دود جنگ افغانستان در چشم کشاورزی کرمان

با پیشروی طالبان در افغانستان بازار ایران در این کشور متزلزل شد

دود جنگ افغانستان در چشم کشاورزی کرمان

طالبان مهمترین ایالت‌های افغانستان را اشغال کرده؛کشوری که در سال گذشته جز 5 کشور اول لیست تجاری ایران بود. این معاملات تا جایی پیش رفته بود که فروردین امسال  نشریه پاکستانی «پاکستان تودی» ایران را به عنوان بزرگترین شریک تجاری افغانستان و  جایگزین پاکستان خوانده بود. با پیشروی طالبان در مناطق مرزی این کشور با ایران اما صادرات محصولات ایرانی به این کشور تقریبا متوقف شده و دبیر  کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی کرمان می‌گوید که باید هر چه سریعتر به دنبال جایگزینی برای افغانستان باشیم.

سهم افغانستان از  کل صادرات ایران به میزان ۳/ ۵ درصد و در میان محصولات کشاورزی 11 درصد است. به طوری که این کشور در بهار امسال دومین مقصد صادراتی محصولات کشاورزی کشور بود. طی همین  مدت افغانستان  296 هزار تن کالای کشاورزی و غذایی به ارزش 134 میلیون دلار از ایران وارد کرده است که عمده اقلام وارداتی شامل گوجه فرنگی، سیب، سیب زمینی، شیرینی‌ها و کنسانتره آبمیوه بوده است.

5 درصد خرمای استان روانه افغانستان می‌شود

به گفته مقداد تکلوزاده، دبیر کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان کرمان، بیشترین سهم از صادرات مربوط به خرما بوده. او به «کاغذ وطن» می‌گوید:«شاید از نظر وزنی بیشترین صادرات مربوط به سیب زمینی و پیاز بوده است اما جنوب کرمان 4.5 میلیون تن محصولات گلخانه‌ای و جالیزی تولیدی می‌کند و تنها 400 هزار تن محصول خرما در استان تولید می‌شود.» به گفته او از بین 380 تا 400 هزار تن خرمایی که در استان تولید می‌شود 20 تا 25 هزار تن آن به افغانستان صادر می‌شود،با یک تناسب ساده می توان فهمید که 5 درصد از تولیدات استان به افغانستان صادر می‌شود.

محصولات درجه دو و سه به افغانستان صادر م‌یشد

به طور کلی در بازار خرما بیشترین صادرات مربوط به کشورهای هند،امارت متحده عربی و کشورهای حوزه (CIS)  است،  اما آنچه بازار افغانستان را خاص کرده، نوع محصول صادره به این کشور است. تکلو زاده می‌گوید:«خیلی از محصولات خرمای ما که درجه دو و درجه سه بودند و کیفیتشان برای بازارهای جنوب شرق آسیا، اروپا و حتی برای کانادا و امریکا  نامناسب بود. به کشورهایی مثل افغانستان و پاکستان صادر میشد. بازار پاکستان به قوت خود باقیست ولی بدیهی است که ارسال بار به  افغانستان با توجه به شرایط سیاسی و امنیتی حکم‌فرما در این کشور دچار چالش خواهد شد.»

ترکمنستان و ارمنستان جایگزین افغانستان شود

او معتقد است که تجار تا فصل پاییز باید بازارهای جایگزینی برای افغانستان پیدا کنند:«از همین الان باید به فکر کشورهای جایگزین برای مصرف این نوع از خرما باشیم.کشورهایی مثل ترکمنستان و بعضا آذربایجان و ارمنستان هم می‌توانند طالب این خرما باشند ولی خوب بازارشان محدود است  و طبیعی که از دست دادن بازار افغانستان برای بازار خرمای استان تاثیر گذار خواهد بود.»

