سنجش هوا استاندارد نیست

سنجش هوا استاندارد نیست

استان کرمان با پدیده گردوغبار و ریزگردها روبروست تا جایی که این موضوع منجر به تعطیلی برخی روزهای اداری در طول سال شده است اما در مجموع در 23 شهرستان این استان، فقط ۹ ایستگاه پایش شاخص کیفی هوا وجود دارد

باورش هم سخت است استانی که در بیشتر ایام سال گردوخاک یا طوفان شن را تجربه می‌کند با وجود ۲۳ شهرستان تنها ۹ ایستگاه پایش شاخص کیفی هوا آن هم در هشت شهرستان داشته باشد که این ایستگاه‌ها هم همگی به سامانه آنالایزرهای ذرات مجهز نباشند؛ اما این واقعیت دارد.

سنجش به‌موقع و دقیق میزان آلودگی هوا مبنای تصمیم‌گیری درباره سلامت شهروندان به شمار می‌رود و ابزار این سنجش و اندازه‌گیری نیز ایستگاه‌های پایش شاخص کیفی هواست که بیشتر شهرستان‌ها از داشتن آن محروم هستند و باید بررسی شود چرا تاکنون این نیازها مرتفع نشده است.

فراموش نمی‌شود در جریان طوفان شن اخیر در استان کرمان طی ماه گذشته، در برخی مناطق استان، کارشناسان مجبور بودند آسمان را ببینند و تشخیص دهند که کیفیت هوا چگونه است و در چه سطحی از آلایندگی قرار دارد؛ نکته مهم اینکه این نوع ارزیابی محل تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد.

کرمانی‌ها از جنوب تا شمال، همچنین در غرب و به ویژه شرق استان در ایام زیادی از سال با پدیده ذرات گردوغبار درگیرند و این درحالی است که بحث بر سر سهم این استان به عنوان کانون‌های ریزگردها نیز مطرح است.

حوالی نیمه تیرماه امسال بود که هوای کرمان و دیگر شهرهای استان درگیر آلودگی و گردوخاک شده بود به طوری که تنفس را سخت می‌کرد؛ در این میان بود که خبر آمد  جیرفت دستگاه سنجش آلودگی هوا ندارد. 

آن روزها جیرفت نیز یکی از شهرستان‌های درگیر گردوغبار شدید بود که سرپرست فرمانداری این شهرستان گفته بود: به علت نبود دستگاه سنجش آلودگی هوا، اعلام وضعیت آلودگی تنها براساس نظر میدانی کارشناسان و اعلام‌نظر آنان انجام می‌شود.

اما تنها جیرفت نیست که با این مشکل مواجه است؛ بسیاری از دیگر مناطق نیز همین با همین مشکل مواجه هستند و حتی در برخی شهرها مانند کرمان با وجود استقرار چند ایستگاه، برخی مواقع این ایستگاه‌ها فعال نیستند.

سوال اینجاست که دستگاه‌های پایش آلودگی هوا چه کارکردی دارند و دلیل اهمیتشان چیست؛ کدام شهرهای استان این دستگاه‌ها را دارند و کدام‌ها ندارند و چرا؟

آشنایی با ایستگاه‌های پایش

ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا به دستگاه‌هایی مجهز هستند که گردو غبار و آلودگی موجود در هوا را تشخیص می‌دهند البته این سطح سنجش در همه دستگاه‌ها یکسان نیست و ۲ معیار وجود دارد. آن ۲ معیار با عنوان PM(Particle matter شناخته می‌شود.گاهی دستگاهی سطح سنجش دقیقی دارد و این ماده ذرات را تا میزان PM۲.۵ ( مانند دود ناشی از اگزوز ماشین‌ها)و گاهی هم سطح سنجش معمولی و PM۱۰(خاک و ذرات گرد وغبارش) را تشخیص می‌دهد.

فواید ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا مواردی مثل ارزیابی میزان آلودگی، ارائه به موقع داده‌های آلودگی هوا به عموم مردم، پشتیبانی از اجرای اهداف یا استانداردهای کیفیت هوا، ارزیابی اثربخشی استراتژی‌های کنترل انتشار و ارائه اطلاعات در مورد روند کیفیت هوا، ارائه داده‌ها برای ارزیابی مدل‌های کیفیت هوا و حمایت از تحقیقات (به عنوان مثال، مطالعات طولانی مدت در مورد اثرات بهداشتی آلودگی هوا) اعلام شده‌است.

کارکرد ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا در کشور ما هم به این صورت است که داده‌های اخذ شده از این ایستگاه‌های پایش آلودگی به سامانه پایش کیفی آلودگی هوای کشور مخابره می‌شود و  آنجا در یک فرمول معین در دسترس عموم قرار می‌گیرد. این شاخص  به صورت مستمر از طریق صفحه  اول سامانه پایش  کیفی هوا  و همچنین برخی نرم افزارها که طراحی شده  در دسترس همگان است و همه می‌توانند آن را ببینند.

ایستگاه‌های پایش موجود در استان

حالا که با ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا به صورت کلی آشنا و از فواید و سطح سنجش و تفاوت نوع سطح سنجش مطلع شدیم به سراغ استان کرمان می‌رویم تا ببینیم اوضاع از چه قرار است و چه تعداد از این ایستگاه‌ها وجود دارد و چه تعداد باید داشته باشیم.

