بحران خشکسالی و کاهش شدید بارش‌ها در ایران،کم‌آبی پنجمین سال خشک متوالی را رقم زد

ایران در حال گذران پنجمین سال خشک متوالی است. بحرانی که نه‌تنها منابع آبی کشور را تهدید می‌کند، بلکه سایه‌ای سنگین بر امنیت غذایی، سلامت عمومی و پایداری زیست‌محیطی انداخته است. تازه‌ترین آمار منتشرشده از سوی شرکت مدیریت منابع آب ایران که آمار بارش‌ها از مهرماه سال گذشته تا دهم مردادماه امسال را اعلام می‌کند، تصویر نگران‌کنندۀ دیگری را ترسیم می‌کند. مطابق این آمار، مجموع بارش‌های کشور در این مدت تنها ۱۴۷.۴ میلیمتر بوده است که در مقایسه با ۲۴۱.۴ میلیمترِ دورۀ درازمدت ۳۹ درصد کاهش دارد. سال گذشته که یکی از سال‌های خشک ایران بوده بارش‌ها در این مدت ۲۴۶.۸ میلیمتر بوده است. امسال نسبت به پارسال با کاهش 41 درصدی در میزان بارش‌ها مواجه هستیم. کاهش بارندگی نه‌تنها در مناطق مرکزی ایران، بلکه در نواحی غربی، شمال غربی و حتی برخی نقاط پرآب کشور نیز مشاهده شده است.
در بسیاری از سدهای بزرگ، میزان ورودی آب به پایین‌ترین سطح خود در دهه‌های اخیر رسیده و سطح آب‌های زیرزمینی نیز به‌طور نگران‌کننده‌ای افت کرده است. رودخانه‌ها و تالاب‌های حیاتی کشور هم یا خشک شده‌اند یا تنها رمقی از حیات در آن‌ها باقی مانده است. در سال آبی جاری فقط ۱۵۰ میلی‌متر بارندگی در کشور ثبت شده، میانگین بارش سالانه ایران از ۲۴۰ به ۲۲۰ میلی‌متر کاهش یافته و منابع آب تجدیدپذیر نیز از ۱۳۰ میلیارد
مترمکعب به ۱۰۳ میلیارد مترمکعب رسیده، هرچند برخی کارشناسان معتقدند این عدد از ۱۰۰ میلیارد هم کمتر شده است.
*کاهش ۴۲ درصدی ورودی آب سدها
در شرایطی که جمعیت کشور همچنان رو به رشد است، سرانه آب سالانه هر ایرانی از حدود ۶ تا ۷ هزار مترمکعب در سال ۱۳۳۵، به تنها ۱۲۰۰ مترمکعب در حال حاضر رسیده است؛ رقمی که از مرز تنش آبی (۱۵۰۰ مترمکعب) پایین‌تر است و در مناطقی مانند فلات مرکزی ایران به ۵۰۰ تا ۶۰۰ مترمکعب می‌رسد. در همین حال، ورودی سدهای کشور نسبت به سال گذشته ۴۲ درصد کمتر شده و حجم آب موجود در مخازن نیز با کاهش ۲۶ درصدی همراه بوده است. متوسط پرشدگی سدها ۴۴ درصد اعلام شده اما تهران با تنها ۲۱ درصد ظرفیت پر، وضعیت بسیار بحرانی‌تری دارد. از این میزان نیز نیمی به‌دلیل رسوب‌گذاری، قابل استفاده نیست.
*تدوین بسته‌های استانی برای اصلاح مصرف آب
در پاسخ به بحران فزاینده، صنعت آب از تدوین ۳۱ بسته راهبردی – عملیاتی مدیریت آب برای تمام استان‌های کشور تدوین شده است، این بسته‌ها که شامل سرفصل‌های مصرف آب در همه بخش‌ها و محل تأمین آن هستند، در اختیار استانداران قرار گرفته‌اند تا ظرف دو هفته در کارگروه‌های سازگاری با کم‌آبی، با حضور کارشناسان، ادارات، انجمن‌ها و دانشگاه‌ها بررسی و نهایی شوند. پس از نهایی‌سازی، این بسته‌ها در نشستی ملی با حضور رئیس‌جمهور بررسی خواهند شد تا یک جریان ملی برای اصلاح الگوی مصرف آب شکل گیرد. طبق اعلام مسوولان، بر اساس این بسته‌ها، همه بخش‌های مصرفی از جمله صنعت، فضای سبز و کشاورزی باید میزان مصرف خود را کاهش دهند.
در حال حاضر ۳۰ استان کشور با کاهش بارش مواجهند که در صدر آن‌ها سیستان و بلوچستان با کاهش ۸۵ درصدی قرار دارد. همچنین استان‌های هرمزگان با ۷۲ درصد، یزد با ۶۳ درصد، خوزستان با ۵۷ درصد و کهگیلویه و بویراحمد با ۵۳ درصد بیشترین کاهش بارش‌ها را دارند. از ابتدای سال آبی جاری استان سیستان و بلوچستان تنها ۲۴.۳ میلیمتر بارش داشته و استان گیلان هم ۹۰۲.۱ میلیمتر در صدر استان‌های پر بارش است.
*سیلاب در راه است
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی گفته است که در چند روز آینده به دلیل پدیده مونسون در بخش‌هایی از جنوب کشور شامل جنوب استان فارس، جنوب کرمان، شمال هرمزگان و جنوب سیستان و بلوچستان شاهد رگبار باران و وقوع سیلاب خواهیم بود. روز دوشنبه ۱۳ مردادماه معاون حفاظت و بهره‌برداری و امور اجتماعی حوضه آبریز فلات مرکزی اعلام کرد: به طور کلی حجم آب موجود پنج سد تهران ۲۰ درصد بوده و ۸۰ درصد مخازن این سدها خالی است. عبدالله فاضلی فارسانی ادامه داد: «بر اساس گزارش‌های اخیر حجم آب موجود سدهای پنجگانه تهران هم اکنون ۲۶۶ میلیون مترمکعب نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته کاهش یافته است.»
*مدیریت آب از دولت به مردم منتقل شود
بی‌شک تا رسیدن به سطح مطلوب مصرف فاصله وجود دارد، اما کلید عبور از این بحران، تغییر رفتار جمعی است، در شرایط فعلی چاره‌ای جز مدیریت مصرف آب وجود ندارد و تنها با یک بسیج همگانی می‌توان از وضعیت فعلی گذر کرد لذا لازم است همه مردم نسبت به موضوع آب حساس‌تر باشند و در بخش مدیریتی نیز شاهد اقدامات درست و اجرایی باشیم.