صادرات به افغانستان افتخار ندارد

هر چند که در سال جاری افغانستان به دومین مقصد صادرات محصولات کشاورزی بدل گشته، اما این موضوع به هیچ عنوان برای ایران افتخار آمیز نبود. احمدرضا فرشچیان، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران مرداد ماه در این باره گفته بود:« صادرات به افغانستان اگرچه برای ایران دارای مزیت است اما افتخارآمیز نیست. اینکه بازارهای رده نخست را از دست بدهیم و به بازار افغانستان اکتفا کنیم این افتخار نیست. البته  باز هم تاکید می‌کنم که به دلیل مجاورت، صادرات به این کشور برای ایران مزیت دارد.» او با تاکید بر اینکه «هدف صادرکنندگان ایرانی باید ورود به بازارهای طراز اول باشد» ویژگی این بازارها را چنین عنوان کرده بود: «بازارهایی که محصولات با کیفیت بالا در آن معامله می‌شود و پول بیشتری هم بابت آن پرداخت می‌کنند. در واقع این نوع صادرات ارزآوری بیشتری را هم برای کشور به همراه خواهد داشت. صادرات زمانی افتخار آمیز  خواهد بود که کالای ایرانی بتواند در بازارهای طراز اول، با رقبای بزرگ رقابت کند.»

حتی تجار افغان نیز دل رفتن به افغانستان را ندارند

با این حال به دلیل تحریم‌ها و سایر موانع موجود، افغانستان به محلی برای ترانزیت کالاهای ایرانی تبدیل شده بود . هر چند که تجار ایرانی از این مساله که کالاهایشان ترانزیت می شد، رضایت چندانی نداشتند. البته صادرکنندگان به افغانستان، صادرکنندگان ایرانی نیستند بلکه معمولا این تاجران افغانستانی هستند که کالای مورد نیاز خود را از ایران خریداری می کردند که بخشی  از آن به مصارف داخلی این کشور رسیده و بخشی هم به آسیای جنوب شرقی و حتی اروپا صادر می‌شد.

هفته قبل  اما حسین سلیمی، رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان در گفت و گو با روابط عمومی اتاق تهران گفته بود که  استقرار نیروهای شبه‌نظامی طالبان در استان‌ها و شهرهای همجوار با ایران، صادرکنندگان ایرانی را با نااطمینانی در ارسال کالا به این کشور مواجه کرده است. 

بررسی های «کاغذ وطن» اما نشان می‌دهد که این موضوع صرف صادرکنندگان ایرانی نیست و حتی تجار افغانی نیز دیگر تمایلی به صادرات کالا از ایران به افغانستان ندارند. علی رضا رضایی که پیشتر خرما و سایر محصولات کشاورزی را از ایران به افغانستان صادر می کرده به «کاغذ وطن» می‌گوید:« 90درصد کار ما صادرات خرما بود و در کنارش هم رب و مواد غذایی هم از ایران به افغانستان صادر می‌کردیم، اما فعلا کسب و کارمان خوابیده و هدفی هم برای صادرات نداریم و به لحاظ امنیتی می‌ترسیم.»

 به اعتقاد او هیچ یک از تجار دیگر نیز ریسک صادرات به افغانستان را نمی‌کنند:«وقتی  کشور جنگ زده و ناامن باشد اگر بار توقیف شود و یا به دلایلی همچون درگیری بار منفجر شود و یا آتش بگیرد کسی حمایتی از تاجر نمی‌کند و خیلی از تجار جرات تجارت به افغانستان را ندارند.» با این حال محمد نعیم کاظمی دیگر تاجر افغانستانی معتقد است همچنان راهب رای تجارت با افغانستان باز است:«بازار افغانستان را از دست نمی‌دهیم ولی به هر حال بازار محدود می‌شود. وقتی شهر ناامن شود افرادی که تمکن مالی داشته باشند به سمت ترکیه، ایران و آسیای میانه می‌روند و تنها کسانی باقی می‌مانند که فقیر‌تر هستند.»  به اعتقاد این بازرگان افغان  شرایط تجارت با افغانستان همچنان فراهم است: «طالبان 20سال است که در منطقه نفوذ دارند و منطقه را می‌شناسند، این افراد چندان به مردم عادی گیر نمی‌دهند و صرفا قدری وحشی گری دارند.»

این بازرگان البته بازار اصلی صادراتیش افغانستان نبوده و بیشتر کار صادرات از ایران را به سمت آسیای میانه داشته است.