قدرت خرید خانوارها هر روز کمتر می‌شود؛«زندگیِ قسطی» ایرانی‌ها

خرید اقساطی دیگر فقط برای کالاهای لوکس نیست. گوشی دانش‌آموزی، لباس، لپ‌تاپ، حتی بسته‌های مواد غذایی به شکل قسطی فروخته می‌شوند. مردم برای نیازهای اساسی، به تسهیلات پلتفرمی وابسته شده‌اند. اما این روند در آینده می‌تواند تبعات سنگینی داشته باشد.
«اینکه بتونی یه گوشی بخری و پولش رو کم‌کم بدی، حس خوبی می‌ده؛ حس اینکه هنوز هم می‌تونی برای خودت خرج کنی، هنوز زندگی از دست نرفته.» این روایت یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی از تجربه خرید اقساطی است. تجربه‌ای که حالا، در شرایط جهش قیمت‌ها و کوچک شدن سبد معیشت خانوار، دیگر فقط یک آپشن نیست؛ بلکه برای بسیاری، تنها راه بقاست.
رشد ۱۲۵ درصدی خرید اقساطی آنلاین
در دو سال اخیر، فروش اقساطی از فروشگاه‌های سنتی فراتر رفته و به‌سرعت وارد پلتفرم‌های دیجیتال شده است؛ از دیجی‌کالا و اسنپ تا فروشگاه‌های کوچک‌تر. فرایند اعتبارسنجی ساده، تحویل سریع و شعارهایی مثل «فقط با کارت ملی، بدون چک و ضامن» این پلتفرم‌ها را جذاب کرده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها یکی از این پلتفرم‌ها از ابتدای سال ۱۴۰۴ تا ابتدای خردادماه، رشد ۱۲۵ درصدی در سفارش‌ها داشته است همچنین در اردیبهشت‌ماه، بیش از ۶.۶ میلیون کالا در یکی از این سامانه‌ها جستجو شده و صفحات آن بیش از ۱۰۷ میلیون بار بازدید شده‌اند.
کالاهای روزمره، قسطی شدند
نکته مهم اینجاست که خرید اقساطی دیگر فقط برای کالاهای لوکس نیست. گوشی دانش‌آموزی، یخچال، لپ‌تاپ، حتی بسته‌های مواد غذایی به شکل قسطی فروخته می‌شوند. مردم برای نیازهای اساسی، به تسهیلات پلتفرمی وابسته شده‌اند. اما این روند در آینده می‌تواند تبعات سنگینی داشته باشد.
قسطی‌کردن همه‌چیز؛ مسیری که به رفاه ختم نمی‌شود
کارشناسان هشدار می‌دهند که این الگوی مصرف، اگرچه در کوتاه‌مدت باعث حفظ جریان خرید می‌شود، اما در بلندمدت بدهی
خانوارها را متورم می‌کند.
«صادق سپندارند»، کارشناس اقتصادی می‌گوید:این مدل خرید، در غیاب سیاست‌های حمایتی واقعی، به یک مسکن روانی تبدیل شده است. اما نتیجه‌اش طبقه‌ای آسیب‌پذیر و بدهکار است که نه رفاه دارد، نه ثبات اقتصاد.»
در کامنت‌ها و شبکه‌های اجتماعی اما تضادی محسوس دیده می‌شود. کاربری می‌نویسد: «اگه قسطی نبود، باید قید کارم رو می‌زدم چون لپ‌تاپم خراب شده بود.» اما دیگری می‌نویسد: «اون‌قدر قسط دارم که آخر ماه حتی پول کرایه هم نمی‌مونه.»
به طور کلی سه عامل، بیشتر از بقیه مورد توجه کاربران خرید اقساطی قرار گرفته:
– فرایند ساده خرید
– حذف چک و ضامن
– تنوع قیمت‌ها
اما یک نقطه‌ضعف مهم هم در بین نظرات آن‌ها وجود دارد: سودهای بالا، بدون شفاف‌سازی کافی.
فردین یزدانی: موتور اصلی خرید قسطی «فقر» است، نه «نمایش»
فردین یزدانی، پژوهشگر اقتصادی، درباره دلایل گسترش خرید اقساطی در ایران می‌گوید:«اولین موضوعی که صاحبان کسب‌وکار با آن مواجه می‌شوند، نبود نقدینگی است. مردم دیگر پول نقد ندارند. وقتی خرید نقدی ممکن نیست، فروشنده هم برای حفظ بقا به فروش اقساطی روی می‌آورد. این روند، کم‌کم به یک عرف اقتصادی و فرهنگی تبدیل شده است.»