سیل بند خرم؛ در حسرت اعتبار

 تکرار سیل در جنوب‌کرمان و غفلت از راهکار پایدار

سیل بند خرم؛ در حسرت اعتبار

مرضیه‌قاضی‌زاده|کاغذ وطن

گزارش 

سناریو تکراری است. آوارگی و دست شستن از اندک سرمایه‌هایی که حالا در روستاهای خاموش جنوبی به همراه آب می‌رود. دو روز بعد از سیلاب همچنان مسیر بیش از صد روستا مسدود است و برق ،آب و آنتن گوشی قطع. این همان سناریویی است که در فروردین ۹۸، دی‌ماه ۹۸، فروردین ۹۹ و این بار ۱۳دی ۱۴۰۰تکرار شد. راه حل قدر روز روشن است. تکمیل سیل بند خرم. سیل بندی که فروردین ۹۹برای تکمیلش هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز بود. قرارگاه خاتم الانبیا قول همکاری داد و بعد هم تفاهم نامه‌ای که با چند عکس بین مسئولان دست به دست شد. حالا این سیل بند مانده و یک تفاهم نامه خشک و خالی و باران رحمتی که هر وقت شدت می‌گیرد برای جنوب‌نشینان کرمان مایه عذاب است.

هشدار سیلاب، ۹دی ماه صادر شد. همان تاریخ به هزار و ۵۰۰خانوار عشایر در بخش چاه دادخدا، منطقه پیرامون جازموریان و کوه‌های سخت گذر زیر دامنه کوه‌های مارز آماده باش داده شد. ۴روز بعد سیلاب ۸۰روستای حیطه جازموریان را در محاصره خود قرار داد. هنوز میزان خسارات مشخص نیست.  ظهر روز گذشته مجید سعیدی، مدیر کل مدیریت بحران استانداری کرمان در خصوص وضعیت  مناطق سیل زده گفته است:«راه ۱۶۵ روستا مسدود شده بود که راه ۳۳ روستا تاکنون بازگشایی شده است.۹ راه اصلی، فرعی و بین استانی  نیز در مجموع در نتیجه تخریب پل یا خسارت سیلاب مسدود شده که تنها سه راه باقی مانده و تلاش برای برقراری ارتباط آنها جریان دارد.» به گفته سعیدی از ۳۵روستایی که برقشان قطع شده بود برق ۱۴روستا وصل شده و آب ۱۷روستا همچنان قطع است.

سیل بند «خرم» درسال‌های ۵۲ و ۵۳ در شرق شهرستان جیرفت احداث شد. قرار بود این سیل بند تا جازموریان ادامه پیدا کند، تا در آینده دیگر شاهد وقوع چنین سیلاب‌هایی در جنوب استان کرمان نباشیم.۳۰ سال قبل اما پروژه در همان مقطع جیرفت و عنبرآباد ماندو دیگر کسی سراغی از آن نگرفت.

*باز کردن پرونده سیل بند خرم توسط فدایی

تکرار سیلاب‌ها در سال‌های ۹۶ و ۹۷ در مناطق جنوبی و به ویژه در منطقه رودبار جنوب باعث شد تا این پرونده توسط محمد جواد فدایی استاندار وقت کرمان باز شود. پیشنهاد تکمیل این سیل‌‌بند بعد از سیل سال ۹۸ مطرح و توافق شد تا با کمک قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا پهنه سیلابی جنوب استان کنترل شود.مدیرکل منابع طبیعی جنوب استان گفته بود که ، ۴۵۰ کیلومتر رودخانه در شهرستان رودبار جنوب وجود دارد و تکمیل سیل‌بند خرّم، ۱۰۰ پارچه آبادی و روستا و ۶۵ هزار هکتار اراضی کشاورزی منطقه را در برابر سیلاب حفاظت می‌کند. تکمیل این سیل بند اما دو قفله شده. 

*اعتبار تکمیل پروژه خرم، یک دهم بودجه استان

محمد جواد فدایی استاندار وقت کرمان بعد از سیلاب فروردین 99 در حاشیه نشست ویدئو کنفرانس با رییس جمهور درباره وضعیت سیل در جنوب و شرق استان کرمان بار دیگر به تکمیل این سیلاب تاکید کرده بود. او گفته بود:«با توجه به اینکه این پروژه سالانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب به سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه می‌کند و این تغذیه خود سبب صرفه جویی در هزینه ۲.۵ میلیارد دلاری شیرین کردن آب دریا و انتقال آب به این منطقه خواهد شد؛ درخواست تکمیل این پروژه را در این نشست ویدئو کنفرانس به رییس جمهور ارائه کردیم.» تخمین تیم پژوهشی برای تکمیل این پروژه هزار میلیارد تومان بود. چیزی  قریب به ده درصد از بودجه ۹هزا رو ۹۹۸میلیارد تومانی استان کرمان در سال ۹۹.

