کمبود و گرانی کود، سنگ پیش پای کشاورزان

کمبود و گرانی کود، سنگ پیش پای کشاورزان
درحالی‌که ارزش بازار جهانی کود از ۱۹۳.۸ میلیارد دلار عبور کرده، کودهای توزیعی در کشور از نظر کیفی مورد تأیید کشاورزان نیست و کارشناسان معتقدند به دلیل تقلب برخی شرکت‌ها، بی‌اعتمادی بر این بخش حاکم است.
کودهای معدنی یا شیمیایی به طور گسترده‌ای برای بهبود حاصلخیزی خاک استفاده می‌شود. به‌طورکلی، بازار کود از سه ماده مغذی اصلی «نیتروژن، فسفر و پتاسیم» تشکیل شده است که نقش مهمی در رشد گیاهان دارند. از این میان، نیتروژن مهم‌ترین است و تقریباً ۵۶ درصد از مصرف جهانی مواد مغذی در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص می‌دهد. کلسیم، گوگرد و منیزیم نیز به میزان کمتری در کودها استفاده می‌شود.
از سوی دیگر بر اساس آنچه سایت آماری تحلیلی statista ارائه داده است در سال ۲۰۲۲، روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده کودهای کشاورزی در جهان بود و ارزش صادرات آن در آن سال تقریباً ۲۰.۶۵ میلیارد دلار بود. از سوی دیگر کشور کانادا با حدود ۱۴ میلیارد دلار، چین با ۱۱.۳۸ میلیارد دلار، ایالات متحده با حدود ۸ و نیم میلیارد دلار، مراکش با حدود ۸ میلیارد دلار، عربستان با حدود ۷ میلیارد دلار در جایگاه دوم تا پنجم از نظر ارزش صادراتی در مدت نامبرده قرار دارند.
ارزش ۱۹۳.۸ میلیارد دلاری بازار جهانی کودهای کشاورزی
ضمن اینکه اندازه کل بازار صنعت جهانی کود در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۹۳.۸ میلیارد دلار آمریکا ارزش‌گذاری شد که بر اهمیت اقتصادی عظیم صنعت کود و سهم آن در پایداری کشاورزی جهانی تأکید دارد.
صادرکنندگان برتر کود در سال ۲۰۲۲
بااین‌وجود بحث کودهای کشاورزی در کشور امسال با حواشی بسیاری همراه است. به‌طوری‌که به گفته کارشناسان، توزیع کودهای تقلبی در بازار به‌شدت رایج است و این امر باعث شده جامعه کشاورزی اعتماد خود را نسبت به کیفیت این محصولات شیمیایی تا حد زیادی از دست بدهد.
محمد رحیم نیازی یکی از فعالان بخش زراعت در خصوص کیفیت کودهای توزیعی در عرصه‌های کشاورزی می‌گوید: همان‌طور که می‌دانید پایه‌های برخی کودها مانند فسفات خارجی است که غالباً توسط شرکت خدمات حمایتی وارد می‌شود و دستگاه‌های دولتی نظارت دارند و لذا روی کیفیت این محصولات چندان نمی‌شود نظر داد. بااین‌وجود در بازار برخی شرکت‌ها یک‌سری دخل و تصرف‌ها می‌کنند و ماده مؤثره کودهای کشاورزی را کم‌وزیاد می‌کنند و سپس توزیع می‌کند که این مسئله‌ساز می‌شود.
توزیع کودهایی با ماده موثره کم؛ عامل بی اعتمادی کشاورزان
نیازی با بیان اینکه اعتماد کشاورزان در حوزه کود بسیار کم شده است افزود: در واقع باتوجه‌به اینکه کشاورزان سابقه ذهنی بدی از چند سال قبل دارند که برخی شرکت‌ها تقلب کردند و برخی کمبودها نیز در این حوزه هست به این معنا که ماده مؤثره کم به کودها اضافه می‌شود؛ لذا کشاورزان ما در این بخش مشکوک هستند. از این بابت درخواست ما این است که وزارت جهاد کشاورزی یک استاندارد خاصی را تعریف کند و در توزیع و اعطای گواهی به این محصولات نیز نظارت کند.
