با رسیدن آخرین ماه تابستان، کوچ پاییزه عشایر آغاز شده و حالا ایلبهایل و طایفهبهطایفه براساس زمانبندی اعلامی از سوی دولت روانه قشلاق خواهند شد. با اینهمه تابستان خشک ۱۴۰۴ مشکل بزرگی پیش روی عشایر گذاشته است: کمبود علوفه. اهالی ایل میگویند دولت باید در تخصیص علوفه یارانهای حمایت بیشتری داشته باشد، وگرنه عشایر ناگزیر از فروش دامهای خود هستند. مسئلهای که درصورت فراگیری، تولید و توزیع گوشت قرمز در کشور را با مشکل روبهرو میکند. مسئولان امور عشایری در استانها کمبود علوفه و آب برای احشام ایلات را تأیید میکنند، اما دولت هنوز برنامهای برای تأمین این اقلام اعلام نکرده است.
هشدارهای احتمال کمبود علوفه در تابستان و پاییزِ پیش رو برای ایلات و عشایر کشور از بهار امسال به گوش میرسید. هشدارهایی که یکی پس از دیگری به دلیل کمبود بارش و نزولات جوی منتشر میشد.
۲۴ اردیبهشت بهاری که گذشت، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابعطبیعی و آبخیزداری در گفتوگو با «پیام ما» اعلام کرده بود با توجه به کاهش ۳۷ درصدی بارشها نسبت به بلندمدت، قطع به یقین با کاهش تولید علوفه مواجه میشویم. به همین دلیل، همه دستگاههای اجرایی مرتبط شامل سازمان امور عشایر، شرکت پشتیبانی امور دام و معاونت بهبود تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی باید آمادگی لازم را برای تأمین علوفه مورد نیاز دامداران و عشایر داشته باشند.
«ترحم بهزاد» گفته بود: «در برنامه هفتم توسعه مقرر است ۲۰ میلیون هکتار حفظ، احیا، توسعه و مدیریت مرتع انجام شود؛ توجه به طرح مرتعداری تلفیقی، بهعنوان یک رویکرد نوین و حیاتی برای مدیریت مراتع در دستورکار این سازمان قرار دارد. هدف کلی و اصلی مرتعداری تلفیقی براساس بهرهبرداری پایدار از مراتع معطوف شده است و ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی را در نظر میگیرد.»
او تأکید کرده بود طرح مرتعداری تلفیقی با هدف ارتقای کیفیت و بهرهوری از منابعطبیعی، بهطور مستقیم به پایداری محیطزیست و افزایش رفاه اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی کمک میکند.
مرتعی در کار نیست
حالا در آستانه شروع پاییز، جامعه محلی هنوز از مراتع ورشکسته و نبود علوفه میگوید. مسئلهای در زندگی عشایر که از سال ۱۴۰۰ و کاهش بارندگیها در کشور، صورتی جدیتر از یک دهه گذشته به خود گرفته است. حالا ایلاتی که قشلاق را آغاز کردهاند یا نهایتاً باید خود را ظرف مدت یک تا دو ماه آینده برای کوچ آماده کنند، میگویند اصلیترین نگرانیشان نبود علوفه و خشکی مراتع است.
«محمد» یکی از عشایر ایل «چرام» در کهگیلویهوبویراحمد است، میگوید: «اگر نتوانیم علوفه تهیه کنیم، ناچار به فروش دامهایمان خواهیم شد. هر کیلوگرم کاه سفید ۹ هزار تومان و یونجه ۲۲ هزار تومان است. تعداد دام در یک ایل زیاد است و هزینه تهیه علوفه و خوراک دام بسیار بالاست. خدا را شکر امسال برخی از مشکلات ما کم شد. آبرسانی به خودمان با نظم بسیار بیشتری انجام شده است. اما برای علوفه همه ایلات، نهفقط در کهگیلویهوبویراحمد، بلکه در سراسر ایران نیازمند حمایت بیشتر دولت هستند.»
محمد میگوید: «کشور برای تأمین گوشت قرمز، روی تولید عشایر حساب کرده است و عشایر سهم قابلتوجهی در تأمین گوشت قرمز کشور دارند. اما اگر اوضاع همینطور پیش برود، همه ناچار از کاهش تعداد دامهای خود هستند. این موضوع فقط به ضرر معیشت عشایر نیست بلکه کشور را هم دچار مشکل میکند.»
روستا بهجای مرتع
در کهگیلویهوبویراحمد، حدود ۱۲ هزار نفر براساس آخرین سرشماری جزو ایلات کوچرو به حساب میآیند. «خدایار» یکی از عشایر طایفه «بابوئی» در این استان نیز میگوید: «مشکل کمبود علوفه فقط خشکسالی نیست. صد البته که خشکسالیهای مکرر مراتع را ورشکسته کرده است. اما بسیاری از مراتع طبیعی که قبلاً در اختیار ایلات بود، از بین رفتهاند. بسیاری از مراتع امروز تبدیل به بخشی از روستاهایی شدهاند که در مسیر «ایلراهها» هستند. روستاها بزرگ شده و کسی جلوی گسترش آنان در مراتع را نگرفته است. خود ایلراهها هم به همین دلیل از بین رفتهاند.»
