کنترل بیولوژیک آفات در حد حرف و روی کاغذ

کنترل بیولوژیک آفات در حد حرف و روی کاغذ
گزارش | ایرنا
کنترل بیولوژیک آفات در کشاورزی و منابع طبیعی با وجود اینکه در کشورهای زیادی دراولویت قرار گرفته، اما به نظر می‌رسد هنوز جایگاه واقعی خود را در کشورمان به دست نیاورده و تنها دغدغه بسیاری از فعالان بخش خصوصی، استادان دانشگاه و کشاورزان علاقه‌مند به دانش است و به‌صورت فرآیندی و ساختاری چندان اتفاق قابل‌توجهی در این زمینه رخ نمی‌دهد.
بشر بعد از رشد جمعیت برای دسترسی به غذای بیشتر، کشاورزی را نیز گسترش داد و نوع خاصی از گیاهان و محصولات را در کنار هم کاشت و این غذای انبوه خودبه‌خود آفت را هم به سمت خود جلب کرد.
برای مقابله با این آفت، انسان ابتدا به سراغ سریع‌ترین و راحت‌ترین راه یعنی استفاده از سموم شیمیایی رفت که در نتیجه تعادل محیط برهم خورد و حشرات مفید و دشمن آفات را هم از بین برد.
* تمایل به سمت سموم شیمیایی
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه جیرفت در این زمینه گفت: نیاز بشر به غذا افزایش‌یافته و دست به هر عملی زده تا آفت را کنترل کند؛ این کار با مواد شیمیایی شروع شد که بعد از مدتی فهمید که این مواد سمی است و باید از ترکیبات سالم‌تری استفاده کند.
حمیدرضا علیزاده افزود: چون سموم کاربرد بسیار راحت‌تری دارد و سریع‌تر جواب می‌دهد هنوز کشاورزان علاقه به این نوع سموم دارند.
او ادامه داد: در کنترل بیولوژیک نیاز به کشاورزی علمی است و اگر کشاورز می‌خواهد حشره، قارچ یا باکتری را در مزرعه رها کند باید شرایط و اصول بیولوژی را رعایت کند.
دبیر اجرایی دومین همایش بین‌المللی و یازدهمین همایش ملی کنترل بیولوژیک گفت: تولید محصول سالم و کنترل بیولوژیک در دنیا برجسته شده و مورد استقبال قرار گرفته است که ما هم باید به آن سمت برویم.
او اضافه کرد: ۱۰ سال پیش در دانشگاهی در هلند کار می‌کردم، وقتی برای آفتی به دنبال سم بودم گفتند سم نداریم و حشراتی را که دشمن آن آفت بود به من دادند و آفت کنترل شد.
علیزاده بیان کرد: در آینده اگر بخواهیم محصول سالم تولید کنیم باید حداکثر بهره را از کنترل بیولوژیک ببریم.
او با تأکید بر اینکه کشاورزان ما باید علمی‌تر فعالیت کنند گفت: ارتباط بین دانشگاه، آزمایشگاه و پژوهشگاه باید برقرار باشد تا بتواند کنترل بیولوژیک را پیش ببرد و محصول سالمی تولید کند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه جیرفت افزود: ما در همایش کنترل بیولوژیک سم فروش‌ها و فروشندگان نهاده‌های کشاورزی را هم دعوت کردیم که دست‌کم چند قوطی را در قفسه خود برای محصولات کنترل بیولوژیک بگذارند.
* مشکلات اجرایی پیش پای کنترل بیولوژیک
او با بیان اینکه ما در قدم‌های اول در زمینه کنترل بیولوژیک هستیم و مشکلات اجرایی زیادی وجود اضافه کرد: بسیاری از مدیران از این شیوه اطلاع درستی ندارند و نیاز به فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی وجود دارد.
علیزاده با اشاره به اینکه کنترل بیولوژیک چیزی است که سرانجام به سمت آن خواهیم رفت اظهار کرد: هنوز بسیاری از کشاورزان ما نمی‌دانند سمی را که یک در هزار بزنند به چه معناست، دوره ماندگاری سموم«کارنس» را رعایت نمی‌کنند و روز بعد از سم‌پاشی محصول را برداشت می‌کنند.
* جای خالی آموزش توسط جهادکشاورزی
او با اشاره به اینکه البته باتوجه‌به تحولات دنیا و کشور بیشتر کشاورزان آگاه شده‌اند گفت: کشاورزان شناسنامه ندارند، ضروری است مزارع شناسایی شوند و جهاد کشاورزی سرکشی و اطلاع‌رسانی کند.
