زنده‌گیری هوبره در جازموریان. زیستگاه ناامــــن. قاچاق هوبره به‌قصد فروش به شیخ‌نشینان عرب، این پرنده ارزشمند را در خطر انقراض قرار داده است

زنده‌گیری هوبره در جازموریان. زیستگاه ناامــــن. قاچاق هوبره به‌قصد فروش به شیخ‌نشینان عرب، این پرنده ارزشمند را در خطر انقراض قرار داده است
کاغذوطن
سمیه خدیشی – مهاجری است که برای گذران سرمای زمستان به دشت‌های جنوب ایران پناه می‌آورد. پرنده‌ای زیبا که به واسطه جثه‌اش راه‌رفتن را به پرواز ترجیح می‌دهد، لانه‌اش را هم روی زمین بنا کرده و بیابان را مأمن خود انتخاب می‌کند. قاچاقچیان با تله‌گذاری در سر راهش آن را برای شیوخ حاشیه‌نشین به دام می‌اندازند وبا زنده‌گیری در ازای مبالغی می‌فروشند. صید این پرنده به‌قصد قاچاق ضربه شدیدی به جمعیتش وارد کرد، حالا در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت به‌عنوان گونه‌ای آسیب‌پذیر قرار گرفته است و در صورت بی‌توجهی به حیات این پرنده ارزشمند در آینده‌ای نه‌چندان دور از آن همه زیبایی و شکوه فقط نامی از هوبره باقی می‌ماند.
*تهدیدهای جدی برای هوبره
هوبره، پرنده‌ای است با جثه تقریباً بزرگ که اوایل پاییز از سمت روسیه و دیگر کشورهای همسایه شمالی وارد کشور می‌شود، دشت جازموریان را به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های خود انتخاب می‌کند.
ترجیح می‌دهد روی زمین راه برود و در صورت اضطرار پرواز می‌کند لانه‌اش را عمدتاً بر روی زمین می‌سازد و از مصالحی استفاده می‌کند که به رنگ خاک محل زیستگاهش است.
هوبره آب نمی‌نوشد آب موردنیاز بدن خود را از گیاهان و غذاهایی که می‌خورد، تأمین می‌کند و ازبین‌رفتن پوشش گیاهی و جانوری در محل زیست خود تهدیدی جدی برای او محسوب می‌شود.
علاوه بر خشکسالی تالاب جازموریان و تخریب زیستگاه آن قاچاق بی‌رویه نسل این گونه پرنده را با خطر انقراض مواجه کرده است.
قاچاقچیان با قراردادن تله‌های زنده‌گیری در محل زیستگاه هوبره آن را برای شیوخ در کشورهای عربی به دام می‌اندازند.
شاهین یکی از شکارچیان طبیعی هوبره است که اعراب از این تعقیب و گریز بین این دو پرنده مسابقاتی ترتیب داده و تفریح می‌کنند.
وقتی شاهینی در صدد شکارش برآید، ماده چسبناک که از مدفوع هوبره در بخش رکتومی باقیمانده، را شلیک می‌کند که در این حالت دیگر پرنده شکاری قادر به تعقیب هوبره نیست و حیوان فرصت گریز پیدا می‌کند. چند سالی است که افرادی در کشورهای عربی پرندگان شکاری خود را آموزش می‌دهند تا با مانوری از کنار آن شلیک عبور کنند و این نمایش که هوبره در آن نقش طعمه را ایفا می‌کند قاچاق این پرنده را رونقی دوچندان بخشیده است.
در چند هفته اخیر بارها از طرف محیط‌زیست شهرستان قلعه گنج خبر جمع‌آوری تله‌های زنده‌گیری هوبره منتشر شد.
در کنار ناآگاهی جوامع محلی از شناخت و اهمیت هوبره برای محیط‌زیست، فقر اقتصادی دلیل پررنگی برای شکار آن است.
*فروش به قصد معاش
کارشناس اداره کل محیط‌زیست استان کرمان هم در صحبت‌هایش با «کاغذوطن» یکی از دلایل عمده قاچاق هوبره را وضعیت اقتصادی و گذران معاش عنوان می‌کند و می‌گوید: باتوجه‌به وضعیت اقتصادی منطقه بعضی از افراد با استفاده از تله اقدام برای زنده‌گیری هوبره به‌قصد فروش به قاچاقچیان می‌کنند غافل از اینکه چه سرمایه بزرگی را از کشور خارج می‌کنند.
محمدابراهیم صحتی ثابت ادامه می‌دهد: باندهای قاچاق این پرنده با تأمین حداقل منابع مالی افراد محلی و مجهز کردن آنها به تله‌های زنده‌گیری هوبره را زنده به دام می‌اندازند. در طی روند زنده‌گیری پرنده تعدادی از این پرنده‌ها با گیرافتادن دور طناب خفه می‌شوند و یا وقتی در تله افتاده‌اند توسط حیوان‌های شکارگری مثل روباه شکار می‌شوند و یا حتی مانند موردی که در سال‌های قبل به آن برخورد کردیم در حین نقل‌وانتقال تعداد زیادی از هوبره‌های قاچاق در لنجی که همکارانم کشف کردند، خفه شده بودند.
صحتی‌ثابت، توضیح می‌دهد اینکه چه تعداد از این پرنده ارزشمند از ایران توسط قاچاقچیان خارج می‌شود به طور دقیق آماری در دست نیست. اما نشانه‌ها همه حکایت از این دارد که درجهان حدود ۷۰ هزار قطعه از این پرنده داریم و در استان کرمان حدود ۶۰۰ قطعه هوبره وجود دارد.
