سخنگوی صنعت آب ناترازی آب در فصل پیش‌رو را قطعی اعلام کرد، شخم زدن زمین‌ها و بذر پاشی در پاییز ممنوع

مردم در تابستان امسال، روزهای بسیار سختی را سپری کردند. علاوه بر قطعی برق، امسال افت فشار آب نیز به مشکل جدیدی برای شهروندان تبدیل شده بود. در تمام این مدت، مسئولان وعده می‌دادند که آغاز فصل پاییز نقطه پایان این بحران خواهد بود؛ اما واقعیت به شکل دیگری رقم خورد. بیش از سه هفته از شروع «فصل بارش» می‌گذرد، اما هنوز در بیشتر نقاط کشور بارندگی موثری رخ نداده و ناترازی آب شدت گرفته است. همین مسئله سبب شده است دولت تمهیداتی را برای کنترل این بحران در دستور کار قرار دهد. مانند تابستان، احتمالا افت فشار آب، اولین راهکار سیاستگذاران این بخش خواهد بود. همچنین سهم هر استان برای مصرف آب در بخش کشاورزی مشخص شده و تغییر الگوی کشت نیز مورد توجه قرار گرفته است. با این حال تمام موارد مذکور تنها مرهمی موقت برای تشنگی ایران محسوب می‌شود و حل این بحران، نیازمند ایجاد تغییر بنیادی در شیوه حکمرانی آب است.
کشور در پاییز با ناترازی جدی منابع آب مواجه است؛ میزان ذخیره سدهای تهران تنها ۱۳ درصد و میانگین پرشدگی سدهای کشور حدود ۳۴ درصد است. کارشناسان پاییز کم‌بارشی را پیش‌بینی می‌کنند و این شرایط، فشار بر شبکه آب شهری، بخش کشاورزی و صنایع را افزایش می‌دهد. درحالی‌که وزارت نیرو و جهاد کشاورزی با تعیین سهمیه دشت‌ها و اصلاح الگوی کشت، به مدیریت منابع می‌پردازند، کارشناسان هشدار می‌دهند که شفافیت در اطلاع‌رسانی و کنترل برداشت از منابع زیرزمینی ضروری است و همچنین بخشی از نیاز کشاورزی باید از مسیر واردات محصولات آب‌بر تامین شود. وضعیت منابع آبی کشور، همزمان با ورود به پاییز، نمایانگر بحرانی است که مدیریت آن بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. کاهش ۳۰درصدی آب تخصیص‌یافته به بخش کشاورزی، خالی شدن سدها و استمرار خشکسالی‌، فشار مضاعفی بر شبکه توزیع شهری و منابع زیرزمینی وارد کرده است. اگرچه کم‌بارشی خارج از کنترل است، اما مدیریت شفاف و کارآمد منابع آب می‌تواند تبعات بحران را کاهش دهد. ارائه داده‌ها از سوی وزارت نیرو و امکان دسترسی عمومی به آنها، کلید تصمیم‌گیری‌های اصولی و پیش‌بینی‌پذیری بحران‌های آتی است.
در کنار مدیریت مصرف آب، اصلاح الگوی کشت، استفاده از روش‌های نوین آبیاری و انتقال بخشی از کشت به دیمزارها، موجب شده تولیدات کشاورزی با وجود کاهش منابع، همچنان پایدار باقی بماند. با این حال لازم است برخی محصولات آب‌بر از مسیر واردات تامین شوند تا فشار بر منابع داخلی کاهش یابد و امنیت غذایی کشور حفظ شود. بهره‌گیری از پساب در صنایع و مدیریت فشار شبکه آب شهری، بخشی از تدابیر در افق میان‌مدت برای کاهش آسیب ناشی از ناترازی آب محسوب می‌شوند، اما این سیاست‌ها در صورت عدم شفافیت و اطلاع‌رسانی به مردم و فعالان اقتصادی، کارآیی لازم را نخواهند داشت. شفافیت در ارائه اطلاعات، پیش‌بینی صحیح بارش‌ها، کنترل برداشت از منابع زیرزمینی و اطلاع‌رسانی به کشاورزان و صنایع، پایه‌های اصلی مدیریت بحران آبی کشور را شکل می‌دهند. همچنین اتخاذ برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند تا حدی بر گذر از شرایط فعلی کمک کند.
