زخم انتقال آب هلیل بر چهره جامعه

زخم انتقال آب هلیل بر چهره جامعه 

*حسین موحدی‌ نیا، دکترای جامعه شناسی: مشکلات ایجاد شده ناشی از انتقال آب  تا همیشه در حافظه جمعی مردم جنوب استان می‌ماند و می‌تواند موجب به وجود آمدن منازعات گسترده در مناطق مختلف استان شود

* فرج‌الله عارفی کارشناس ارشد مردم‌شناسی: کشاورزی شغل اصلی مردم جنوب استان است با اجرای این طرح شغل و منزلت ‌اجتماعی این جامعه به خطر میفتد

نجمه سعیدی | طرح انتقال آب از سر شاخه‌های هلیل رود به شمال کرمان که اجرای آن از ابتدای دهه 70  شروع شد از همان آغاز مخالفان زیادی داشت، منتقدانی که از ابعاد متفاوت با این طرح مخالف کرده اند، البته این مخالفت‌ها همچنان ادامه دارد و منتقدان بر این باور هستند که این طرح باید متوقف شود و آسیب‌های جدی ای را هم به جنوب استان کرمان و هم به استان‌های هم جوار وارد می‌کند،  یکی از نگرانی‌های منتقدان تاثیرات اجتماعی است که  پروژه انتقال آب هلیل رود بر جامعه خواهد گذاشت، تاثیری که علی‌رغم اهمیت بالایی که دارند شاید در بسیاری موارد غفلت هم قرار گرفته اند. حسین موحدی‌ نیا، دکترای جامعه شناسی هم همین عقیده را دارد.

 طرح انتقال آب هلیل و کاهش سرمایه اجتماعی

موحدی‌ نیا در مورد پیامدها و آسیب‌های اجتماعی طرح انتقال آب هلیل رود می‌گوید: در خصوص انتقال آب هلیل رود به شمال استان آنچه بیشتر به آن توجه می‌شود اثرات محیط زیستی این پدیده است؛ که در جای خودش درست هم هست. اما متاسفانه چیزی که به آن توجهی نمی شود اثرات اجتماعی، فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی است که این مساله ایجاد می‌کند. کمبود آب در میان مردمی که اقتصادشان و منابع آبی، یک چسبندگی غیر منفک به هم دارد، موجب از دست رفتن شغل بسیاری از مردم، بیکاری و فقر گسترده و باعث سوق یافتن عناصر اجتماعی به سمت انواع آسیب‌های اجتماعی از جمله خودکشی، اعتیاد، قاچاق، خشونت، گروگانگیری و… می‌شود . موحدی‌ نیا تاکید دارد: مشکلات ایجاد شده ناشی از انتقال آب در حافظه جمعی مردم جنوب استان تا همیشه برجسته خواهد ماند و این مساله همانطور که «هالبواکس» اشاره می‌کند، می تواند موجب به وجود آمدن منازعات و مناقشات گسترده در مناطق مختلف استان شود و چه بسا شکاف‌های منطقه ای ایجاد شده بعد از انقلاب را که به دلایل مختلف ایجاد شده است را تبدیل به گسلی عمیق و غیر قابل جبران کند.این دکترای جامعه شناسی معتقد است: این طرح باعث، شکل‌گیری یک احساس ناامنی طبیعی و محیط زیستی در بین مردم می‌شود و این احساس ناامنی موجب ایجاد بی اعتمادی در جامعه خواهد شد، به خصوص بی اعتمادی مردم به حاکمیت و نتیجه آن عدم مشارکت و همکاری مردم در موقعیت‌های مختلف جامعه و در نهایت منجر به کاهش سرمایه اجتماعی که مهمترین سرمایه هر جامعه است، خواهد شد.

افزایش مهاجرت و افزایش مشکلات حاشیه‌نشینی

دکتر یحیی کمالی‌پور یکی از اساتید دانشگاه است که مخالف این پروژه است، او می گوید: این طرح اثرات زیست محیطی فراوانی دارد و نه فقط جنوب استان بلکه استان‌های هم جوار را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد، به نظر من این پروژه کلا بدون مطالعه آغاز شده است. کمالی پور ادامه دارد: موضوع دیگری که در مورد پروژه‌هایی که مشکل زیست محیطی دارند، باید مورد توجه قرار گیرد، این موضوع است که سازمان محیط زیستی که باید این مشکلات را بررسی کند، خودش بخشی از قوه مجریه‌ای است که پروژه‌های صنعتی و شهرسازی را اجرا می‌کند. در حالی که این سازمان باید فرا قوه ای و مستقل باشد و بازیچه دست قوه مجریه نشود  و ناظر بین قوه ای باشد. کمالی پور معتقد است این طرح تبعات اجتماعی هم دارد. او می گوید: اجرای این طرح در کوتاه مدت باعث افزایش مهاجرت به شهر کرمان و افزایش حاشیه نشینی می‌شود و علاوه بر آن در مناطق جنوبی باعث بیکاری جوانان و حتی می‌تواند باعث افزایش قاچاق شود و اختلافات منطقه ای را هم زیاد می‌کند.

 با اجرای این طرح کشاورزی منطقه به خطر میفتد

دکتر فرج الله عارفی کارشناس ارشد مردم شناسی و نماینده اسبق شهرستان‌های جیرفت و عنبرآباد در مجلس هم درباره  اثرات  اجتماعی این طرح می‌گوید: این پروژه چندین آسیب جدی دارد که یکی از آنها مسئله اجتماعی است که مهم ترین است ما در جنوب یک جامعه ای داریم که بالای 80 درصد، شغل اصلیشان کشاورزی است، جامعه شناسان یک نظریه دارند که بر اساس آن 70 درصد منزلت اجتماعی فرد را  شغلش تعیین می‌کند، حالا انسداد سر شاخه های هلیل که با فعالیت اقتصادی این جامعه به طور مستقیم در ارتباط است را قطع  کنیم. در حقیقت  بخش عمده ای از منزلت اجتماعی  افراد را مورد هدف قرار داده ایم ، قطعا  خروجی این جریان یک بحران و تنش روحی است که در نهایت به تعارض منجر می‌شود و این تعارض خطرناک ترین وضعی است که می توان در یک جامعه رخ دهد. 

 زنده بودن تالاب جازموریان و سرزندگی مردمان جاز

 محمد درویش فعال محیط زیست هم در مورد تاثیر اجتماعی طرح انتقال آب هلیل رود می گوید: نابودی تالاب جازموریان که با اجرای این طرح صد در صد است، تاثیرات اجتماعی فراوانی برجای می گذارد. این تالاب در سالیان متوالی، سبب افزایش تنوع زیستی  بوده و حتی سبب افزایش جمعیت پرندگان هم بوده است زیرا  تالاب جازموریان می‌توانست، غذا پرندگان را تامین کند، آن جمعیت پرندگان هم  یکی از مهم ترین عواملی بودند که سد راه حشرات به خصوص ملخ ها می شدند که در سال های اخیر به شدت جنوب استان را مورد هجوم قرار داده اند و خسارت این آفات تاثیر زیادی بر نگرانی‌های اجتماعی منطقه دارد. از سوی دیگر زنده بودن این تالاب باعث سرزندگی  ساکنین مناطق هم جوار هم می‌شود و نابودی آن در کنار همه تاثیرات اقتصادی  باعث بروز احساسات منفی و حتی باعث افزایش خشم می‌شود و مردم شمال و جنوب استان را روبروی هم قرار دهد،برای اجرای  این طرح  باید به این مسائل هم توجه شود.