کاروانسرای گنجعلیخان در مسیر جهانی شدن

کاروانسرای گنجعلیخان در مسیر جهانی شدن

فردای‌کرمان ـ کاروانسرای دوطبقه‌ی گنجعلیخان در شهر کرمان، بازمانده از عهد صفوی، یک قدم مانده تا ثبت جهانی بشود. بنا به گفته‌ی معاون میراث‌فرهنگی استان، پرونده‌‌ای زنجیره‌ای از کاروانسراهای شاخص ایران از سوی وزارت‌خانه تکمیل شده تا به یونسکو ارسال شود و در صورت تایید، در فهرست آثار منحصر به‌فرد جهانی قرار گیرد. کرمان هم توانسته از این پرونده، سهمیه‌ای بگیرد. تا حالا، کاروانسرای گنجعلیخان قطعی و نام آن، در این لیست پیشنهادی ایران ثبت شده است. آن‌طور که مجتبی شفیعی می‌گوید، در تلاش هستند تا کاروانسرای دیگری که در فهرج و در ناحیه‌‌ای در مرز استان‌های کرمان و سیستان‌وبلوچستان قرار دارد را نیز به این پرونده اضافه کنند؛ کاروانسرایی که به گفته‌ی او، مدت زیادی هم نیست که شناسایی شده است. کرمان، پیش از این نیز، با قنات‌های «گوهرریز جوپار، قاسم‌آباد و اکبرآباد» و همچنین، باغ شازده ماهان در پرونده‌هایی که به‌صورت زنجیره‌ای ثبت یونسکو می‌شوند حضور داشته است و این‌بار با این دو کاروانسرای درون‌شهری و برون‌شهری، قرار است جای بزرگ‌تری را در فهرست آثار تحت حمایت سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) از آن خود کند. پیش از این، از استان کرمان، بیابان لوت، باغ شازده ماهان، ارگ بم، منظر فرهنگی روستای میمند، سه قنات ثبت جهانی شده است. همچنین، شهرستان سیرجان به‌عنوان اولین شهر جهانی گلیم در شورای جهانی صنایع‌دستی به ثبت رسیده است.بنا به گفته‌ی شفیعی، در پرونده‌ی کاروانسراهایی که قرار است به یونسکو برود، خیلی از استان‌های کشور نتوانسته‌اند قرار بگیرند. چون آثاری مدنظر است که شاخص‌ترین‌ها باشند.او می‌گوید که کاروانسرای گنجعلیخان در دل بازار تاریخی کرمان اما، با معماری و تزییناتی که دارد، همچنین، به‌دلیل زنده بودن و جاری بودن فعالیت‌ها در آن، توانسته حضور خود را قطعی کند. او در گفت‌وگو با فردای‌کرمان توضیح می‌دهد که علاوه بر ویژگی‌هایی که خود آثار نیاز است داشته باشند، مستندسازی دقیق و مفصلی هم باید برای آن بنا انجام گرفته باشد که به گفته‌ی معاون میراث‌فرهنگی استان، برای این کاروانسرا، دو هزار صفحه مستندسازی صورت گرفته است.شفیعی همچنین، در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که کاروانسرای فهرج چه ویژگی‌هایی دارد که در این لیست قرارش داده‌اید؟ می‌گوید که این کاروانسرا به‌تازگی شناسایی شد و پلان هشت ضلعی دارد و در حال بررسی بیش‌تر درباره‌ی آن هستیم.وی در پاسخ به این پرسش که چرا برای کاروانسرای برون‌شهری، از بین کاروانسراهای مسیر کرمان ـ راور که برخی از آن‌ها پلان‌های خاصی دارند انتخاب نکردید و سراغ کاروانسرای فهرج رفتید؟ می‌گوید که کاروانسراهای مسیر کرمان ـ راور همه پلان مستطیلی دارند و برای ثبت جهانی شدن باید آن اثر شاخص و منحصر به‌فرد باشد.