او ادامه داد: در واقع در خواست ما از وزارتخانه این است که از شرکت‌های معتبر حمایت کنند و همچنین شرکت‌هایی که تقلب کرده‌اند را کنترل کنند. به این معنا که باید مرتب توسط وزارت جهاد مخصوصاً توسط «مراکز خدمات» جهاد کشاورزی که شبکه خدمات‌رسانی به کشاورزان در نقاط مختلف کشور هستند و کارشناسان پهنه دارند کیفیت کودهای توزیعی بین کشاورزان رصد شود. پیشنهاد ما این است یکی از وظایفی که برای این کارشناسان پهنه تعریف شود پیگیری بحث کود باشد؛ یعنی وقتی کشاورز کشت را انجام می‌دهد نمونه‌گیری کنند و شرکتی که کود خود را به کشاورز داده را بر اساس کد اقتصادی و شناسه شرکت شناسایی کنند و رصد کنند.
اریتره، مراکش و سوریه؛ تولید کننده با کیفیت ترین کودهای کشاورزی
نیازی افزود: مسئله اینجا است که این کارشناسان پهنه می‌توانند کود مصرفی در مزارع را برای آنالیز تجزیه‌ای بفرستند و باتوجه‌به نتایجی که به دست می‌آید مبنای قضاوت و ارزیابی بهتری داشته باشیم و مبنای قضاوت همین آنالیزها باشد.
این فعال بخش زراعت همچنین در خصوص کشورهای تولیدکننده باکیفیت‌ترین کودهای کشاورزی نیز گفت: در واقع کشورهایی که پایه کودی فسفات دارند مثل «اریتره، مراکش و سوریه» که منابع فسفاتی برای کود شیمیایی مصرف می‌شود بسیار غنی است، تولیدکننده باکیفیت‌ترین کودهای کشاورزی محسوب می‌شود.
نیازی گفت: پایه‌ها از خارج وارد می‌شود؛ اما مسئله اینجا است که کود خالص توزیع نمی‌شود و یک‌سری ترکیبات مواد غیر مؤثره و افزودنی‌ها هست که محصول را حجیم می‌سازد و باید به این پایه اضافه شود؛ یعنی کود با افزودنی‌ها مخلوط می‌شود و به‌صورت گرانول بعد توزیع می‌کنند که این توسط شرکت‌ها کم‌وزیاد می‌شود. البته درصد ترکیب‌ها و افزودنی‌ها توسط شرکت تولیدکننده مشخص می‌شود. فقط باید وزارت جهاد کشاورزی اینها را کنترل کند؛ اما چون به طور عام در کودهای شیمیایی، کودهای ریزمغذی و در سمومی که از خارج می‌آید پای منافع تولیدکننده‌ها در میان است و لذا ترکیباتی که اعلام می‌کنند برخی مواقع ناخالصی دارد وزارت جهاد باید کنترل داشته باشد به‌خصوص اینکه ارز بخشی را دولت تأمین می‌کند.
بر اساس این گزارش علاوه بر کیفیت یکی دیگر از موارد پیرامون کود بحث قیمت‌ها است و نیازی دراین‌خصوص می‌گوید: به‌طورکلی ما دو مشکل اساسی داریم یکی کمبود و دیگری گرانی کودها است. آن در هم در شرایطی که الان محصولات کشاورزی به قیمت پایین خریداری می‌شود درحالی‌که برای تولید این محصولات از کود و سموم گران استفاده می‌کنند. مسئله اینجا است که یکی از ارکان توسعه و افزایش عملکرد کشاورزی تغذیه است؛ اما برای تغذیه محصولات کشاورزی از یک‌سو کمبود داریم و از سوی دیگر با گرانی مواجه هستیم و کشاورزان نقدینگی برای تأمین این محصولات را ندارند.