علیزاده با بیان اینکه اطلاع‌رسانی و آموزش در این زمینه به‌ندرت صورت می‌گیرد ادامه داد: برای گسترش شیوه کنترل بیولوژیک ضروری است جهاد کشاورزی به کشاورزان آموزش دهد.
به گفته او، برخی، گلخانه‌های ۲۰۰ یا ۵۰۰ متری دارند، فردی می‌بیند امسال به طور مثال فلفل گران شده است گلخانه‌ای را اجاره می‌کند و فلفل می‌کارد بدون اینکه از نحوه درست کشت آن مطلع باشد؛ پس ضرورت دارد در ساختاری مشخص و فرایندی چارچوب دار آموزش‌ها ارائه شود.
محمدعلی پیراسته از معدود کشاورزان جیرفتی است که از طریق کنترل بیولوژیک آفات باغ‌های خود را کنترل می‌کند و در همایش جیرفت هم حضور داشت.
او گفت: برای مقابله با مگس مدیترانه‌ای از سم استفاده نکردم و به‌جای آن از آنغوزه که بوی بسیار تندی دارد و دفع‌کننده این حشره است بهره بردم.
پیراسته که تولیدکننده نمونه ملی ایران در سال ۹۸ شده است، در مورد اینکه چطور برخلاف بسیاری از کشاورزان جنوب کرمان به سمت استفاده از عوامل بیولوژیک و طبیعی رفته است اظهار کرد: آموزش‌های جهاد کشاورزی بسیار محدود است، برای گسترش استفاده از این شیوه باید جهاد کشاورزی وارد عمل شود.
* توقع حمایت‌های ساختاریافته
اما یکی از فعالان حوزه کنترل بیولوژیک در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: کنترل بیولوژیک به یک ویترین زیبا تبدیل شده و هرجا می‌رویم شعار خوب‌بودن این شیوه داده و گفته می‌شود باید نسبت به سموم شیمیایی در اولویت قرار گیرد؛ اما در عمل دیده نشده است.
زهرا تازرونی افزود: کنترل بیولوژیک امری تخصصی، بخشی از محصولات ما وارداتی است و بسیاری از محصولات را نمی‌توانیم در داخل تولید کنیم؛ اما برای واردات این نوع محصول نیز با موانعی روبه‌رو هستیم.
مشاور دانشگاه تربیت‌مدرس تهران اضافه کرد: در بسیاری از امور پیشرو بوده‌ایم و انواع تله‌ها، نوارها و کارت‌های رنگی را تولید می‌کنیم؛ برای تولید عصاره‌های پایه گیاهی که می‌توانند کنترل کننده آفات باشند کار را آغاز کرده‌ایم؛ اما انواع مختلف فرمون‌ها و انواع محلول‌های پایه گیاهی را وارد می‌کنیم.
* تفاوت رویکردها در واردات
او ادامه داد: برای واردات این محصولات نیاز به ارز داریم در ارائه ارز در اولویت ۲۲ قرار داشتیم، بعد از پیگیری‌ها به اولویت ۲۱ ارز نیمایی ارتقا یافتیم.
تازرونی گفت: در همین رده هم اولویت‌بندی‌هایی وجود دارد که حوزه کنترل بیولوژیک در آن آخرها قرار دارد و اکنون چندماهه است که به دنبال واردات محصولی باکیفیت هستیم؛ اما هنوز ارزی به ما تعلق نگرفته است (تا زمان انجام مصاحبه) و نتوانسته‌ایم واردات را انجام دهیم.
او با بیان اینکه سیاست‌های اشتباهی وجود دارد و حمایت اصلی سازمان حفظ نباتات بر روی سموم است اضافه کرد: سم شیمیایی یک‌ساله ثبت می‌شود؛ اما من برای ثبت محصول بیولوژیک باید هفت سال بدوم تا آن را ثبت کنم.
تازرونی بیان کرد: اینها سنگ‌هایی است که جلو پای ما گذاشته می‌شود و تا این سنگ‌ها را برداریم و به سمت جلو حرکت کنیم انرژی بر و زمان‌بر است.
انتظار می‌رود همان‌طور که سلامت جامعه در کلام تصمیم‌گیران و متولیان همه بخش‌ها وجود دارد و زیاد هم شنیده می‌شود، این اولویت در نظام برنامه‌ریزی، تخصیص بودجه، نظام واردات و دیگر اقدامات نیز مشاهده شود و کنترل بیولوژیک و استفاده از سم‌های طبیعی برای مقابله با آفات در کشاورزی و تولید محصولات باغی کشور در اولویت واقعی و عملیاتی قرار گیرد و استفاده از سموم شیمیایی به‌واقع سخت شود