گزارش «کاغذ وطن» درباره بیم و امیدهای معدون‌کاوی در روستای «باب کرفس». نگرانی‌هایی از جنس “درآلو” در”باب کرفس” 

گزارش | سمیه خدیشی

اهالی روستای “باب‌کرفس” در پی فعالیت‌های معدنی در کوههای منطقه و گمانه‌زنی وجود مس، ترس آن را دارند که به سرنوشت ساکنان “درآلو” دچارشوند

 “درآلو” روستایی که با فعالیت معدن مس در بالادست، آب آلوده، باغ‌ها خشک و اهالی مجبور به مهاجرت شدند

جدال بین توسعه معادن در پهنه طبیعت، سالهای اخیر پررنگ‌تر شده، با تهدید منابع طبیعی و تخریب‌های محیط زیستی  و تاثیر مستقیم آن در زیستگاههای محلی تعارضات بین توسعه معادن و مردم هم بالا گرفته است.

 متولیان امر راه رونق اقتصادی را  در توسعه معادن می‌دانند حتی در جنوب کرمان که ظرفیت کشاورزی آن زبانزد است حالا سخن از کشف پهنه‌های معدنی با ارزش به میان آمده و اینکه آینده اقتصاد این منطقه را از کشاورزی به معادن گره بزنند.

مردم محلی اما آگاه‌تراز قبل  پیامدهای زیست محیطی را رصد می‌کنند و به راحتی وعده توسعه و اشتغالزایی را برای استقرار معادن در محل خود نمی‌پذیرند، همین امر موجب کنش‌های بین آنها با نام معارض محلی و معدنکاران شده است.

برنامه افزایش اکتشافات معدنی

از طرفی دولت به دنبال سرعت بخشیدن به اکتشافات معادن است، چرا که با بهره‌برداری از معادن، آمار اشتغالزایی را تکانی داده و به اهداف اقتصادی پیش بینی شده نزدیک‌تر می‌شود و علاوه بر آن با توجه ویژه به اکتشافات نگرانی کارشناسان این حوزه که از رشد نامتوازن بین ایجاد صنایع فولادی و اکتشافات سنگ آهن که  در کشور اتفاق افتاده است و ذخایرسنگ‌آهن موجود در کشور را فقط ۱۴ سال پس از افق ۱۴۰۴ جوابگوی نیاز این صنایع  می‌دانند را کاهش می‌دهد.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت جنوب استان کرمان خبر از شناسایی ۲۰ نوع ماده معدنی از جمله تیتانیوم، مس، کرومیت، آهن، سنگ چینی، منگنز، آهک و طلا در جنوب استان کرمان داده است و می‌گوید که در این راستا ۱۴ پهنه مشخص شده، برای ۱۰ پهنه به نتیجه رسیده و پروانه اکتشاف آنها صادر شده است.

اشتغال در سایه توسعه معادن

 مسلم مروجی‌فرد گفته است; اکثر معادن جنوب کرمان تا چند سال قبل درگیر معارض محلی بودند اما در حال حاضر به دلیل اشتغالزایی صورت گرفته در معادن، کمتر از ۱۰ درصد معادن درگیر معارضان محلی هستند و تا پایان سال یک‌هزار شغل جدید نیز ایجاد می‌شود.

 او درصحبت‌هایش با «کاغذوطن» از برنامه دولت با هدف گسترش اکتشافات می‌گوید که در سراسر کشور برای پیدا کردن مناطق با ظرفیت معدنی عملیات‌های شناسایی پهنه‌های معدنی انجام گرفته است.

 ورود شرکت‌های بزرگ برای کشف پهنه‌های جدید

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت جنوب استان کرمان ادامه می‌دهد: با مشخص شدن پهنه‌های اکتشافی، این پهنه‌ها به شرکت‌های بزرگ داده می‌شود، شرکت‌هایی مثل ایمیدرو و شرکت ملی مس که به دلیل توانایی مالی‌ که دارند، می‌توانند نقش همکار دولت را بازی کرده و در پهنه‌های مورد نظر عملیات‌های لازم را انجام دهند.