ثبت جهانی بازار به این راحتی نیست

معاون میراث‌فرهنگی استان در پاسخ به پرسش دیگر فردای‌کرمان که همواره از ثبت جهانی بازار گفته می‌شود، ثبت کاروانسرای گنجعلیخان آیا به‌معنی بسته شدن پرونده‌ی بازار است؟ توضیح می‌دهد که اصلا این‌طور نیست، بلکه ثبت این کاروانسرا به ثبت جهانی شدن بازار هم کمک می‌کند. شفیعی در عین‌حال یادآور می‌شود که برای تهیه‌ی پرونده‌ی بازار، نیاز به حذف و اصلاح یک‌سری مداخلات است و فرایند ثبت آن، سخت‌گیری‌های خاص خود را دارد. ضمن اینکه در حال حاضر، وزارت‌خانه، بیش‌تر قصد دارد تا آثار را به‌صورت زنجیره‌ای به یونسکو ارسال کند که در این پرونده‌ها، آثار بیش‌تری شانس جهانی شدن پیدا می‌کنند. او اضافه می‌کند که بین ثبت زنجیره‌ای آثار، از لحاظ اهمیت و ارزشی که دارد، با ثبت انفرادی تفاوتی نیست.بنا به گفته‌ی شفیعی، بعد از کاروانسراها، وزارت‌ میراث‌فرهنگی قصد دارد با پرونده‌ی زنجیره‌ای حمام ایرانی را به یونسکو ارسال کند که در این پرونده هم کرمان می‌تواند سهمی داشته باشد.وی در پاسخ به این پرسش که ثبت جهانی شهر راین به کجا رسید؟ توضیح می‌دهد که آثار برای قرارگیری در فهرست یونسکو باید پشتوانه‌ی مطالعاتی قوی‌ای داشته باشند. برای شهر راین، مطالعاتی انجام و مستندسازی صورت گرفته، پرونده‌ی آن تکمیل که بشود به وزارت‌خانه ارسال می‌شود.شفیعی می‌گوید که آثار وقتی ثبت جهانی می‌شوند علاوه بر حمایت‌های معنوی و کارشناسی که از سوی یونسکو از آن‌‌ها می‌شود، خیلی به جلب نظر گردشگران خارجی و رونق گردشگری هم کمک می‌کند.به گزارش فردای‌کرمان، یونسکو ۱۰ شاخص برای حمایت از میراث فرهنگی جهانی تعریف کرده است؛ معیارهای فرهنگی آن عبارتند از این‌که اثر نشان‌دهنده‌ی یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی باشد، نشان‌دهنده‌ی تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه‌ی زمانی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز باشد، یک سنت فرهنگی یا تمدن مهم را نمایش بدهد، معماری آن خاص باشد و تکنولوژی مرحله‌ای مهم از تاریخ بشر را دارا باشد، نمونه‌ی برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست و یا نماینده‌ی یک فرهنگ باشد و معیار آخر این‌که به طور مستقیم مرتبط با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری و ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشد. در پرونده‌های زنجیره‌ای هرکدام از آثار، ضمن دارا بودن ۱۰ شاخص اصلی یونسکو، برای خود به تنهایی نیز ویژگی منحصربفردی دارند و در عین‌حال تکمیل‌کننده‌ی دیگر آثار همراه خود نیز هستند؛ به عنوان مثال قنات قصبه گناباد که در این پرونده است، از نظر یونسکو به عنوان طولانی‌ترین قنات مورد حمایت قرار گرفته، قنات بلده فردوس به دلیل سیستم مدیریت قنات برای یونسکو دارای اهمیت بوده و قنات گوهرریز جوپار هم چند ارزش خاص داشته است؛ یکی این‌که از چندین رشته قنات تشکیل شده برخلاف بسیاری از قنوات دیگر که تنها یک رشته دارند، ارزش خاص دیگر این قنات، نظام تقسیم آب آن بوده که در شش مقسم اتفاق افتاده است.