۲ سال قبل از تعیین حریم منطقه تاریخی کنارصندل خبر داده شد، اما این تعیین عرصه و حریم، گرهی از مشکلات منطقه باز نکرد و نقشه نیاز به اصلاح دارد. حریم منطقه باستانی کنارصندل نیاز به اصلاح دارد

۲ سال قبل از تعیین حریم منطقه تاریخی کنارصندل خبر داده شد، اما این تعیین عرصه و حریم، گرهی از مشکلات منطقه باز نکرد و نقشه نیاز به اصلاح دارد. حریم منطقه باستانی کنارصندل نیاز به اصلاح دارد
گزارش | سمیه خدیشی
سیدسجادی، باستان شناس و سرپرست تیم کاوش کنارصندل از پیگیری برای اصلاح نقشه تعیین حریم تپه تاریخی و حل مشکل خبرداد.
کاغذوطن- تعیین حریم یکی از جنبه‌های مهم در موضوع میراث‌فرهنگی به‌حساب می‌آید تا از هر گونه تجاوز به این آثار تاریخی جلوگیری و راه متجاوزان بسته شود. بر اساس اصول و موازین علمی و یک سری قوانین بین‌المللی تعریف‌های مختلفی از حریم برای این آثار می‌شود. اما همین تعریف‌های متفاوت برای تعیین حریم هر یک از میراث به‌جامانده، باعث شده است که این روند بسیار طولانی شود.
تازه‌ترین پژوهش مرکز پژوهش‌ها دربارهٔ تعیین حریم آثار ملی که در سایت پیام ما آمده است، نشان می‌دهد گرچه ثبت آثار تاریخی و فرهنگی غیرمنقول از سال ۱۳۱۰ و به‌موجب ماده ۲ قانون حفظ آثار ملی مصوب ۱۲ آبان ۱۳۰۹ آغاز شده، اما تعیین حریم آثار که از سال ۱۳۴۹ آغاز شده و از سال ۱۳۷۵ با شکل‌گیری کارگروه حرایم در دفتر فنی ستاد مرکزی پیگیری شده است، به‌موازات ثبت پیش نرفته و عقب‌ماندگی قابل‌توجهی در این زمینه وجود دارد؛ درحالی‌که ثبت آثار ملی و تعیین حریم دو اقدام مکمل برای حفاظت از میراث‌فرهنگی است.
این وضعیت خطر بزرگی در راستای حفاظت از میراث‌فرهنگی است، زیرا توسعهٔ شهری و روستایی رقیب اصلی حفاظت از میراث‌فرهنگی است که تقاضای تخریب آنها را به همراه دارد.
*تاریخچه عملیات تعیین حریم کنارصندل
یکی از آثار به‌جامانده از دل تاریخ، منطقه باستانی کنار صندل است. شامل چند تپه در دل روستایی به همین نام در شهرستان جیرفت قرارداد. آثار کشف‌شده حاصل از کاوش‌های باستان‌شناس مشهور یوسف مجیدزاده در این منطقه خبر از وجود تاریخی کهن داد که فرضیه‌های تاریخی جدیدی را پیش روی باستان‌شناسان و مورخان قرار گرفت. حدود ۱۴ سال بعد از کاوش‌های تیم باستان‌شناسی دکتر مجیدزاده، یک تیم برای انجام عملیات گمانه‌زنی در این منطقه مستقر شدند و آن طور که نصیر اسکندری، سرپرست تیم باستان‌شناسی کنارصندل در آن زمان گفت: طبق کاوش‌های صورت‌گرفته، این سایت باستانی با وسعت چند صد هکتار یکی از بزرگ‌ترین شهرهای نخستین در دنیا به شمار آمده که دارای ارزش جهانی بسیار مهم است.
او هدف از عملیات گمانه‌زنی را تعیین حدود عرصه و حریم سایت باستانی کنارصندل نام برد.
اسکندری از آغاز روند ثبت جهانی تپه باستانی کنارصَندل هم خبرداده بود و اینکه هدف از تعیین عرصه و حریم محوطه تپه باستانی کنارصندل را تهیه پرونده ثبت جهانی این سایت باستانی خوانده بود.
این سرپرست تیم کاوش باستان‌شناسی کنارصندل زمان تعیین عرصه و حریم این سایت باستانی را ۲ ماه یعنی اردیبهشت ۱۴۰۰ اعلام کرد .
حدود ۲ ماه بعد، مدیرکل میراث‌فرهنگی وقت در ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰ در حاشیه بازدید استاندار وقت کرمان از تپه گفت: ازآنجاکه تعیین عرصه و حریم، مهم‌ترین مؤلفه برای معرفی یک بنای تاریخی و محوطه باستانی برای ثبت جهانی است، این کار برای تپه کنار صندل انجام شده است.
*نیاز به اصلاح نقشه تعیین حریم
در اوایل مهرماه سال جاری با سفر وزیر میراث‌فرهنگی به جیرفت و در بازدید از تپه کنارصندل از تعیین حریم دقیق‌تر این منطقه خبر داد و قول شروع کاوش‌های باستان‌شناسی را هم بعد از ۱۷ساله وقفه داد.
حالا چندهفته‌ای است که تیم کاوش در کنار صندل مستقر شده است و در چند ناحیه از این روستا در حال حفاری‌هایی باهدف گمانه‌زنی است سرپرست این تیم دکتر سید منصور سید سجادی بر عهده دارد و باتوجه‌به آوازه این باستان‌شناس اقبال به مردم این منطقه روی آورده است.
جدای از اینکه شروع کاوش‌های باستان‌شناسی همه نگاه‌ها را به این منطقه برمی‌گرداند و باستان‌شناسان و دوستداران تاریخ چشم‌انتظار نتیجه فعالیت‌های این گروه باستان‌شناسی است.