مروجی‌فرد در توضیح مراحل انجام این عملیات افزود: پهنه معدنی این مناطق شناسایی و بعد از آن ظرفیت و ارزش عملیاتی آن سنجیده شود،جاده گذاری با هدف انجام حفاری برای نمونه برداری از این مناطق و حوزه‌ها انجام می‌گیرد.

تا هنگامی که عملیات اکتشاف و بهره‌برداری انجام نگیرد مردم محلی اطلاعی از رخداد معدنی منطقه خود ندارند مانند ساکنین روستای«باب‌کرفس» شهر درب‌بهشت بخش ساردوئیه شهرستان جیرفت، که در حین عملیات جاده‌سازی یکی از شرکت‌هایی که  پهنه معدنی برای شناسایی به آن واگذار شده است متوجه حضور بهره‌برداران معدنی در کوههای اطراف روستای خود شده‌اند.

 تشویش از معدن‌کاوی در باب‌کرفس

اهالی روستای “باب کرفس” از دیدن فعالیت معدنکاران نگران هستند، آنها شنیده‌اند که قرار است اینجا معدن مس فعالیت کند. سرچشمه‌های آب این روستا و چند روستای اطراف این منطقه ازکوه‌هایی است که با تخمین وجود مس در آنها با دستگاههای غول‌پیکر حفاری معدن  شکافته می‌شود و خطر آلوده شدن منابع آبی بیخ گوش روستاست.

آوازه حضور معدن مس “درآلو” در شهرستان همجوار به گوش اهالی این روستا رسیده است و آنها هم از اثرات زیست محیطی این معدن باخبر شده‌اند.

 با شروع معدن کاوی، چشمه‌های آب پایین دست “درآلو” تغییر رنگ دادند، آب آشامیدنی و گوارا، جای خود را به آب غیر‌قابل شرب و سمی داد، درختان گردوی چند ساله خشک شدند، مردمانی که در همجواری درآلو زندگی می‌کردند از خانه‌هایشان رانده شده‌ و معاش‌شان که از طریق دامداری بود را کنار گذاشته و به شهرهای اطراف مهاجرت کردند.

 مدیرکل حفاظت محیط زیست سابق کرمان در ابتدای سال جاری در خصوص این معدن گفته بود: زهاب‌های اسیدی که بر اساس برداشت از این معدن شکل می‌گیرد می‌تواند اثرات زیست محیطی بسیار مخرب‌تری  برجا بگذارد و دست ورزی در معادن فلزات سنگین همچون مس سبب آزادسازی آرسنیک و فلزات سنگین دیگری می‌شود که می‌تواند تاثیرات جدی بر محیط زیست منطقه معدنی بگذارد.

همه اینها کافی است که حالا اهالی «باب کرفس» از حضور معدنکاران برآشفته شوند بالاخص وقتی حرف از مس در میان است.

بیم از تکرار سرنوشت “درآلو”

 آنطور که عضو شورای این روستا می‌گوید: گروهی وابسته به قرارگاه خاتم در حال کاوش در کوههای بالادست هستند و در پایین دست این کوهها روستاهای خاک سفید، اسپارچ، کهنوج سادات قرار گرفته‌اند.

 سید اصغر حسینی به  شنیده‌هایش از وضعیت مردم روستای “درآلو” اشاره می‌کند و می‌گوید: وضعیت مردم درآلو را دیده‌ایم و نباید بگذاریم سرنوشت ما مثل سرگذشت اهالی درآلو شود و کار تا جایی پیش برود که مجبور به خالی کردن روستا شویم.

او ادامه می‌دهد: کار در این پهنه هنوز به مرحله اکتشاف نرسیده است و باید قبل از این مرحله فکری کرد، ما با مس سرو کار داریم که با اولین حفاری و انفجار به راحتی منابع زیرزمینی را آلوده می‌کند.

حسینی از نامه نگاری‌های انجام گرفته با مسئولان  شهرستان می‌گوید و اینکه موضوع و  خطرات را به آنها اطلاع دادیم .