براساس گزارش‌ها نخستین بار سال ۸۳ پای ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا به استان کرمان باز و یک ایستگاه در شهر کرمان راه‌اندازی شد. بعد از آن ایستگاه‌های متعددی در استان و در موقعیت‌های مختلفی به راه افتاد که کارشناس مسئول پایش اداره کل محیط زیست استان در مورد تعداد آن‌ا می‌گوید: هم‌اینک ۹ ایستگاه پایش آلودگی هوا در این استان فعال هستند.

 ۹ ایستگاه پایش آلودگی هوا در کرمان هم مثل تمامی ایستگاه‌های بین‌المللی و طبق استانداردهای مجهز به دستگاه‌ها سنجش آلودگی‌ها هستند که مهرانگیز حیدریان در همین زمینه ادامه داد: ایستگاه‌های شهر کرمان و زرند مجهز به آنالایزر ذرات و گاز هستند و معیار سنجش (ذراتی مثل گردو غبار(pM۱۰) را دارند و بقیه ایستگاه‌های شهرهای استان(انار، راور، بم، کهنوج، ریگان و فهرج) فقط آنالایزر ذرات و هر ۲ معیار سنجش ذرات (PM۱۰- PM۲.۵ – ذراتی مانند دود ماشین‌ها- را دارند.

او افزود: در تکاپو هستیم آنالایزرهای تکمیلی را هم برای ایستگاه‌های انار، راور، بم، کهنوج، ریگان و فهرج بگیریم که حداقل داده‌های ما از ذرات کامل باشد.

آیا ۹ ایستگاه کافیست؟

کارشناس مسئول پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کرمان معتقد است که تعداد ایستگاه‌های فعلی پایش آلودگی هوا کفایت سطح استان را نمی‌دهد. مشکلی که معمولا مهمترین عامل آن نیز همواره کمبود اعتبار اعلام می‌شود. او به دلایلی مثل افزایش گستره پدیده گردوغبار در سال‌های اخیر اشاره و تاکید می‌دهد: صنعتی شدن استان نیز باعث افزایش کانون‌های تولید گردوغبار در سطح استان شده در نتیجه ما در حال تلاش هستیم که ایستگاه‌های سنجش آلایندگی‌ها بخصوص با آنالایزر ذرات را افزایش دهیم.

البته حیدریان افزایش ایستگاه‌های سنجش آلایندگی‌ها بخصوص با آنالایزر ذرات را منوط به همت فرمانداران در سطح شهرهای استان می‌داند و در عین حال توضیح می‌دهد: ما هم در حال تلاش هستیم بتوانیم اعتبارات ملی و استانی را برای این کار جذب کنیم. 

او ادامه می‌دهد: برای افزایش ایستگاه‌های سنجش آلایندگی‌ها بخصوص با آنالایزر ذرات صنایع مادر از بخش مسئولیت‌های اجتماعی نیز می‌توانند اقدام کنند.

هزینه‌های ایستگاه‌های پایش

کارشناس مسئول پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست کرمان می‌گوید: تمامی ایستگاه‌های نصب شده در سطح استان استانداردهای لازم را دارا هستند.

کارشناس مسئول پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کرمان مهمترین معیار استاندارد بودن برای دستگاه‌های پایش را تهیه این دستگاه‌ها از برندهای معتبر می‌داند و ادامه می‌دهد: تنها یک دستگاه پایش استاندارد ذرات چیزی حدود ۲۰ میلیارد ریال برای یک ایستگاه هزینه دارد.

او می‌گوید: تهیه ایستگاه به منظور پوشش کامل استان و اخذ اطلاعات کامل‌تر نیاز به تامین اعتبارات ویژه در سطح ملی دارد؛ از آن گذشته راهبری، سرویس و کالیبراسیون ایستگاه‌های موجود نیز باید توسط شرکت‌های متخصص انجام شود که اهمیت بسیار زیادی دارد چون همه تلاش ما این است که نهایتا بتوانیم داده‌ای را تهیه کنیم که بتوانیم به آن اتکا و از صحتش مطمئن باشیم به همین دلیل ‌هزینه‌های نگهداری ایستگاه‌ها هم خیلی بالاست.

حیدریان ادامه داد: قطعات ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا خارجی است و برای تهیه آنها باید هزینه زیادی شود؛ از این رو توقع می‌رود اعتبارات ملی برای نگهداری چیزی که داریم به اندازه کافی وجود داشته باشد.

تجهیزات داخلی ایستگاه‌ها

او افزود: تاسیسات ایستگاه‌های پایش گردو غبار به دلیل اهمیت گواهی‌های بین‌المللی در حال حاضر همه خارجی هستند و کشورهای موثر در این موضوع نیز ژاپن، آلمان و آمریکا هستند.

کارشناس مسئول پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کرمان توضیح داد: در سال‌های اخیر شاهد این موضوع هستیم که برخی شرکت‌های دانش‌بنیان داخل کشور هم در حال تلاش برای ساخت تجهیزات فوق بوده اند و هم‌اینک نیز در حال گذراندن تاییدیه ها و استانداردهای لازم هستند که بتوانند قطعات تولیدی‌شان را به صورت قطعی وارد بازار کنند.

در این شرایط و با توجه به محدودیت تحریم‌ها ، تهیه ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا مطابق استانداردهای بین‌المللی کاری پیچیده است؛ لذا تا زمانی که دستگاه‌های تولید داخل به مرحله بهره برداری برسند باید توجه داشت که هر هزینه ای برای سلامت افراد سرمایه‌گذاری است.