*ناجی دغدغه‌مند کنارصندل
از طرفی نگاه دکتر سید سجادی که لقب ناجی شهر سوخته را هم دارد به میراث‌فرهنگی هم جانبه است به‌طوری‌که با حضور در منطقه علاوه بر اینکه به دنبال برنامه ثبت جهانی این اثر ملی است، دغدغه اصلاح نقشه تعیین حریم و عرصه این اثر تاریخی را هم که گره از مشکلات مردم هم‌جوار تپه باز کند را هم دارد.
در این روزها اگر به سمت تپه کنار صندل بروید دیگر از آن سکوت و بی‌توجهی خبری نیست؛ بلکه فعالیت چندین گروه از باستان‌شناسان در اطراف تپه و حتی در تپه شمالی روح و زندگی در این تپه به جریان افتاده است. سید منصور سید سجادی، باستان‌شناسی است که عشق به کار در چشمانش دیده می‌شود و فعالیت او امید را به کنارصندل برگردانده است.
با او که می‌توان هر روز در حال کار در این منطقه مشاهده‌اش کرد، در کنار تپه به گفتگو نشستیم. سیدسجادی همکار خود را در این سری کاوش‌ها، دکتر نادر علیدادی سلیمانی که تجربه کار در این حوزه را دارد معرفی می‌کند و می‌گوید: اولویت تیم کاوش من حفظ و احیای آثار کشف شده است.
سید سجادی ازبین‌رفتن نقش‌برجسته کنارصندل را به علت بی‌توجهی به حفاظت این اثر باستانی جای تأسف خواند و گفت: در پنج سال گذشته که به این منطقه سفرکرده بودم این نقش‌برجسته وجود داشت و جزو برنامه‌های اولیه من تشکیل تیمی از مرمت‌کاران و باستان‌شناسان برای مرمت و احیای این اثر باستانی بود که متأسفانه امروز هیچ‌گونه اثری از آن نیست.
سرپرست تیم کاوش کُنارصندل جیرفت در ادامه افزود: برای بازسازی این نقش‌برجسته از یک مجسمه‌ساز که تخصص و تجربه باستان‌شناسی دارد دعوت شده تا از روی تصاویر نسبت به بازسازی این اثر باستانی اقدام کند و در صورت تأمین بودجه و زمان برای مشاهده همه مردم و علاقه‌مندان دو نسخه مشابه آن برای نصب در موزه جیرفت و موزه کرمان ساخته خواهد شد.
* تعیین حریم انجام شده فنی نیست
در ادامه صحبت دکتر سید سجادی دررابطه‌با حریم و عرصه تعیین شده این تپه گفت: حریمی برای این منطقه تعیین شده است که علاوه بر اینکه از نظر فنی صحیح نیست و از طرفی جلوی کار مردم هم گرفته شده است.
او توضیح داد: تا کنون در حوزه تعیین حریم‌ها ورود نکرده‌ام؛ اما با حضور در این منطقه متوجه شدم که مردم کنار صندل به مشکل افتاده‌اند و برای حل مشکل دست‌به‌کار شدم.
سید سجادی با اشاره به اینکه اگر بخواهیم که برای جیرفت تعیین حریم انجام بدیم باید همه جیرفت را حریم بگذاریم و حتی در شهر جیرفت هم احتمال وجود آثار هست و باید همه شهر را کاوش کرد افزود: باید کمی هم تعامل داشته و به فکر مردم هم باشیم.
این باستان‌شناس عنوان کرد: برجسته‌ترین اشیایی که داریم در همین منطقه کنار‌صندل وجود دارند و لزومی نداریم که مردم اطراف روستا را در محدودیت بگذاریم که به جایی برسد که حتی برای گرفتن تسهیلات نیز نمی‌توانند اقدام کنند.
* مانع توسعه روستا نشویم
سید منصور سید سجادی با بیان اینکه با این روش که جلوی توسعه روستا گرفته می‌شود نمی‌توان کار را پیش برد و در همین رابطه یک راه و حلی را در جهت اصلاح این حریم‌ها پیشنهاد داده‌ام و ارسال کرده‌ام تا مدیران بالادستی در صورت صلاحدید اقدام کنند.
سرپرست تیم کاوش کنارصندل با عنوان اینکه باید حریم تپه به‌صورت مجزا تعیین شود تا مقداری از زمین‌های مردم آزاد شود گفت: وقتی در بررسی مجدد تعیین حریم تعداد از زمین‌ها از حریم خارج شدند می‌توان با شروطی مجوزهای لازم مانند ساخت‌وساز به مردم داده شود.
گفتگوی خبرنگار ما با سرپرست تیم کاوش دررابطه‌با اصلاح حریم و عرصه تپه کنار صندل ادامه داشت که یکی از افراد محلی برای بیان مشکلش در همین رابطه به سید سجادی مراجعه کرد و گفت: با داشتن چند فرزند از اینکه اجازه ندارد در زمینش که در حریم تپه قرار گرفته عملیاتی انجام دهد گلایه دارد و به مشکل خورده است. این کشاورز در ادامه افزود: نمی‌توانم روز زمین خودم ساخت‌وساز کنم و یا کشاورزی به‌غیراز کشت گندم انجام دهم. او نیز به وعده اصلاح تعیین حریم تپه برای رفع مشکلش امیدوار شد.
هم دوستداران میراث و اهالی کنارصندل از شروع کاوش‌ها و حضور سید سجادی نامدار در این منطقه شادمان‌اند اما اصلاح و تعیین حریم و عرصه این تپه باستانی سنگ بزرگی از پیش پای مردم این منطقه برمی‌دارد و که شادی‌شان را دوچندان می‌کند.