تاکید رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس به واگذاری اختیارات به مدیران محلی؛تفویض اختیار، نیازمند تربیت نیروی متخصص است

بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در آیین افتتاحیه دومین دوره حکمرانی محلی و مدیریت شهری مدرسه حکمرانی شهید مدرس، با تأکید بر ضرورت تفویض اختیار از دولت مرکزی به مدیریت‌های شهری و محلی، این اقدام را کلید تحول در حکمرانی دانست. او به چالش‌های ساختاری، فرهنگی و مدیریتی کشور پرداخت و بر لزوم تربیت نیروهای توانمند برای پذیرش این اختیارات تأکید کرد. این مراسم که با حضور جمعی از مسئولان، کارشناسان و فعالان حوزه حکمرانی برگزار شد، نقطه عطفی در مسیر بازنگری در ساختار مدیریت شهری و محلی کشور به شمار می‌رود. نگاهداری در سخنان خود، با طرح مفاهیم بنیادین حکمرانی نوین، تلاش کرد تا تصویری روشن از مسیر پیش‌رو برای تحول در مدیریت شهری ارائه دهد.
* تفویض اختیار؛ از تمرکزگرایی تا مشارکت مردمی
نگاهداری با اشاره به اهمیت تفویض اختیار، گفت: «اگر قرار است مدیریت شهری و محلی به‌درستی انجام شود، باید اختیارات از دولت مرکزی به این سطوح واگذار شود. اما این واگذاری نیازمند تربیت نیروهای متخصص و توانمند است که بتوانند بار مسئولیت را به‌درستی بر دوش بکشند.» او با نقد تمرکزگرایی در ساختار مدیریتی کشور، افزود: «حرکت به‌سوی تمرکززدایی، لازمه تحول در حکمرانی شهری است. باید فضای مشارکتی با مردم هر شهر و منطقه ایجاد کنیم. هرچقدر شفافیت و پاسخگویی در حکمرانی بیشتر شود، بستر مشارکت مردم نیز فراهم‌تر می‌شود.» نگاهداری تأکید کرد که تفویض اختیار نباید صرفاً در سطح شعار باقی بماند، بلکه باید با ایجاد زیرساخت‌های لازم، به‌ویژه در حوزه آموزش و توانمندسازی، به‌صورت عملیاتی اجرایی شود.
* تربیت نیروهای متخصص؛ پیش‌شرط تفویض موفق
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به خلأهای موجود در تربیت نیروهای مدیریتی، اظهار داشت: «سازوکارهای کشور برای تربیت نیروهای توانمند در عرصه حکمرانی کافی نیست. بسیاری از نیروهایی که در زمان انتخابات فعال می‌شوند، لزوماً برای اداره امور مناسب نیستند. این مسئله موجب شده مدیریت کشور به‌صورت آزمون و خطا پیش برود و انباشت دانش و تجربه در ساختار مدیریتی با مشکل مواجه شود.» او تأکید کرد که مدرسه حکمرانی شهید مدرس با هدف آموزش میان‌مدت و بلندمدت مدیران آینده راه‌اندازی شده و فلسفه وجودی آن، پاسخ به همین نیاز است. نگاهداری با اشاره به توصیه‌های رهبر معظم انقلاب در خصوص آماده‌سازی جوانان برای حضور در عرصه‌های مدیریتی، گفت: «ما باید بستری فراهم کنیم تا نسل جدید مدیران با دانش، تجربه و تخصص کافی وارد عرصه شوند و بتوانند مسئولیت‌های تفویض‌شده را به‌درستی مدیریت کنند.»
*قانون اساسی؛ پشتوانه تفویض اختیار
نگاهداری با اشاره به ظرفیت‌های قانونی موجود، گفت: «قانون اساسی اصول فاخری برای تفویض امور به حکمرانی محلی دارد. در این اصول، بر حاکمیت مردم و عدالت تأکید شده است. شوراها و شهرداری‌ها نیز در این چارچوب اختیارات خوبی دارند که باید فعال شوند. او افزود: «یکی از بازیگران اصلی در تحول مدیریت محلی، خود دولت است. اما متأسفانه نهادهای دولتی در برابر تفویض اختیار مقاومت می‌کنند. طبیعی است که هر تغییری با مقاومت همراه باشد، اما دولت باید نقش تنظیم‌گر خود را ایفا کند.» نگاهداری تصریح کرد: «اگر گروه‌های مردمی به‌اندازه کافی توانمند نیستند، این ضعف از ماست. ما ابزارهای لازم را برای توانمند شدن این افراد فراهم نکرده‌ایم. دولت باید حمایت پدرانه خود را به مشارکت برادرانه تبدیل کند.»
