کاهش ۵۰ درصدی ورود گردشگران به کرمان؛کرمانی‌ها در در تعطیلات به خارج از استان سفر می‌کنند

کرمان به عنوان یکی از پهناورترین استان‌های ایران، ترکیبی منحصربه‌فرد از ظرفیت‌های صنعتی-معدنی و جاذبه‌های طبیعی-فرهنگی و تاریخی را در خود جای داده است. با این حال، ماهیت اقتصادی استان که بر پایه صنایع بزرگ و معادن شکل گرفته، موجب تفاوت معنادار در الگوی گردشگری آن نسبت به برخی استان‌های دیگر شده است. در حالی که تعطیلات چند روزه، در استان‌هایی مانند گیلان و مازندران زمینه افزایش ورود گردشگران را فراهم می‌کند، در کرمان این تعطیلات عمدتاً باعث مسافرت معکوس و خروج بخشی از جمعیت شاغل به مقصد استان‌های دیگر می‌شود. این تفاوت ساختاری، پرسشی اساسی در اذهان ایجاد می‌کند که آیا می‌توان با تقویت زیرساخت‌ها، تبلیغات هدفمند و مدیریت ظرفیت‌های طبیعی و فرهنگی، تعطیلات چند روزه را به فرصتی برای توسعه گردشگری در کرمان تبدیل کرد یا خیر؟ گفت‌وگو با مسئولان گردشگری در مناطق مختلف کرمان، از مرکز استان گرفته تا شهرستان‌های بافت، راین و شهداد، تصویری چندلایه از واقعیت گردشگری کرمان در تابستان امسال ارائه می‌دهد؛ تصویری که همزمان حاکی از کاهش کلی آمار ورودی و در عین حال رشد موضعی در برخی مقاصد سردسیر و کویری است.
*تعطیلات سه‌روزه به کاهش گردشگری در کرمان انجامید
مصطفی زینت‌بخش سرپرست معاونت گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان، در گفت‌وگو با ایسنا از کاهش چشمگیر ورود گردشگران به استان در پی تعطیلات سه‌روزه آخر هفته‌های اخیر خبر داد و تأکید کرد: «ساختار صنعتی و معدنی کرمان مانع از بهره‌مندی این استان از فرصت تعطیلات شده است.» او گفت: «کرمان یک استان صنعتی و معدنی است و بخش عمده اقتصاد آن حول محور معادن، صنایع کوچک و بزرگ، خودروسازی، فولاد و مس می‌چرخد. به همین دلیل در زمان تعطیلات با پدیده مسافرت معکوس روبه‌رو هستیم؛ یعنی به جای جذب گردشگر، بخشی از جمعیت شاغل استان به سایر مقاصد گردشگری کشور سفر می‌کنند.» به گفته او، آمار سامانه جامع «جانا» نشان می‌دهد که در تیرماه سال گذشته ۱۸ هزار و ۴۴۳ گردشگر داخلی وارد کرمان شدند، اما این رقم در تیر امسال به ۷۱۹۰ نفر کاهش یافته است؛ اُفتی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد. همچنین در همین بازه، تعداد گردشگران خارجی از ۴۸۹ نفر به ۱۳۳ نفر رسیده است. زینت‌بخش افزود: «این اعداد نشان می‌دهد تعطیلات سه‌روزه نه‌تنها باعث رونق گردشگری استان نشده بلکه خروج گردشگر از استان را نیز تشدید کرده است.» او در ادامه به مقایسه وضعیت کرمان با استان‌های شمالی پرداخت و گفت: «استان‌هایی مانند گیلان، مازندران و گلستان در ایام تعطیلات با افزایش ورود گردشگر مواجه می‌شوند اما در کرمان شرایط متفاوت است. فرض کنید یک مجموعه صنعتی ۱۵ هزار نیروی کار دارد؛ در صورت تعطیلی، حتی اگر تنها ۱۰ درصد این افراد سفر کنند، بیش از ۱۵۰۰ نفر از استان خارج می‌شوند.» سرپرست معاونت گردشگری کرمان با این حال به برخی استثناها در استان اشاره کرد: «در شهرستان‌هایی مانند بافت، رابر و ساردوئیه جیرفت تعطیلات موجب افزایش ورود مسافر می‌شود.»