او ادامه میدهد: «وقتی با مسئولان محلی در مورد این مشکل صحبت میکنیم، میگویند این ساختوسازها غیرقانونی هستند و باید جلویشان گرفته شود. اما کسی اقدامی نمیکند.»
«زینت» از اهالی ایل «الیکایی» در سمنان است. او نیز مانند ایلات کهگیلویهوبویراحمد مسئله علوفه را بزرگترین مشکل عشایر میداند: «دو سال قبل بهدلیل خشکسالی و کمبود علوفه ما ۱۵۰ رأس دام خود را فروختیم. اکنون حدود ۱۵۰ رأس دام دیگر داریم. میزان تخصیص علوفه یارانهای به عشایر کفاف نمیدهد و دولت باید برای آن فکری کند. اطلاع دارم که در سنگسر هم در همین تابستان تعداد زیادی دام عشایری به قیمت پایین فروخته شد. چون دامدار دیگر نمیتوانست از پس هزینههای نگهداری و تغذیه بربیاید.»
فکری برای معیشت
«بردین» از اهالی عشایر قوم «بالاگریوه» در لرستان هستند؛ یکی از طوایفی که با اولین رحیل کوچ، ییلاق و قشلاق را آغاز میکنند. بردین میگوید: «در پاییز امسال حتماً مشکل علوفه تشدید میشد. چند سال قبل هم همین مشکل ایجاد شده بود. آن سال هم بسیاری از عشایر ناچار به فروش دار و ندارشان شدند. امسال مشکلات دیگری هم داشتیم. بسیاری از ما ناچار شدیم حتی برای همین خریدوفروش دام، گوسفندان خود را به استانهای دیگر ببریم. هزینه بسیار زیادی برای جابهجایی دادیم. البته چارهای هم نداشتیم. چون نمیتوان حیوان را تلف کرد. وقتی نمیتوانی نگهش داری باید بفروشیاش.»
او ادامه میدهد: «از طرف دیگر ما حتی نمیتوانیم محصولات جانبی دامداری را به فروش برسانیم. دولت باید مراکزی ایجاد کند که محصولات دامی را فرآوری کنند. مگر چند درصد از لبنیات یا پشم تولیدشده در ایل به مصرف خود ایل میرسد؟ اگر مراکز فرآوری ایجاد شود، بسیاری از مشکلات معیشتی ما هم حل خواهد شد. ناچار نیستیم دام زنده بفروشیم.»
بردین میگوید: «در مورد پشم هم همین است. بخش زیادی از پشم تولیدی دامداران عشایر دور ریخته میشود. درحالیکه لرستان صنایعدستی و گلیم بسیار مرغوبی دارد. اما ظرفیت تولید آنها بهاندازه ظرفیت تولید پشم در استان نیست. محصولات عشایری در بازار بیمشتری نیست. اما دولت باید سازوکاری پیشبینی کند تا این محصولات در مناطق عشایری خریداری شود. همین سازوکارها باعث میشود عشایر بتوانند زنجیره ارزش ایجاد کنند و مجبور نباشند تعداد دام زنده را افزایش دهند و بعد هم با این مشکلات تأمین آب و علوفه روبهرو شوند.»
در ایران یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر، معادل ۳۸۰ هزار خانوار، جمعیت عشایر را تشکیل میدهند. جمعیتی که طی سالها و براساس آنچه اقتصاد عشایر را تحتتأثیر قرار میدهد، زیاد یا کم میشوند. آنچه بهعنوان مشکلات جامعه عشایری بهویژه در این سالهای خشک از سوی اهالی ایل اعلام میشود، مورد تأیید مسئولان امور عشایری در استانها نیز است؛ اما راهحل چندانی برای آن ندارند.
احشام آب ندارند
معاون توسعه و امور زیربنایی ادارهکل امور عشایر کهگیلویهوبویراحمد میگوید: «خشکسالی و بارش کم در سال زراعی جاری، در کنار نبودن زیرساختهای تولید، زندگی عشایر استان را سخت کرده است.»
بهگفته «سید مهدی عباسیان»، بزرگترین چالش عشایر نبود علوفه و نیاز به خرید خوراک دام است. ایجاد واحدهای بستهبندی محصولات دامی عشایر از دیگر نیازهایی است که به پایداری درآمد آنان کمک میکند: «خرداد امسال ۱۰ دستگاه تانکر جدید وارد چرخه خدمترسانی شد و آبرسانی سیار بهشکل مطلوبی در حال انجام است. این تانکرهای آبرسان پارسال خریداری شده بود، اما بهدلیل نیاز به اتصال تجهیزات، امسال وارد ناوگان آبرسانی سیار شده است.»
دولت هنوز برنامه آبرسانی به احشام و تخصیص علوفه یارانهای را اعلام نکرده است،عشایر در یک قدمی فروش دام
منتشر شده در صفحه صفحه نخست | شماره 2007
2073 | ۰۴/۰۹/۱۱
2072 | ۰۴/۰۹/۱۰
2071 | ۰۴/۰۹/۰۹