* هفت محور تحول در حکمرانی شهری
نگاهداری در بخش پایانی سخنان خود، به هفت رویکرد تحولی برای گذار از حکمرانی سنتی به حکمرانی نوین شهری اشاره کرد: ۱- معماری نهادی حکمرانی یکپارچه شهری: ایجاد شبکه‌ای برای هماهنگی در مرکز و نهادهای اجرایی در مناطق مختلف کشور. این ساختار باید بتواند اختیارات تفویض‌شده را به‌صورت منسجم و هماهنگ مدیریت کند. ۲- مالیه شهری پایدار و عدالت‌محور: بودجه‌ریزی مشارکتی و اقتصاد شهری مبتنی بر عدالت فضایی از الزامات حکمرانی نوین است. شهرها باید بتوانند منابع مالی خود را به‌صورت مستقل و با مشارکت شهروندان مدیریت کنند. ۳- تحول دیجیتال و حکمرانی داده‌محور: ارائه داده‌های لایه‌باز به مردم و بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای افزایش مشارکت و شفافیت. مردم برای مشارکت مؤثر نیازمند دسترسی به اطلاعات دقیق و قابل تحلیل هستند. ۴- تاب‌آوری شهری در برابر بحران‌ها: مقابله با چالش‌هایی مانند فرونشست، زلزله، تغییر اقلیم و آلودگی هوا با تکیه بر سرمایه اجتماعی. هیچ تغییری بدون همراهی مردم ممکن نیست. ۵- پایداری نهادی در مدیریت شهری: توجه به آینده‌نگری و پرهیز از غفلت در برابر مشکلات روزمره. مدیریت شهری باید بتواند همزمان با حل مسائل جاری، چشم‌انداز بلندمدت را نیز مدنظر قرار دهد. ۶- توانمندسازی و ارتقای دانش مدیران: افزایش بهره‌وری از طریق آموزش تخصصی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین. باید به دنبال پاسخ به این سؤال باشیم که چرا بهره‌وری در کشور پایین است و چگونه می‌توان آن را ارتقا داد. ۷- پایداری محله‌محور: پاسخ‌گویی به نیازهای خاص هر محله با رویکردی محله‌محور. این رویکرد می‌تواند موجب افزایش رضایت‌مندی شهروندان و بهبود کیفیت زندگی در مناطق مختلف شود.
* حکمرانی چند بعدی؛ ضرورت نگاه جامع
نگاهداری با اشاره به طراحی «ابر نقشه پویایی‌شناسی ابرچالش‌های کشور» در مرکز پژوهش‌های مجلس، گفت: «این نقشه با بیش از هزار متغیر، پیچیدگی حکمرانی را به‌خوبی نشان می‌دهد. نمی‌توان تصمیمی گرفت که تک‌بعدی باشد. هر تصمیم باید ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را در نظر بگیرد.» او اضافه کرد: «سیاست‌گذاری و حکمرانی دیگر امر ساده‌ای نیست. باید با نگاهی چندبعدی و جامع به مسائل نگاه کرد و از رویکردهای سنتی فاصله گرفت.»
* تفویض اختیار، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت
نگاهداری گفت: «پایداری نهادی در مدیریت شهری هم محور دیگر تحولی است. توجه به مشکلات روزمره ما را از آینده نگری و دیدن موضوعات پیش روی شهر نباید غافل کند.» او توانمندسازی و ارتقای دانش نیروها و مدیرانی که قرار است طلایه داران و بر دوش کشندگان این تحول باشند را هم محور تحولی دیگری دانست و توضیح داد: «باید به دنبال پاسخ به این سوال باشیم که چرا در کشور ما بهره وری پایین است. افزایش بهره وری نیازمند دانش و تکنولوژی بالا و نیروی متخصص است. دوره های این چینی برای آموزش مدیران آینده برگزار می شود.» نگاهداری در پایان به این نکته تاکید کرد که در برنامه هفتم تمرکز ویژه‌ای بر مدیریت شهری صورت گرفته که باعث شده مواد موثری در زمینه مدیریت محلی و شهری گنجانده و تصویب شود.