*افزایش بازدید از آبشار راین
پس از آنکه معاون گردشگری استان کرمان از کاهش کلی آمار گردشگران در تعطیلات سه‌روزه اخیر خبر داد، نماینده میراث فرهنگی در راین از وضعیت متفاوت این منطقه کوهستانی سخن گفت. سید وحید طاهری اظهار کرد: «در ایام تعطیلات پایان هفته، آبشار راین و روستاهای اطراف با افزایش حضور گردشگر مواجه می‌شوند. نزدیکی راین به شهرهای جنوبی مانند بندرعباس و زاهدان باعث شده که در آخر هفته‌ها رشد چشمگیری در ورود گردشگر داشته باشیم.» مسئول نمایندگی میراث فرهنگی راین با اشاره به وضعیت اقامتگاه‌ها توضیح داد: «بر اساس آمار، بسیاری از اقامتگاه‌های مجوزدار روزهای میانی هفته تقریباً خالی هستند، اما
پنجشنبه و جمعه با افزایش حضور گردشگران، پر می‌شوند. در حال حاضر پنج اقامتگاه رسمی مجوزدار در راین فعالیت می‌کنند، اما ظرفیت آنها در ایام تعطیل به‌طور کامل پر نمی‌شود.»
*معضل جدی، اقامتگاه‌های غیرمجاز
به گفته او، یکی از مشکلات جدی راین فعالیت اقامتگاه‌های غیرمجاز است؛ حدود ۲۰ تا ۲۵ واحد غیرمجاز در راین فعال هستند که معمولاً در خانه‌های شخصی اتاق اجاره می‌دهند. این اقامتگاه‌ها به دلیل نرخ‌های پایین‌تر و آزادی عمل بیشتر، بخشی از مسافران را به خود جذب می‌کنند و همین موضوع بر اقتصاد اقامتگاه‌های رسمی تأثیر منفی می‌گذارد.
طاهری افزود: «ما تلاش زیادی کرده‌ایم تا صاحبان این واحدها را تشویق کنیم برای دریافت مجوز اقدام کنند. دولت برای اقامتگاه‌های بوم‌گردی امتیازاتی مانند معافیت مالیاتی، تخفیف در انرژی و تسهیلات زیرساختی در نظر گرفته، اما برخی افراد ترجیح می‌دهند به‌صورت غیرمجاز فعالیت کنند. همین مسئله تعادل بازار اقامت را به هم می‌زند.»
*تاثیر مثبت تعطیلات سه‌روزه با آغاز فصل سرد بر گردشگری شهداد
در ادامه بررسی تأثیر تعطیلات سه‌روزه بر گردشگری استان کرمان، نماینده اداره‌کل میراث فرهنگی در بخش شهداد از تأثیر مثبت این تعطیلات بر ورود مسافران به منطقه خبر داد. حجت ابراهیمی‌زاده اظهار کرد: «هرچند آمار دقیق ثبت نشده، اما شواهد و گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد تعطیلات اخیر بر افزایش حضور گردشگران داخلی در منطقه سردسیری سیرچ اثر مثبت داشته است. البته شرایط دو تا سه هفته قبل به‌مراتب بهتر بود، اما با توجه به تقارن با مناسبت‌هایی مانند اربعین، تعداد مسافران در این هفته کمی کمتر از هفته‌های گذشته بوده است.» او با اشاره به وضعیت اقامتگاه‌ها گفت: اکوکمپ‌های منطقه شهداد، به‌ویژه در کمپ ماهان، در روزهای اخیر پذیرای گردشگران ایرانی بوده‌اند. در تیرماه تقریباً ورودی گردشگر به کلوت‌های شهداد نداشتیم، اما از دهه دوم مرداد شاهد ورود تدریجی تورهای داخلی به شهداد بودیم. این روند نشانه آغاز فصل سفر به کویر است که معمولاً از اواسط مرداد شروع شده و تا پایان اردیبهشت سال آینده ادامه پیدا می‌کند. با این حال، نبود توازن در توزیع زیرساخت‌ها، رشد اقامتگاه‌های غیرمجاز، ضعف تبلیغات ملی و اتکای شدید اقتصاد استان به صنایع و معادن، مانع از تبدیل این ظرفیت‌های موضعی به یک روند پایدار در سطح استان شده است. بنابراین، راهبرد توسعه گردشگری در کرمان نیازمند یک مدل سه‌سطحی؛ مدیریت تقاضای درون‌استانی برای جلوگیری از خروج گردشگران بومی در ایام تعطیلات، تقویت و رسمیت‌بخشی به اقامتگاه‌های محلی برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده در مناطق پرجاذبه و برندسازی ملی و بین‌المللی بر پایه میراث جهانی (مانند کویر لوت) و جاذبه‌های طبیعی مناطق کوهستانی است. تنها در چنین شرایطی است که تعطیلات چند روزه می‌تواند به جای تهدید، به فرصتی برای رونق پایدار اقتصاد گردشگری در کرمان بدل شود.