بازی توسعه صنعتی و سلامت

آورده صنایع آلاینده برای زرند چه بوده است؟

بازی توسعه صنعتی و سلامت

زرند در استان کرمان با کارخانه‌ها و معادن احاطه شده است. کارخانه‌های زغال‌شویی و فولادسازی در سال‌های اخیر آلایندگی بسیاری را تحمیل تن شمال استان کرمان کرده‌اند. آن‌طور که فعالان محلی شهر می‌گویند، دو کارخانه کک 600 و 800 هزار تنی در 7 کیلومتری شهر و یک کارخانه فولاد هم در 10 کیلومتری شهر قرار دارند. علاوه‌بر این آمار، داده‌های سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان هم نشان می‌دهد که تا پایان خرداد سال 99 در شهر زرند حدود 66 معدن به بهره‌برداری رسیده‌اند. هرچند که مردم شهر و فعالان محلی معتقدند، معادن و صنایع، زرند را اشباع کرده‌اند اما به نظر می‌رسد که مسئولان بر ازدیاد استقرار صنایع در این شهر اصرار دارند. اصراری که نگرانی مدیرکل محیط زیست استان کرمان را هم در پی داشته است.

دعوای مردم و فعالان صنعت و معدن در شهر زرند، دعوای تازه‌ای نیست. از اواسط دهه هشتاد که این کارخانه‌ها در حریم شهر افتتاح شدند، اهالی روستاها و شهر زرند هر از چندگاهی به آلودگی‌هایی ناشی از کارخانه فولاد و کک و زغال‌شویی، اعتراض می‌کنند. اعتراضی که گاهی راهی هم به رسانه‌های رسمی پیدا کرده است و از جانب مسئولان نیز دنبال شده است. اول بار زرندی‌ها در ابتدای دهه 90 به انتشار بوی آزاردهنده کارخانه‌های کک سازی و قطران در حومه شهر اعتراض کرده بودند و اعلام کردند که آلایندگی این کارخانه‌ها روزبه‌روز بیشتر می‌شود. گزارش دیگری در سال 93 در خبرگزاری ایسنا منتشر شد که نشان می‌داد؛ گازها و بخارات سمی و غبارهای خطرناک خارج شده از کارخانه قطران و زغال‌سازی در شهر موجب آزردگی خاطر ساکنان مجاور این کارخانه‌ها شده است.

یک کارشناس بیماری‌شناسی گیاهان نیز در همان تاریخ در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها ادعا کرد که اثرات مخرب کارخانه‌های کک سازی و قطران زرند، می‌توانند به زمین‌های کشاورزی و پسته‌کاری در حاشیه شهرها نیز آسیب وارد کنند. جمالی‌زاده گفته بود: «یکی از مهم‌ترین فلزات سنگین آلایندگی کارخانه قطران زرند عنصر سرب است که مسمومیت آن برای انسان، حیوان و گیاه کاملا شناخته شده است این مسمومیت در اثر احتراق به‌صورت سرب معدنی خارج شده و آلودگی زیادی ایجاد می‌کند. سرب از طریق آلودگی هوا در سطح خاک تجمع پیدا می‌کند و به دلیل وجود ذرات سرب در هوا سرعت و جهت باد می‌تواند در انتقال سرب و آلوده کردن اراضی پایین دستی به خصوص منابع پسته‌خیز منطقه بهشت وحدت خیلی موثر باشد.» این کارخانه‌ها اما در سال‌های اخیر سبب ایجاد اشتغال در منطقه نیز شدند و به نوعی توسعه ایجاد کردند. توسعه‌ای ناموزون که به نظر می‌رسد قرار است در آینده‌ای نزدیک ادامه پیدا کند. مساله‌ای که مرجان شاکری، مدیرکل محیط زیست استان کرمان چندی پیش نسبت به آن ابراز نگرانی کرد.

او حالا در گفت‌وگو با روزنامه پیام‌ما می‌گوید با اینکه استقرار این صنایع و کارخانه‌ها توسعه ایجاد می‌کنند و سبب ایجاد اشتغال نیز می‌شوند اما می‌تواند هزینه‌های دوچندانی برای محیط زیست و سلامت انسان‌ها در درازمدت شود: «ما از حد استاندارد آلودگی در شهر حرف می‌زنیم و این به معنای بدون آلودگی نیست.» او می‌گوید برای استاندارد خروجی، اثرات تجمعی آلاینده‌ها بر زندگی مردم اهمیت دارد: «ما باید بدانیم که وقتی یک معدن یا یک صنعتی ایجاد می‌کنیم، چه قدر هزینه ایجاد کرده و از آن چه قدر درآمد کسب می‌کنیم، چقدر شغل ایجاد شده و این شغل‌ها آیا نصیب افراد بومی می‌شود یا غیربومی.» او در میانه صحبتش از اقتصاد محیط زیست صحبت می‌کند، حلقه‌ مفقوده‌ای که تنها مختص شهرستان زرند نیست و شهرهای دیگر هم از نداشتن آن رنج می‌برند، مساله‌ای که باید آورده و هزینه‌های ایجاد یک معدن یا صنعت در شهر را برای محیط زیست مشخص کند: «برای احداث مثلا یک معدن تازه باید برهه‌ای تامل کرد و نگاه روبه‌جلو داشت و پرسید که اگر من یک معدن ایجاد کردم، چه تاثیری می‌تواند در کشاورزی پایین دست داشته باشد، آیا این معدن‌کاوی می‌تواند در کیفیت منابع آبی تغییراتی ایجاد کند؟ یا تاثیر انفجار این معادن در حوزه اکولوژیک منطقه چگونه خواهد بود.» با این وجود تاکنون پژوهشی درباره میزان تاثیرات این آلاینده‌های تجمیعی بر سلامت و کیفیت زندگی مردم شهر زرند از سوی سازمان حفاظت محیط زیست صورت نگرفته است.

با اینکه مشخص نیست اصرار بر استقرار صنایع از جانب چه گروه و دسته‌ای بر استقرار دوباره صنایع در زرند شکل گرفته است اما عقیده شاکری تنها دستگاهی که می‌تواند با زیاد شدن و رشد ناهمگون صنایع در اطراف شهر مقابله کند، محیط زیست است: «مردم شهر می‌گویند از بوی کارخانه کک آزار می‌بینند» او می‌گوید بااینکه محیط زیست شاخصی برای استاندارد بو ندارد اما قابل درک است که استشمام هر روز بویی که حاصل از خنک شدن کک است چه تاثیری می‌تواند در سلامت روان افراد در دراز مدت داشته باشد.

سعیدی،‌ یک فعال محیط زیست هم در شهر زرند در گفت‌وگو با روزنامه پیام‌‌ما از اثرات مخرب این معادن و صنایع ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید با اینکه کارخانه‌ها فاصله‌های 7 تا 10 کیلومتری از شهر دارند اما بازهم در حریم شهر محسوب می‌شوند: «در بسیاری از روستاهای اطراف این معادن ساکنان بیماری‌های مختلفی مبتلا شدند حالا اگر تعداد این صنایع بیشتر شود، چه بر سر سلامت مردم می‌آید؟»