نخل‌داران نگران تابستان

نخل‌های سوخته؛ این‌بار از بی‌آبی

نخل‌داران نگران تابستان

  طبق آمار رسمی سازمان جهاد کشاورزی میزان تولید خرما در سال گذشته 1 میلیون و 320 هزار تن بود که نسبت به سال قبل‌تر حدود 700 تا 800 هزار تن افزایش داشت. البته به گفته مسئولان، کیفیت خرمای سال گذشته هم بالا بود، زیرا بارندگی‌های مناسب ابتدا و انتهای سال و افزایش نیافتن دمای هوا شرایط را مساعد کرد.

 امسال اما تکلیف نخل‌داران هنوز روشن نیست.کاهش قابل توجه بارندگی به ویژه در استان‌های گرمسیری به عنوان تولیدکننده‌های اصلی خرما، گرمای زودهنگام و افزایش دما نسبت به میانگین بلند‌مدت، خشکسالی و کمبود آب و در کنار این موارد شیوع کرونا بر تولید و کیفیت محصول خرما تاثیر گذاشته است. برخی استان‌ها از کاهش تولید محصول خبر داده‌اند و در استان‌هایی که هنوز تا زمان رسیدن محصول وقت مانده هم پیش‌بینی‌هایی در این باره وجود دارد. 

نخل‌داران کرمان در انتظار تیر‌ماه

تولید سالانه‌ خرمای کرمان حدود 400‌هزار تن است. در جنوب کرمان حدود 31‌هزار هکتار نخلستان و در شرق استان که یکی از خرما‌خیزترین مناطق ایران است، حدود 40 هزار هکتار نخلستان وجود دارد و سالانه به‌طور متوسط 200 هزار تن خرما از آن برداشت می‌شود. محصول غالب نخلستان‌های شرق استان خرمای مضافتی است. پیش‌بینی می‌شود اگر آفت خاصی رخ ندهد، تولید خرما امسال نسبت به سال گذشته 10 تا 20 درصد کاهش داشته باشد چون سال باروری نخل‌ها نیست و به همین دلیل محصول درختان خود به خود کم خواهد بود. از آنجایی که خرما هنوز نرسیده، تعیین اینکه در مجموع تولید امسال چه میزان و شرایط چگونه خواهد بود، زود است و از اواخر تیر مشخص خواهد شد.

جدی‌ترین نگرانی اما مربوط به خشکیدگی خوشه‌ خرما و یکی از اصلی‌ترین دلایل آن، گرمای شدید هواست که هم‌اکنون شرق استان را فرا گرفته. اگر این خشکیدگی که در تیر نمایان می‌شود رخ بدهد، کاهش شدید محصول حتمی است و اگر رخ ندهد، احتمالا تا 180 هزار‌تُن خرما از نخلستان‌های شرق برداشت می‌شود.

خرما و درخت خرما در برابر هوای گرم تا دمای 44 درجه تحمل دارد و دمای بیشتر از این موجب مرگ سلول‌های پوست خرما و تبخیر آب می‌شود. پس از آن، پژمردگی ناگهانی میوه‌ها در قسمت خارک آن‌ها اتفاق می‌افتد و سپس این خشکیدگی به سرعت خوشه‌ها را فرا می‌گیرد.

کاهش شدید بارندگی و افزایش دمای هوا، تاثیر مستقیمی بر شدت گرفتن خشکیدگی خوشه‌های خرما دارد که امسال در استان کرمان هر دو این پدیده‌ها یعنی کاهش شدید باران و افزایش دما به وقوع پیوسته است.برای جلوگیری از خشکیدگی خرما که هر سال خسارت هنگفتی روی دست کشاورزان می‌گذارد، اقداماتی صورت گرفته از جمله اینکه در بم به‌ صورت پایلوت آبیاری تاجی انجام شده است. در این روش، شیلنگ‌های آبیاری قطره‌ای به تاج درختان منتقل شد.

گفته می‌شود اثرات این آبیاری بر کاهش خشکیدگی مطلوب بوده و حتی محصول برداشت شده براق‌تر، خوشمزه‌تر و درشت‌تر شده است. 

راه‌حل اساسی برای جلوگیری از عارضه‌ خشکیدگی اما استفاده از سیستم پاشش آب است مشابه کاری که در نخلستان‌های عربستان انجام می‌دهند که در حال حاضر در هیچ‌یک از نخلستان‌های ایران وجود ندارد. کشاورزان خرمای کرمان منتظر تیر هستند تا بدانند نتیجه زحمات یک ساله‌ آن‌ها در باغ‌های خرما چه خواهد بود.

خشکیدگی خرماها در سیستان‌وبلوچستان 

تولید خرما عمده فعالیت‌ کشاورزان و باغداران سیستان‌وبلوچستان محسوب می‌شود و بخش مهم گردش مالی اقتصاد کشاورزی استان وابسته به تولید و فروش خرماست. سطح زیرکشت محصولات باغی سیستان و بلوچستان 92‌هزار و 760‌هکتار است که 61‌درصد آن را خرما تشکیل می‌دهد.

 سیستان و بلوچستان در واقع با 57‌هزار و 162‌هکتار نخلستان یکی از مناطق مهم و استراتژیک تولید خرمای کشور است. 

‌70نوع خرما در این خطه پرورش می‌یابد که کشت آن‌ها زمینه اشتغال بیش از 40 هزار نفر را فراهم کرده است. ربی، مضافتی، هلیله، زاهدی، پیارم، نگال و کوتومی ارقام خرمای تولیدی این استان است که علاوه بر صادرات داخلی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، اروپا و روسیه نیز صادر می‌شود.بیشترین نخلستان‌های سیستان و بلوچستان در سراوان، ایرانشهر، نیکشهر و سیب‌وسوران واقع شده‌اند و خرمای مضافتی و ربی بیشترین سطح زیرکشت خرمای این استان را به خود اختصاص داده‌ است. 

با وجود ظرفیت‌های یاد شده اما کاهش متوالی بارندگی و تداوم خشکسالی در 2‌دهه اخیر، سیستان و بلوچستان را با مشکل زیادی روبه‌رو کرده که یکی از تبعات این پدیده افزایش دما، خسارت به نخل‌های مثمر و خشکیدگی و ریزش آن‌هاست. 

جنوب استان نسبت به سایر مناطق از استعداد بالقوه بهتری برای توسعه نخلستان‌ها و تولید خرما برخوردار است و این برنامه مورد توجه متولیان امر نیز هست، اما کمبود منابع آبی ناشی از خشکسالی مانع اجرای این طرح شده.

در مجموع خشکسالی‌ تاثیر منفی بر زندگی و اقتصاد کشاورزان استان گذاشته در حالی که کشاورزی منبع ارتزاق ‌70درصد مردم استان است. برای مثال در شهرستان‌های دلگان، ایرانشهر و بزمان گرمای بیش از حد ناشی از خشکسالی پی در پی موجب بروز عارضه خشکی خوشه خرما و کاهش قابل توجه تولید محصول شده است. 

برداشت خرما در سیستان بلوچستان حدود 6 ماه طول می‌کشد، زیرا به دلیل تنوع ارقام کشت شده برخی خرماها زودرس هستند و برخی دیررس. خرمای زودرس در اواخر خرداد و دیررس در آبان برداشت می‌شود. با وجود این باید دید که آیا خشکسالی مجالی به نخلستان‌های استان می‌دهد تا میوه‌های شیرینش را راهی بازارها کند یا نه؟ به طور میانگین بیش از 236 هزار تن انواع خرما تولید و پس از برداشت روانه بازار مصرف می‌شود.