زیر سایه مشکلات اقتصادی. حسرت خرید صنایع‌دستی بر دل مردم

زیر سایه مشکلات اقتصادی. حسرت خرید صنایع‌دستی بر دل مردم
هنرمندانی که در نمایشگاه ملی صنایع‌دستی غرفه‌ اجاره کرده بودند، حتی اجاره غرفه‌شان را هم در نیاوردند
پیام‌ما
سی‌وهفتمین نمایشگاه ملی صنایع‌دستی پس از یک سال وقفه، به‌مدت چهار روز در نمایشگاه‌ بین‌المللی تهران برگزار و با استقبال خوبی هم همراه شد. اما مسائل حل‌نشده از تجربه‌های قبلی را همچنان به دوش می‌کشید. وضعیت نه‌چندان خوب اقتصادی مردم موجب شد، اکثر بازدیدکنندگان فرش‌های خوش‌نقشه و لباس‌های مزونی دوخته‌شده از پارچه‌های دستباف و هنرهای دیگر را ببینند و در حسرت نداشتن بودجه کافی برای خرید آن آه بکشند.
نمایشگاه‌های صنایع‌دستی همواره محلی برای معرفی هنرهای سنتی شهرهای مختلف ایران بودند و در کنارش معنای خرده‌فروشی بزرگ را هم به‌دنبال می‌کشیدند؛ چراکه از ابتدای امر هنرمندان و صنعتگران محصولات تولیدی خود را از شهرهای مختلف به تهران می‌آورند تا با اجاره یک غرفه، فضای کارگاهی خود را خلوت و جا برای تولید محصولات جدید را فراهم کنند.
همیشه حضور هنرمندان در نمایشگاه‌های صنایع‌دستی موضوع چالشی بوده است؛ چراکه امکان حضور جمعیت ۵۶۰ هزار نفری خانواده صنایع‌دستی در فضای محدود نمایشگاهی وجود ندارد. بنابراین، بعد از گذشت ۳۷ دوره از برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی همچنان این بحث مورد مناقشه است. بااین‌حال برخی چهره‌ها در هر دوره آشنا هستند و امکان حضور چندباره را در نمایشگاه‌ها داشته‌اند؛ برخی با همان محصولات سال‌های گذشته بدون هیچ تغییر یا تنوع محصول و برخی دیگر با یک خلاقیت جدید. با وجود این، در این دوره ۷۵۰ هنرمند در نمایشگاه شرکت کردند که برخی از آنان در قالب گروه‌هایی از سوی استان‌هایشان هماهنگ و معرفی شده بودند.
*تعاونی‌ها در اولویت
محل عرضه محصولات توسط هنرمندان معرفی‌شده در این دوره از نمایشگاه کمی متفاوت‌تر از گذشته بود و این هنرمندان محصولات خود را در غرفه‌هایی عرضه می‌کردند که استان‌ها طراحی کرده بودند؛ فضایی که بخشی از آن برای میزبانی از مهمانان و دولتمردان در نظر گرفته شده بود و بخشی دیگر برای معرفی سوغات و صنایع‌دستی و این امر موجب شده بود هنرمندان در یک نقطه متمرکز شوند. این دوره از نمایشگاه به‌صورت استانی برگزار شد. به همین دلیل، اولویت با تعاونی‌ها و تشکل‌ها بود و آنها نیز مجموعه‌ای از آثار هنرمندان را برای فروش عرضه کرده بودند. برخی از هنرمندانی که در غرفه‌های استانی حضور داشتند و برای اجاره غرفه‌ هزینه‌ای نپرداخته بودند، از فروش گلایه داشتند و برخی دیگر هم مثل همیشه خدا را شکر می‌کردند. البته ارائه نوع محصول در این نمایشگاه‌ها هم بسیار مهم است و از سوی دیگر در برخی موارد بازدیدکننده و دوستداران صنایع‌دستی تعیین می‌کنند که هنرمندان برای حضور در دوره بعدی نمایشگاه چه محصولی را عرضه کنند.
*غرفه‌ها زیر سایه مشکلات اقتصادی
هنرمندانی هم که برای فروش محصولات خود غرفه‌ اجاره کرده بودند از وضعیت اقتصادی موجود گلایه داشتند. برخی که برای اجاره یک غرفه ۱۲متری ۱۸ میلیون تومان پرداخت کرده بودند، از نداشتن فروش موفق و جبران نشدن هزینه‌ها حرف‌های بسیاری داشتند؛ چراکه به‌جز هزینه غرفه، برای نصب هر پروژکتور در غرفه‌هایشان ۶۰۰ هزار تومان، اتاق پرو یک میلیون تومان، حمل‌ونقل سه میلیون تومان، حق‌الزحمه فروشنده ۱۰ میلیون تومان و کشیدن جارو برقی غرفه برای هر بار ۵۰ هزار تومان پرداخته بودند، اما به‌گفته خودشان حتی اجاره غرفه‌شان را هم در نیاوردند.