اعتباری که فدایی حتی پیشنهاد داده بود از منبع درآمد معادن تامین شود:«برای تکمیل این پروژه به ۱۰۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.در خود استان کرمان با توجه به درآمدهای حاصله از معادن و منابع دیگر داخلی می توانیم اعتبار تکمیل این پروژه را تامین کنیم.»

*مبلغ اتمام پروژه دو برابر شد

اجرای تفاهم نامه سیل بند خرم با قرارگاه خاتم الانبیا اما میسر نشد تا بار دیگر در مهر ماه از هزینه ۲هزار میلیارد تومان آن بگویند. مصطفی موسوی آیت اللهی،  معاون عمرانی استاندار کرمان در ۱۰ مهر ماه از هزینه دو هزار میلیارد تومانی برای تکمیل این سیل بند خبر می‌دهد.

بررسی‌های «کاغذ وطن » اما نشان می‌دهد که هنوز این پروژه اجرایی نشده و اساسا قراردادی هم با مجموعه قرارگاه خاتم الانبیا بسته نشده. مجید سعیدی، مدیر کل مدیریت بحران استانداری کرمان به «کاغذ وطن» می‌گوید:« تفاهم نامه با قرارگاه خاتم الانبیا هنوز منجر به تنظیم قرارداد نشد. به هر حال  چند موضوع من جمله موضوعات مالی از سمت قرارگاه در حال بررسی است.» به گفته او هنوز هزینه اجرای طرح مشخص نشده و عملا این طرح هنوز در مرحله مطالعات است:«این پروژه بسیار بزرگ است و صرفا مطالعات اولیه دارد و هنوز مطالعات نهایی رویش انجام نشده است.» او در خصوص ردیف اعتبارات پیش بینی شده برای این طرح نیز می‌گوید:« استان پیشنهاد داده در قالب طرح‌های ملی و یا استانی، کمک‌های ستاد اجرایی حضرت امام(ره) یا بنیاد مستضعفان و یا در قالب طرح‌های صنعتی و معدنی و کشاورزی این پروژه تامین اعتبار شود که قرارگاه خاتم در حال بررسی این موارد است.» 

*پاس‌کاری آب منطقه‌ای و استانداری برای ساخت سیل بند

به گفته سعیدی  تاکنون چندین جلسه با حضور نمایندگان این قرارگاه در کرمان برگزار شده و شرکت آب منطقه‌ای در حال پیگیری این امر است تا قرارداد اجرای کار تنظیم نهایی شود.علی رشیدی، مدیر عامل شرکت  آب منطقه‌ای اما اطلاعی در این خصوص ندارد. او به «کاغذ وطن» می‌گوید:«من  خیلی در جریان این موضوع نیستم و مجموعه استانداری در جریان این امر هستند . به هر حال جلسه‌ای با قرارگاه خاتم گذاشته شده و هزینه سنگینی هم این پروژه به دنبال دارد.» هر چند که سال پیش برای کنترل سیلاب بالغ بر ۱۳۲ کیلومتر لایروبی در سطح شهرستان‌های جنوبی استان برای کنترل سیلاب صورت گرفته اما باز هم سیلاب اخیر خسارات زیادی را به دنبال داشت. رشیدی در این‌باره می‌گوید:«اگر بخواهیم اقدام اساسی انجام دهیم تنها راه حلش ادامه سیل بند خرم است، چرا که هم منطقه رودبار و هم به طور کلی از عنبرآباد تا زهکلوت تمام این روستاها در پهنه سیلابی هستند.»

*سیل بند خرم به جمع پروژه‌های ملی نرفت

سیل بند خرم از ارتفاعات جبالبارز جنوبی تا جازموریان است. پروژه‌ای که سی سال قبل صرفا از بالادست جیرفت ساخته شده تا بخشی از عنبرآباد. ادامه پروژه بالغ بر ۱۵۰ کیلومتر است که باید از عنبرآباد تا جازموریان ساخته شود. وسعتی که از دید مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان هزینه‌اش به قدری است که با بودجه‌های استانی تامین نخواهد شد و نیاز به بودجه ملی است.

پیگیری‌های «کاغذ وطن» اما گویای این امر است که این پروژه در قالب پروژه های ملی تعریف نشده. جعفر رودری، رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان در این باره به «کاغذ وطن » می‌گوید:«پروژه‌ای با این وسعت معمولا استانی نیستند و باید در سطح ملی تعریف شوند اما من اطلاعی در این خصوص ندارم.» او در پاسخ به این پرسش که آیا این پروژه در بودجه ۱۴۰۱ ردیف اعتبار گرفته وی ادر قالب پروژه های ملی تعریف شده می‌گوید:« سیل بند خرم اگر بخواهد اجرا شود باید در قالب یک پروژه جدید تعریف شود اما در این پروژه تا جایی که من اطلاع دارم در قالب ماده ۲۳ نرفته ولی شاید وزارت نیرو بعدا بخواهد این موضوع را جز پروژه‌های جدید بگذارد و با اعتبارات گلوبال آن را اجرا کند.»