رئیس اداره آموزش و مشارکت مردمی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان، ایران را در مسیر کریدورهای مهاجرتی هوبره که ساکن آسیا ذکر کرد و گفت: بعد از ورود به ایران یکی از مناطق سکنی هوبره جازموریان است.
صحبتی درباره یکی از ردیابی‌های هوبره توضیح می‌دهد: باتوجه‌به ردیاب‌هایی که روی پرنده نصب شده بود و این پرنده از چین پرواز کرده و به مقصد جازموریان آمده است و البته گاهی نیز باتوجه‌به مختصاتی که از طرف سازمان مرکزی به نیروهای ما در کرمان داده شده نشانه‌هایی از پرنده در محل داده شده پیدا شده بود که در یکی از موارد پرنده کشته و دستگاه ردیاب از آن جدا شده بود.
اوبه یکی دیگر از موارد ردیابی هوبره اشاره کرد و گفت: یکی از ردیاب‌ها پرنده را در دشت دارزین بم نشان می‌داد که توانستیم پرنده را در آنجا پیدا کنیم و به نظر می‌رسید که این پرنده مهاجر در ایران توسط روباه یا هر حیوان شکارچی دیگری مورد حمله قرارگرفته بود، چرا که دربند پشت پرنده رد گازگرفتگی مشاهده شد.
این کارشناس محیط‌زیست افزود: این پرنده علاوه بر جازموریان در مناطق دارزین و قریه العرب هم مشاهده شده و این نشان می‌دهد که استان کرمان بالاخص جنوب کرمان هدف مهاجرتی هوبره برای زمستان‌گذرانی است. البته غرب استان مانند شهربابک سیرجان و انار و رفسنجان و بردسیر هم از نظر جوجه‌آوری و زمستان‌گذرانی دارای اهمیت است .
*حفظ هوبره در دستان کودکان و جوامع محلی
صحتی‌ثابت در جواب اینکه پررنگ‌ترین نقش مراقبت از این حیوان بر عهده چه کسانی است عنوان کرد:
در سازمان محیط‌زیست جوامع محلی نقش بسیار مهمی برای حفاظت حیات‌وحش دارد چرا که می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن، ورود و خروج افراد متخلف ماند اعرابی که به دنبال هوبره هستند را متوجه و اطلاع دهند.
این کارشناس محیط‌زیست با اشاره به اتفاقی که در حدود ۱۶ سال قبل رخ داده است، گفت: در سال ۸۷ یک گروه از اعراب که به‌صورت غیرمجاز برای گرفتن این پرنده به جنوب آمده بودند بااطلاع افراد محلی و با کمک نیروهای انتظامی این باند دستگیر شد و تمام پرنده‌هایی که گرفته بودند تحت‌نظر کارشناس محیط‌زیست از طریق فرودگاه بندرعباس از کشور خارج شدند
محمدابراهیم صحتی ثابت دررابطه‌با اقدامات انجام‌گرفته باهدف آشنایی جوامع محلی با هوبره می‌گوید: کار خوبی که در این راستا صورت گرفت، ساخت مستندی بود بنام «مستند هوبره» که دررابطه‌با زندگی این پرنده ساخته شد و در سال گذشته حدود ۷ جایزه بین‌المللی از کشورهای مختلف را از آن خود کرد و در آن مستند چالش‌ها و مشکلات برای زیست این پرنده را به تصویر کشیدیم. گوشه‌هایی از این مستند در کشورهای عربی فیلم‌برداری شد و آنجا شاهین خانه‌های شیوخ عرب نیز به تصویر کشیده شد.
او ادامه داد: در مناطق مورد هدف فیلم‌هایی از هوبره به مردم نشان دادیم و با به نمایش گذاشتن خطراتی که نسل این پرنده را تهدید می‌کرد اهمیت این گونه حیات‌وحش را یادآوری کردیم.
برای بچه‌های رده سنی زیر ۱۰ سال پویانمایی را آموزش دادیم و در قالب آن دغدغه‌ها و مشکلات محیط زیستی که کودکان در محل زندگی با آن روبرو هستند را یادآوری کردیم به طور مثال وضعیت تالاب جازموریان و چالش گردوغبار از جمله مواردی بود که به‌صورت تلنگر گوشزد شد.
یکی دیگر از اقدامات اهدا تابلوهایی با تصویر هوبره به افراد محلی بود و حتی در موردی اعتباری که برای برگزاری سخنرانی دررابطه‌با اهمیت همین پرنده تخصیص داده بودند را به چاپ دفترچه‌های مشق با تصویر هوبره در پشت و روی جلد ذکر مشکلات و چالش‌های این پرنده و توزیع در بین جامعه هدف کودکان هزینه کردیم؛ چراکه نتیجه این اقدام مؤثرتر بود.
از نظر اتحادیه جهانی حفاظت، این گونه در گروه آسیب‌پذیر قرار گرفته و در ایران این پرنده درخطر انقراض است. باوجود تلاش‌های صورت‌گرفته، حفاظت از هوبره همچنان با چالش‌های جدی روبرو است. فقر و بیکاری در جوامع محلی، قاچاق هوبره و تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین این چالش‌ها هستند. برای مقابله با این چالش‌ها، نیازمند اقدامات جدی‌تر و هماهنگ‌تری در سطح ملی و بین‌المللی هستیم. تقویت قوانین و مقررات، افزایش آگاهی عمومی، بالاخص در جوامع محلی، حمایت مالی از طرح‌های حفاظتی و توسعه تحقیقات علمی از جمله راهکارهایی هستند که برای نجات هوبره می‌توان به آن‌ها امیدوار بود. مسئولیت حفاظت از این جواهر بیابان بر دوش همه و نیازمند مشارکت همه آحاد جامعه است.