بارش‌بخشنامه‌‌‌‌‌ای در گمرک؛ نارضایتی فعالان اقتصادی از رویه‌های گمرک

بارش‌بخشنامه‌‌‌‌‌ای در گمرک؛ نارضایتی فعالان اقتصادی از رویه‌های گمرک
گزارش| اقتصاد کرمان
فعالان اقتصادی از وجود‌بخشنامه‌‌‌‌‌های متعدد و بدون اعلام قبلی در رابطه با رویه‌‌‌‌‌های گمرکی ناراضی هستند. به گفته فعالان اقتصادی تشتت و تغییر مستمر مقررات گمرکی موجب بی‌‌‌‌‌ثباتی در امر تجارت و سردرگمی تجار می‌شود.
رویه‌‌‌‌‌های گمرکی بخشی جدایی‌‌‌‌‌ناپذیر از روند پیشرفت تجاری یک کشور هستند؛ بر اساس اعلام نهادهای بین‌المللی تجاری از جمله بانک جهانی یکی از فرآیندهای تجاری مهم و تاثیرگذار در امر تجارت قوانین و مقررات گمرکی و عملکرد گمرکات کشورهای مختلف است. همچنین تحلیلگران تجارت معتقدند بدون‌توجه به رو یه‌‌‌‌‌ها و فرآیندهای تجاری پیش‌روی تجارت بین‌الملل دستیابی به بازارهای بین‌المللی، برای کشورهای درحال‌توسعه از جمله ایران غیرممکن است.
اخیرا گمرک ایران از کاهش قابل‌توجه‌بخشنامه‌‌‌‌‌های مربوط به تجارت خارجی از ابتدای سال‌خبر داده‌است. روز ۲۴آبان سال‌جاری، گمرک ایران اعلام کرد صدور و ابلاغ‌بخشنامه‌‌‌‌‌ها از ابتدای سال‌۱۴۰۲ تحت‌نظارت و پایش مستمر قرارگرفته‌است و این امر به مرور باعث کاهش چشمگیر در صدور‌بخشنامه‌‌‌‌‌های اثرگذار بر حوزه تجارت خارجی شده‌است. اما فعالان اقتصادی همچنان از تعدد ‌بخشنامه‌‌‌‌‌های صادرشده مربوط به تجارت خارجی و موثر در فرآیند گمرکی شکایت دارند. یک گزارش پژوهشی که در اواخر سال ل۱۴۰۱ منتشرشده و بازه‌مورد بررسی آن حدفاصل سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۹ بوده‌است، نشان می‌دهد وضعیت صدور‌بخشنامه‌‌‌‌‌های مربوط به گمرک بسیار نامساعد است و با وجود تلاش‌های گمرک ایران، می‌توان حدس زد این رویه هنوز بهبود قابل‌توجهی نیافته باشد.
بر اساس داده‌های این گزارش که در شماره بهمن و اسفند ۱۴۰۱مجله بررسی‌های بازرگانی به چاپ رسیده اوج صدور‌بخشنامه‌‌‌‌‌های بعضا متناقض یا تکراری مربوط به سال‌۱۳۹۷ و خروج آمریکا از برجام است، به‌گونه‌ای که بیش از ۶۶‌درصد از‌بخشنامه‌‌‌‌‌هایی که در این بازه ۴‌ساله صادر شده‌اند مربوط به این سال‌است؛ یافته‌‌‌‌‌ای که به‌خوبی نشان می‌دهد اثر تحریم نه فقط بر صادرات نفت ایران مشهود است، بلکه تا ریشه تجارت خارجی کشور نفوذ داشته‌است.
بر اساس گزارشی که اخیرا از سوی وزارت اقتصاد و دارایی درباره‌بخشنامه‌‌‌‌‌های مربوط به گمرک منتشر شده‌است، تعداد‌بخشنامه‌‌‌‌‌های صادره از ابتدای سال‌۱۴۰۲ تا ۲۰ آبان سال‌جاری در مقایسه با مدت مشابه سال‌گذشته، ۵۵‌درصد کاهش یافته‌است. این گزارش می‌افزاید: از ابتدای سال‌۱۴۰۲ تا ۲۰ آبان سال‌جاری، تعداد ۹۱بخشنامه صادر شده‌ و این در حالی است که در مدت مشابه سال‌قبل تعداد ۲۰۲‌بخشنامه صادرشده بود. همچنین طی ۲۰روز آبان سال‌گذشته تعداد ۱۴بخشنامه صادر شد، این در حالی است که در همین مدت در سال‌جاری تنها ۲‌بخشنامه با موضوع کاهش سود بازرگانی صادر شده‌است.
با این وجود فعالان اقتصادی همچنان از وجود‌بخشنامه‌‌‌‌‌های متعدد و بدون اعلام قبلی در رابطه با رویه‌‌‌‌‌های گمرکی ناراضی هستند. به گفته فعالان اقتصادی تشتت و تغییر مستمر مقررات گمرکی موجب بی‌‌‌‌‌ثباتی در امر تجارت و سردرگمی تجار می‌شود. در یک پژوهش که در اسفند سال‌۱۴۰۱ درباره تعدد قوانین تجاری مربوط به گمرک با بررسی تحلیلی داده‌های تجاری کشور حدفاصل سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ انجام شده‌است، چگونگی تاثیرگذاری تعدد قوانین و مقررات گمرکی بر تجارت کشور بررسی شده‌است. از آنجا که مساله تعدد‌بخشنامه‌‌‌‌‌های تجاری، حتی با وجود تغییرات جدیدی که وزارت اقتصاد و دارایی مدعی آن است، شاهد تغییری اساسی از زمان بازه موردبحث در این مقاله نبوده‌است -و چاپ این مقاله در آخر سال‌۱۴۰۱ شاهدی بر این مدعا است- می‌توان همچنین داده‌های آن را قابل‌استفاده دانست. فارغ از این مساله، این گزارش موفق شده‌است روند مربوط به تجارت غیرنفتی ایران و مشخصا عملیات گمرکی آن را در بازه‌‌‌‌‌ای حساس مستند کند.