 در روزهای اخیر با سفر وزیر نیرو به شهر جیرفت خط انتقال تامين آب شرب  ساکنان این شهر و عنبرآباد از سد جیرفت افتتاح شد و حالا این عضو شورای روستا درباره نگرانی دیگر خود می‌گوید: جدای از نگرانیی که  اهالی روستاهای اطراف این پهنه معدنی دارند رودهای سرچشمه گرفته از این کوهها از سرچشمه‌های رود هلیل بزرگ هستند و آب جاری شده از آنها به هلیل رود ریخته و در پشت سد جیرفت جمع می‌شود  و این موضوع خطرناک تر است وقتی که همان طور که میدانید قرار است آب آشامیدنی شهر جیرفت و عنبرآباد هم از همین سد تامین شود.

  پهنه معدنی مس ساردوئیه در مراحل اولیه اکتشاف

 مدیرکل صنعت، معدن و تجارت جنوب استان کرمان که در گفته‌های قبلی خود به فعالیت در این پهنه اشاره کرده بود  درباره پیشرفت کار این معدن می‌گوید: در راستای اکتشاف پهنه‌های معدنی این پهنه هم که در ارزیابی‌های اولیه  و عملیات‌های زمین شناسی  شناسایی  شده است در اختیار قرارگاه خاتم قرار گرفته است.  او در ادامه گفت: مراحل اولیه اکتشاف که به صورت هوایی بوده، صورت گرفته است و نقاط مورد نظر جهت حفاری مشخص شده‌ و در مراحل بعدی در مکان‌هایی که احتمال ماده معدنی می‌رود نمونه برداری و حفاری انجام می‌گیرد و بعد از انجام حفاری  و مشخص شدن وجود ماده معدنی  و تخمین ظرفیت آن  نتایج به دولت اعلام می‌شود  و تصمیم گیری در مورد ادامه روند با نگاه به توجیه اقتصادی بر عهده دولت است، که ممکن است به بهره‌برداری ختم شود و یا ارزش اقتصادی نداشته و عملیات خاتمه یابد.

جاده‌سازی با هدف نمونه‌برداری اولیه از زمین

مروجی‌فرد ادامه داد: از سال ۹۴ این روند شروع شده است که ۱۴ پهنه اکتشافی تعریف شد و از بین آنها مجوز۴ مورد ابطال و ۸ مورد عملیات اکتشاف آنها تمام شده است.

  مدیرکل صمت جنوب‌کرمان می‌گوید: قرارگاه خاتم بعد از اتمام مراحل ارزیابی‌ اولیه  در مرحله بعد به اکتشاف در روی زمین می پردازد و در این مرحله نیاز به جاده‌سازی با هدف دسترسی و انجام عملیات حفاری است که در حال انجام است.

 او اشاره می‌کند که مجوزهای لازم این مرحله اخذ شده است و معتقد است که مرحله نمونه برداری و حفاری آسیبی به منابع آبی وارد نمی‌شود. شرکت بهره‌برداردرحال تخمین‌های اولیه پهنه معدنی است، اگر نتیجه بخش باشد در اقدام بعدی به سمت حفاری‌های گسترده‌تری در کوه می‌رود و بر نگرانی آلوده‌شدن منابع آب زیرزمینی منطقه می‌افزاید واین مهمان ناخوانده که با وعده‌های جذاب و قول  مرتفع کردن عقب افتادگی‌های منطقه در قالب مسئولیت اجتماعی راه  خود را باز می‌کند و موانع را پشت سر می‌گذارد. اماتجربه‌های مشابه “درآلو” نشان داد که کاری از دست فیلتر‌های مجوزی و زیست محیطی هم بر نمی‌آید و ترس از تکرار داستان اهالی درآلو دور انتظار نیست.

 با شروع معدن کاوی، چشمه‌های آب پایین دست “درآلو” تغییر رنگ دادند، آب آشامیدنی و گوارا، جای خود را به آب غیر‌قابل شرب و سمی داد، درختان گردوی چند ساله خشک شدند، مردمانی که در همجواری درآلو زندگی می‌کردند از خانه‌هایشان رانده شده‌ و معاش‌شان که از طریق دامداری بود را کنار گذاشته و به شهرهای اطراف مهاجرت کردند