حق فراموش‌شده. شینا انصاری

حق فراموش‌شده. شینا انصاری
«نفس» بدیهی‌ترین حق زیست، «حق دم و بازدم» راحت و بی‌دغدغه در هوایی سالم همچنان در شهرهای بزرگ ما کیمیاست. فصل سرد سال که سر می‌رسد و پدیدهٔ طبیعی وارونگی دما، مقابله با خاطیان آلودگی هوا و ترک فعل دستگاه‌های متولی از سوی مسئولان تکرار می‌شود. نقل جلسات کمیتهٔ اضطرار آلودگی هوا و تصمیماتی عاجل و ضربتی که مسکن هستند، نه علاج درد. بازار داغ نامه‌های سرگشاده از جانب شوراها و یا مجلس و قوهٔ قضاییه به دولت برای رفع مشکل آلودگی هوا و مصاحبه‌های با خطاب و عتاب مسئولین و وعده‌ها و راهکارهایی که آنقدر گفته و نوشته شده‌اند که همه آنها را از بر هستند: باید سوخت استاندارد شود، خودروهای فرسوده از رده خارج شوند، حمل‌و‌نقل عمومی گسترش یابد، با صنایع آلاینده برخورد شود و آنگاه طبق روال، مدیریت جوی و تغییر فصل به روزهای خاکستری شهرها پایان می‌دهد و برای سال‌ها بلکه دهه‌ها در بر همین پاشنه می‌چرخد. «آلودگی هوا» میهمان ناخواندهٔ شهرهای بزرگ کشور ماست و ما طعم نفس کشیدن پرمشقت در هوایی آغشته به انواع آلاینده‌های گازی و ذرات معلق را فقط در فصل سرد سال احساس می‌کنیم و غافل از آن هستیم که در بیشتر ایام سال و دوران حیات خود با آلودگی هوا زیسته‌ایم!
این بی‌عملی دستگاه‌های اجرایی را شاید بتوان در این مسئله جست که عوارض و پیامدهای خطرناک آلودگی هوا هرگز به‌صورت کامل درک نشده‌اند. مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ملموس و عینی نیستند و خسارات اقتصادی آلودگی هوا گرچه بارها و بارها گفته شده‌اند، ولی گویی شناخت دقیقی از عمق و وسعت مسئله نزد سیاستمداران و دستگاه‌های مسئول وجود ندارد. خسارت سالانه قریب به هشت میلیارد دلار مرتبط با مرگ‌ومیر صرفاً منتسب به ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون در کشور (بر اساس آمار سال ۱۴۰۰ وزارت بهداشت) یا افزایش بیماری‌های تنفسی مانند عفونت‌های تنفسی، سرطان ریه و همچنین سكته‌های مغزی و قلبی و شیوع بیماری‌های خودایمنی، سرطان‌ها و یا بیماری‌های نوظهور مانند ام‌اس در شهرهای صنعتی کشور حساسیتی برنمی‌انگیزد.
حتی به این تناقض نمی‌اندیشیم که چگونه فرزندآوری را تشویق می‌کنیم و به تبعات ویرانگر آلاینده‌های سمی هوا بر زنان باردار، جنین و کودکان بی‌دفاع وقعی نمی‌نهیم. متأسفانه قربانی بودن كودكانِ شهرهای آلوده پیش از تولدشان آغاز می‌شود. قرار گرفتن زنان باردار در گروه‌های حساس آلودگی هوا به‌واسطهٔ آثار زیانبار آلاینده‌ها بر سلامت جنین است. در سه‌ماههٔ نخست بارداری، اثرات آلودگی هوا بیشتر روی سلول‌های مغز جنین است و این معضل می‌تواند سبب زایمان زودرس، وزن كم جنین، اوتیسم و سقط شود. کاهش ضریب هوشی شهروندان به‌ویژه کودکان و نوجوانان در شهرهای با هوای آلوده از پیامدهای اثبات‌شدهٔ آلودگی هواست. اگر به هریک از این عوارض نگاهی جدی و آینده‌نگر داشته باشیم، معترف خواهیم بود که باید مقابله با آلودگی هوا و اجرای قوانین و آیین‌نامه‌ها، از دور سیاسی‌بازی، اهمال‌کاری و اولویت آخر دستگاه‌های مسئول خارج شود و «حق تنفس» شهروندان به رسمیت شناخته شود.