اهالی «بنک» و «سرگرو» زیر آوار آهک

یک سال بعد از اعتراض اهالی روستاهای «بنک» و «سرگرو»، معدن آهک شهرستان منوجان بار دیگر فعال شد

اهالی «بنک» و «سرگرو» زیر آوار آهک

یکی از اهالی روستای سرگرو: پسماند فعالیت‌های معدنی به داخل روستا می‌آید و آب رودخانه مسموم می‌شود یکی از اهالی روستای بنک: کارشناس سازمان محیط زیست به منطقه آمد و گفت با فعالیت معدن، زمینی برای کشاورزی و دامداری نمی‌ماند

گزارش

فروغ فکری | پیام‌ما

بوی باروت آنقدر تند و تیز بود که تا ساعت‌ها هوای روستای «بُنَک» را رها نکرد. تابستان پارسال بود. دینامیت‌ها نزدیکی معدن آهک کاشته شدند، انفجار ناگهانی خانه‌ها را ترک انداخت و ترس آنچنان گریبان اهالی را گرفت که هنوز بعد از یک سال نمی‌توانند از لحظه انفجار و بند آمدن زبان چند کودک بگویند. اهالی بنک که روستایی در 21 کیلومتری جنوب شرقی منوجان کرمان است، اعتراض کردند تا فعالیت معدن متوقف شود و در یک سال گذشته متوقف بماند. اما سه روز پیش بار دیگر بولدوزرها راهی معدن آهک کاوه بُنک شدند و محلی‌ها باز هم راهشان به ورودی معدن رسید و برای توقف کار، اعتراض کردند.

تابستان پارسال که این معدن آهک زیر نظر بنیاد مستضعفان شروع به کار کرد و با انفجاری بدون هماهنگی زندگی محلی‌ها را دگرگون کرد، ساکنان بنک برای اولین‌بار تجمعی اعتراضی برپا کردند. همان وقت چند نفری بازداشت شدند و بعد هم فرماندار و شهردار و دهیار و مسئولان دیگر وارد شدند. آنطور که ابراهیم کمالی، از اهالی روستای «سرگرو» به «پیام ما» می‌گوید اوایل همه مسئولان همدل با مردم و مخالف با فعالیت معدن بودند اما بعدها وضعیت فرق کرد. «در این یک سال تغییرات زیادی دیدیم. بارها و بارها نامه و طومار نوشتیم و خواستیم زندگی ما را نابود نکنند. ما می‌خواهیم روستایمان بماند و دامداری و کشاورزی کنیم. چرا برای طمع چند ساله باید همه چیز ویران شود؟» روستای بنک و سرگرو نزدیک‌ترین روستاها به این معدن‌اند. از خانه‌های روستای بنک تا ورودی معدن هفتصد متر بیشتر فاصله نیست و همین هم دلیل موثقی است که نباید در این منطقه و در این فاصله معدن‌کاری انجام می‌گرفت، اما انفجارها انجام شد و معدن پا گرفت و کسی به روستاییان معترض هیچ پاسخی نداد. «بیش از 200 گودال عمیق برای جاسازی دینامیت حفر کرده‌اند و چاله‌ها به آب‌های زیرزمینی رسیده است. این حجم از ویرانی را چه کسی پاسخ خواهد داد؟ این تازه ابتدای راه است و می‌دانیم وقتی کار شروع شود چه بلایی برسرمان خواهد آمد. پسماند فعالیت‌های معدنی به داخل روستا می‌آید و آب رودخانه هم مسموم خواهد شد.»

کمالی می‌گوید روستای سرگرو در حدود 50 خانوار و روستای بنک 60 خانوار و بیش از 250 نفر جمعیت دارد و سرنوشت اهالی این دو روستا با حدود 600 نفر جمعیت در دستان بنیاد مستضعفان و بی‌توجهی آنها به خواست مردم افتاده. «روستای بنک به معدن خیلی نزدیک است و روستای ما (سرگرو) در پایین‌دست قرار دارد. آلودگی‌ها بیشتر به سمت ما خواهد آمد. اوایل تعدادی از اهالی بنک موافق این معدن بودند اما بعد از انفجار تازه متوجه فاجعه شدند و حالا همه معترضند.» او می‌گوید بنیاد به آنها گفته هر طرحی هر کجا انجام شده آن منطقه رونق گرفته و حالا کمالی و باقی اهالی روستا می‌پرسند چرا این طرح‌های موفق را معرفی نمی‌کنند؟ «ما به آنها گفتیم اگر هدف رونق زندگی مردم است چرا از طرح‌های کشاورزی و دامداری حمایت نمی‌کنید؟ چرا می‌خواهید حیات یک روستای تاریخی را با خاک یکسان کنید؟ اگر این منطقه آباد شود، می‌تواند مواد غذایی چند استان را تولید کند اما هدف معدن‌داران تولید و بهره رساندن به روستا نیست که اگر این بود ما الان حداقل آب لوله‌کشی داشتیم.»

