طوفان شن و اختلال در تردد جاده‌ای را تا پایان هفته جاری دارند.» هواشناسی ضمن هشدار سطح زرد، بر آمادگی مسئولان و اطلاع‌رسانی به شهروندان برای محافظت بیشتر از سلامت تاکید کرد. همچنین افزایش ابر و بارش رگباری در مناطق مرتفع طی هفته جاری پیش‌بینی شده است.
با وجود این شرایط، سیاست تعلل و فقدان قاطعیت در تصمیم‌گیری همچنان ادامه دارد؛ موضوعی که به‌ویژه در شرایط مشابه سال‌های گذشته نیز مسبوق به سابقه است. بارها اتفاق افتاده که تعطیلی ادارات و مدارس پس از حضور افراد در محل کار و تحصیل اعلام شده، یا حتی تا پایان ساعات اداری اثری از تصمیم فوری و موثر دیده نشده است. گلایه‌هایی که از زبان والدین و کارمندان شنیده می‌شود، همگی حاکی از ضعف در هماهنگی و پیش‌بینی است؛ اتفاقی که سلامت عمومی جامعه را به مخاطره می‌اندازد و پرسش‌های جدی درباره چرایی آن مطرح کرده است.
در این میان برخی مقامات استانی نیز با اشاره به چرخه کند تصمیم‌گیری به وظایف دیگر دستگاه‌ها اشاره می‌کنند. استانداری کرمان در اطلاعیه‌ای تاخیر در تعطیلی را ناشی از ضعف اطلاع‌رسانی محیط زیست و هواشناسی عنوان کرد و مسئولیت اصلی را متوجه آن‌ها دانست. علوم‌پزشکی‌ اما به کاغذوطن گفته بود حتی مسئولیت درخواست جلسه و‌ هشدار با آن‌ها نیست و با این شرایط به نظر می‌رسد آگاهی از وظایف در شرایط بحرانی آب و هوایی درست نیست.
همزمان با تجربه موج خشکسالی در جنوب‌شرق کشور و افزایش کانون‌های تولید ریزگرد، تداوم این پدیده با مدیریت ناکارآمد می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت و کیفیت زندگی شهروندان استان کرمان باقی بماند. انتظار عمومی از مدیران استان، برنامه‌ریزی موثر و
اتخاذ تدابیر حمایتی به نفع مردم، به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر، است؛ تدابیری که با هر بار موج ریزگرد نباید به تصمیمات مقطعی و دیرهنگام محدود بماند.
در مجموع، موج اخیر آلودگی ناشی از ریزگرد در استان کرمان علاوه بر تبعات بهداشتی، بار دیگر نیاز به سیاست‌گذاری یکپارچه، هماهنگی سریع میان دستگاه‌ها و شفافیت پاسخگویی مسئولان برای مراقبت از سلامت عمومی جامعه را گوشزد کرد. تا زمانی که این روند بهبود نیابد، چشم‌های شهروندان کرمانی نه تنها از ریزگردها، بلکه از ضعف مدیریت و تاخیر در تصمیم‌گیری می‌سوزد.