پاییز کم‌بارش
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور با اشاره به وضعیت منابع آبی کشور در پاییز، از قطعی بودن ناترازی آب در فصل پیش‌رو خبر داد و گفت: تمامی پیش‌بینی‌های ملی و بین‌المللی از جمله گزارش‌های سازمان هواشناسی حاکی از آن است که پاییز پیش‌رو کم‌بارش خواهد بود.به گفته او، پیش‌بینی‌های مربوط به زمستان هنوز نهایی نشده و آنچه اکنون درباره وضعیت بارش‌ها مطرح می‌شود صرفا مربوط به پاییز است. بزرگ‌زاده تاکید کرد که کشور در حال حاضر با پیامدهای پنج سال خشکسالی متوالی مواجه است و برای مدیریت شرایط ناترازی آب، مجموعه‌ای از تمهیدات بین‌بخشی در حال اجراست. بزرگ زاده تاکید دارد که سازمان مدیریت منابع آب کشور با همکاری وزارت جهاد کشاورزی جلسه‌هایی برگزار کرده و بر اساس توافق‌های انجام‌شده، مقرر شده است که در مناطقی که کشت دیم انجام می‌شود، به کشاورزان اطلاع داده شود که از شخم زدن زمین‌ها و بذرپاشی در پاییز خودداری کنند؛ چرا که منابع آبی برای کشاورزی دیمی در این فصل وجود ندارد.
تعیین الگوی کشت با توجه به منابع
به گفته سخنگوی صنعت آب، برای کشت زراعی آبی نیز حجم مجاز برداشت آب در هر منطقه به‌صورت دقیق مشخص شده است. او در این باره گفت: سازمان مدیریت منابع آب کشور سهم هر دشت، حوضه آبریز و چشمه زیر سد را به تفکیک در اختیار جهاد کشاورزی قرار داده تا بر اساس آن، الگوی کشت مناسب به کشاورزان اعلام شود. به این ترتیب، برنامه‌ریزی کشت پاییزه در بخش زراعی نیز بر مبنای توان واقعی منابع آب تنظیم خواهد شد تا از تشدید ناترازی جلوگیری شود. بزرگ‌زاده در ادامه افزود: تقریبا تمامی استان‌های کشور به‌جز تعداد محدودی از استان‌های شمالی با چالش کم‌آبی مواجه هستند و می‌توان گفت بیش از ۸۰ درصد از پهنه ایران در پاییز با وضعیت جدی کمبود آب روبه‌رو خواهد بود.
فشار بر شبکه
سخنگوی صنعت آب کشور در توضیح وضعیت شبکه توزیع آب شهری گفت: با وجود تلاش برای مدیریت عرضه، در ماه‌های پیش‌رو افت فشار آب مشابه تابستان ادامه خواهد داشت. به همین دلیل لازم است ساختمان‌های مسکونی و اداری به پمپ و مخزن ذخیره آب مجهز شوند تا در ساعات اوج مصرف با قطعی یا افت فشار مواجه نشوند. برخی کارشناسان معتقدند افزایش استفاده از پمپ، ضمن آسیب به شبکه، موجب افزایش مصرف می‌شود؛ اما به گفته بزرگ زاده، سازمان مدیریت منابع آب قادر است با تنظیم فشار در سمت عرضه، از بروز این مشکلات جلوگیری کند. به بیان دیگر، هرچند مکش از سوی مصرف‌کننده افزایش می‌یابد، اما تنظیم فشار از سوی عرضه‌کننده می‌تواند توازن شبکه را حفظ کند.
به گفته سخنگوی صنعت آب، در بخش صنعت نیز سیاست اصلی، افزایش استفاده از آب نامتعارف یا همان پساب است. او توضیح داد که صنایع موظف شده‌اند برای تامین آب مورد نیاز خود از پساب تصفیه‌شده استفاده کنند؛ اما از آن‌جا که برخی واحدهای صنعتی در گذشته زیرساخت لازم برای استفاده از پساب را نداشته‌اند، امکان جایگزینی فوری وجود ندارد. به همین دلیل، سازمان مدیریت منابع آب تلاش می‌کند تا در کوتاه‌مدت نیاز این صنایع را از مسیرهای دیگر تامین کند و همزمان زمینه استفاده پایدار از پساب را فراهم سازد.
ذخیره سدها
بزرگ‌زاده با اشاره به وضعیت سدهای کشور گفت: در حال حاضر تنها ۱۳ درصد از ظرفیت سدهای استان تهران پر است و به‌طور میانگین حدود ۳۴ درصد از سدهای کشور پرشدگی دارند. این ارقام به‌خوبی نشان می‌دهد که بخش عمده ظرفیت ذخیره آب کشور در وضعیت بحرانی قرار دارد و اتکا به بارش‌های احتمالی پاییز واقع‌بینانه نیست. او بیان کرد که مدیریت مصرف، نصب تجهیزات کاهنده مصرف مانند هواده‌ها و اصلاح الگوی آبیاری در بخش کشاورزی از جمله اقداماتی است که باید با جدیت ادامه یابد.سخنگوی صنعت آب کشور در پایان تاکید کرد که در برنامه‌ریزی فعلی هیچ حسابی روی بارش موثر در پاییز باز نشده و فقط استان‌های شمالی کشور ممکن است تا حدودی از شرایط بهتری برخوردار باشند.