خسارت ندادند

در این یک سال که خانه‌ها ترک خورده و ترس از جان روستاییان نرفته، مسئولان معدن هیچ مسئولیتی نپذیرفتند و حیدر حیدری از اهالی روستای بنک به «پیام ما» می‌گوید: «هیچ خسارتی به ما نپرداخته‌اند.» او که در تجمع سه روز گذشته حضور داشته معتقد است جان انسان‌ها و حیات روستا برای هیچ کس اهمیتی ندارد و صدای معترضان به جایی نمی‌رسد. «روستاهای این منطقه تاریخی‌اند. ما در بنک دو قلعه تاریخی داریم. چرا هیچکس به فکر رسیدگی به این مناطق نیست و فقط با استفاده از راه‌های سریع می‌خواهند به سود کلان برسند؟»

خانه او که تا معدن فقط هشتصد متر فاصله دارد، در انفجار پارسال ترک بزرگی خورد و او که شغلش دامداری است می‌گوید: «دو انفجار آزمایشی چنین فضایی را برای روستاها ایجاد کرده. اگر قرار باشد هر روز اینجا فعالیت معدنی داشته باشند، دیگر چیزی از روستا باقی نخواهد ماند.» آنها در این یک سال چندین بار شکایت کردند و شکایتشان به دیوان عدالت هم رسید. همین شکایت‌ها هم در نهایت باعث وقفه در کار شد اما سه روز پیش بار دیگر ماشین‌های سنگین را به ورودی معدن آوردند و اینطور که پیداست می‌خواهند معدن‌کاوی را دوباره از سر بگیرند.

«اسفند 99 چند کارشناس از دادگستری آمدند و فروردین هم کارشناسی از سوی سازمان محیط زیست به منطقه آمد. همه آنها گفتند اگر کار شروع شود زمین برای کشاورزی و دامداری نمی‌ماند. معدن آهک است و بهره‌برداری از آن به معنی نابودی این منطقه است که فاصله‌اش تا معدن کمتر از هزار متر است.»

او گزارش کارشناس‌ها را نشان می‌دهد و می‌گوید آنها به او گفته‌اند که «مجبور می‌شوید اینجا را رها کنید» اما نه حیدری و نه باقی اهالی روستا نمی‌خواهند روستا را ترک کنند. «ما هیچ چیز از اینها نمی‌خواهیم. فقط می‌خواهیم دست از سر زمین‌های ما بردارند و بگذارند کشاورزی و دامداری داشته باشند. بگذارند زندگی روستایی‌مان را در آرامش ادامه دهیم. مانند آبا و اجدادمان.»

طرح جایگزینی جز توقف معدن وجود ندارد

تنها کارکنان معدن آهک از میان روستاییان، دو نگهبان هستند که از روستای بنک به این معدن رفتند. با دومیلیون تومان حقوق و بدون بیمه. اما بهزاد خان‌میرزایی، فعال مدنی منطقه به «پیام ما» می‌گوید بر اساس طرح معدن، باید بین 15 تا 50 نفر از روستاییان در این معدن کار کنند. او در این مدت پیگیر مطالبات مردم محلی بوده و می‌گوید این منطقه آب شرب لوله‌کشی ندارد و همه مصرف مردم از آب چشمه و سد بالادست است و رسیدگی به این منطقه آنقدر کم بوده که امید بسیاری از مردم ناامید شده است. «مردم از پارسال بالغ بر صد نامه نوشته‌اند؛ از دادستانی تا مرکز پژوهش‌های مجلس. هنوز نتیجه دادگاه‌ها اعلام نشده اما مردم می‌گویند می‌دانیم پسماند این معدن آب و خاک منطقه را آلوده می‌کند.» به گفته او بهره‌برداری از این معدن ممکن است پنج تا هفت سال طول بکشد و صاحبان معدن در این مدت کم می‌خواهند عمر روستایی تاریخی را به پایان برسانند. «هیچ طرح جایگزینی جز توقف معدن وجود ندارد. این روستا به خاطر برداشت یک میلیون و پانصد هزار تن آهک از بین خواهد رفت و هیچکس پاسخگو نیست. به دروغ می‌گویند فاصله روستا تا معدن پنج کیلومتر است. اما تا خانه اهالی هفتصد متر بیشتر نیست.»