گرچه بسیاری از محصولات ارائه‌شده در این نمایشگاه دل هر بازدیدکننده‌ای را می‌برد، اما محصولات عرضه‌شده از قیمت ۵۰ میلیون تومانی یک میز ناهارخوری شش‌نفره گرفته تا قیمت ۳۰ میلیون تومانی یک فرش چهارمتری دستباف و عدم توانایی خرید مردم، کانال ارتباطی صنایع‌دستی با مردم را دچار اختلال می‌کرد.
معمولاً آمار فروش نمایشگاه‌های صنایع‌دستی بعد از دو هفته از سوی استان‌ها به معاونت صنایع‌دستی اعلام می‌شود، اما سیاست معاونت صنایع‌دستی در دولت سیزدهم و چهاردهم قائل به حفظ حریم شخصی صنعتگران بوده و است تا اگر شخصی تمایل به اعلام آمار فروش نداشت، به تصمیم آنان احترام گذاشته شود. به باور «جلالی»، معاونت صنایع‌دستی تلاش می‌کند زمینه ایجاد درآمد، گرفتن سفارش و فضای گفت‌وگو بین صاحبان سرمایه و تولیدکنندگان را برای هنرمندان و صنعتگران در نمایشگاه‌ها آماده کند.
*نمایشگاه به زبان آمار
طبق آمار ارائه‌شده توسط استان‌ها، هنرمندان تولیدکننده به‌طور مستقیم در سی‌وششمین نمایشگاه صنایع‌دستی بیش از ۵۰ میلیارد تومان گردش مالی داشتند و این آمار از حاصل فروش صنایع‌دستی خرد و بدون محاسبه فروش برندها و غرفه‌های حمایتی برآورد شد. تاکنون دو استان مبلغ فروش هنرمندان خود در سی‌وهفتمین نمایشگاه را اعلام کردند؛ هنرمندان کرمانشاهی در چهار روز نمایشگاه ۷۲۰ میلیون تومان و هنرمندان خراسان‌جنوبی در این مدت ۷۸۰ میلیون تومان فروش داشته‌اند.
نمایشگاه‌های صنایع‌دستی هرساله با برپایی کارگاه‌های آموزشی و رونمایی آثار فاخر هنرمندان ایران زمین همراه است که امسال نیز طبق روال گذشته این امر تداوم داشت و از چند اثر فاخر هنرمندان شهرهای مختلف از جمله اصفهان، بندرترکمن، قزوین و تهران رونمایی شد. یکی از اتفاقات جدید این دوره از نمایشگاه عرضه طلای یزدی بود که در حال حاضر کالایی لوکس محسوب می‌شود و هر کسی قدرت خرید آن را ندارد.
بازدید مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، از نمایشگاه صنایع‌دستی دیگر نکته مثبت این دوره بود که گرچه پیامی برای صنایع‌دستی نداشت، اما برای هنرمندان دلگرم‌کننده بود. اما این اولین‌بار نبود که رئیس‌جمهور از نمایشگاه صنایع‌دستی بازدید می‌کرد و پیش‌از‌این نیز محمود احمدی‌نژاد در دوره ریاست‌جمهوری خودش از بیست‌وهشتمین نمایشگاه صنایع‌دستی بازدید کرده بود. هاشمی رفسنجانی نیز زمانی که رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود، همراه با اسحاق جهانگیری، وزیر صنایع و معادن وقت، در سال ۱۳۸۱ نمایشگاهی را که به مناسبت روز جهانی صنایع‌دستی همزمان با ۲۰ خرداد برپا شده بود، افتتاح کرد.
سی‌وهفتمین نمایشگاه صنایع‌دستی درحالی به پایان رسید که سفال، خاتم، گلیم و بسیاری از رشته‌ها همان‌هایی بودند که کماکان در نمایشگاه‌های پیشین عرضه می‌شدند؛ با کمترین خلاقیتی. همچنان بسته‌بندی محصولات صنایع‌دستی مسئله است و زمان برگزاری آن که امسال متفاوت‌ از سال‌های گذشته بود، همچنان جای بحث دارد. با وجود همه این مسائل، مردم برای تماشای هنرِ دست هنرمندان سراسر ایران صف کشیدند، اما ضعف مالی‌شان اجازه نداد آنجا را دست پُر ترک کنند و در‌نهایت به خرید خوراکی‌هایی از چادرهای عشایری برپاشده در فضای نمایشگاه اکتفا کردند.