مجوز داریم

دی‌ماه پارسال، محمد محمودی، فرماندار منوجان معترضان را از اهالی روستا ندانسته و گفته بود که این افراد اهداف مشخصی را پیگیری می‌کنند. او مردم این روستاها را که بولدوزرها لرزه بر جانشان انداخته «غیربومی» معرفی کرد و به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «افرادی که اعتراض کرده‌اند، اهداف مبهمی دارند. من حتی در جلسه شورای تامین نیز این موضوع را پیگیری کرده‌ام و با اعضای شورا از منطقه بازدید شده است و از سوی سازمان صمت با قطعیت به من اعلام شده که معدن همه‌ مجوز‌ها را دارد. بنیاد مستضعفان این معدن را برابر با مقررات ثبت کرده و مراحل قانونی بهره‌برداریش هم طی شده است.» او همچنین به صراحت تاکید کرد که این معدن در فاصله ۵ کیلومتری مناطق مسکونی واقع شده و بر اساس تحقیقات شخصی‌اش، اهالی روستای بنک اعتراضی ندارند و این اعتراضات از سوی کسانی انجام شده که حتی ساکن روستای «سرگرو» هم نیستند. این‌ها درحالی عنوان شد که کارشناس حقوقی اداره محیط زیست منوجان همان زمان اعلام کرد که برای فعالیت معادن باید از محیط زیست مجوز گرفت اما در مورد اکتشاف در معادن هیچ مجوزی از محیط زیست گرفته نمی‌شود و صنعت و معدن مجوز‌ها را در این زمینه صادر می‌کند. «برای دریافت مجوز و استفاده از سنگ‌شکن، بهره‌بردار مراجعه کرد، اما چون، معدن نزدیک رودخانه بود اعلام کردیم باید از منابع آب استعلام بگیرد.» او آن انفجار مهیب را هم مربوط به ورودی معدن دانست که «فاصله زیادی با روستا‌ دارد» و گفت که به واسطه سایر آلودگی‌های احتمالی به اداره‌کل محیط زیست نامه زده و پیگیر بررسی آن است. مسلم مروجی‌فرد، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان هم گفت که این معدن مجوز دارد و همه‌ مراحل قانونی آن در حال انجام است. مرجان شاکری، مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان کرمان اما معتقد است برداشت از هر معدن و انجام هرگونه فعالیت معدنی در نهایت می‌تواند به زمین و آب و هوا آسیب وارد کند. او به «پیام ما» می‌گوید:‌ «باید دید این آسیب‌ها در مقابل میزان برداشت‌ها چقدر ارزش دارد. زمانی می‌گویند برداشت سنگ آهک برای تولید فولاد ضروری است و در نهایت مجوز می‌گیرد اما معادن کوچک بسیاری داریم که برداشت از آنها فقط به ضرر محیط زیست است و سود و آورد اقتصادی‌اش در مقابل با ضررش ناچیز است، این معدن هم احتمالا از آن دست معادن است.» او تاکید می‌کند که مجوز معادن در خارج از مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست فقط توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر می‌شود و در این موارد هم قطعا سازمان صمت باید پاسخگو باشد.

خان‌میرزایی هم می‌گوید: «در این یک سال که نگرانی‌ها برای راه افتادن معدن بالا بود، ما نشان دادیم که معدن مجوزهای لازم را ندارد و آنها در این مدت تلاش کردند تا برخی از نواقص کارشان را رفع کنند اما آنچه هم ما و هم آنها می‌دانند این است که این معدن کمر به قتل منطقه بسته و خواسته روستاییان بسته شدن درهای آن است.»