حسرت صادرات بر دل خرماداران

حسرت صادرات بر دل خرماداران

یک هزار و 200 میلیون تن خرما در کشور تولید می شود، از این میزان تنها 256 هزار تن صادر شده است

خرما محصول باغی سازگار با شرایط آب و هوای منطقه خاورمیانه است. آب و هوای برخی از مناطق استان‌های جنوبی و مرکزی ایران به طور کامل با شرایط زیستی خرما سازگار است. براساس آمار، تولید خرما در هشت سال اخیر، از ۹۸۳ هزار و ۸۰۶ تن به یک میلیون و ۲۲۳ هزار تن افزایش یافته است. ایران از نظر جهانی، در رتبه دوم تولیدکنندگان خرما قرار دارد. اما میزان صادرات آن در کشور، نسبت به تولید آن، بسیار کمتر است. در سال ۱۳۹۷، ۲۷۴ هزار تن، خرما صادر شده است. از طرفی در سال‌های اخیر مصرف آن در خانوارهای ایرانی به شدت کاهش یافته است. به طوری‌که میزان مصرف داخلی خرما در سال ۹۶، کمتر از میزان صادرات شده است. در این گزارش به بررسی میزان تولید و صادرات خرما در کشور، میزان مصرف خانوارهای ایرانی و سهم کرمان از تولید خرمای کشور پرداخته می‌شود.

به گفته محققان، به دلیل اینکه خرما در گروه میوه­‌ها قرار گرفته است، از فواید مصرف میوه و سبزی برخوردار است. به علاوه یک ماده غذایی دارای چربی کم شناخته شده است. بیماران دارای فشار خون می‌توانند آن را بدون دغدغه مصرف کنند، زیرا مقدار سدیم آن بسیار کم است. خوردن ۸۰ گرم خرما، ۵۰ درصد نیاز روزانه به ویتامین‌های ب ۱ و ب۲ را تامین می‌کند.

تولید خرما در کشور

در سال‌های اخیر، تولید خرما در محصولات باغی کشور از رتبه چهارم به پنجم تنزل پیدا کرده است. کشور ایران با ۲۱ درصد سطح زیر کشت، ۱۵ درصد خرمای جهان را تولید می‌کند. به لحاظ جهانی، رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. براساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی، مجموع تولید خرمای کشور رقمی بالغ بر یک هزار و ۲۰۰ میلیون تن است. این میزان در ۱۳ استان کشور تولید می‌شود.

میزان صادرات خرمای کشور

ایران از دیرباز جزء کشورهای تولید کننده و صادرکننده خرما بوده است. اما به نسبت تولید آن در کشور، سهم صادرات این محصول در حد مطلوب نیست. ارزآوری خرما در ایران طی دهه‌های گذشته با افت و خیزهای بسیاری مواجه بوده است. اما در سال‌های اخیر شاهد رشد صادرات آن بوده‌ایم.

اقتصاددانان، دلایل بسیاری را در نامطلوب بودن میزان صادرات خرما دخیل دانسته‌اند. در سال‌های قبل، دلیل اول آن را، مصرف بالای خرما در کشور عنوان کرده‌­اند. دلیل دیگر را کیفیت بسته‌بندی پایین ذکر کرده‌اند. به گفته محققان، این محصول غالباً در بسته‌های بزرگ و فله‌ای به کشورهای همسایه نظیر امارات متحده عربی، پاکستان و ترکیه صادر می‌شود. در این کشورها، خرما به صورت بسته‌بندی مناسب در می‌آید. پس از آن با قیمت بالاتر به بازارهای مصرف نهایی صادر می‌شود. بنابر گزارش پژوهش‌های مجلس، حمایت  از دست‌اندرکاران بسته‌بندی و فرآوری خرما، کافی نبوده است. از طرفی پایین بودن دانش فنی آنها، موجب شده تا نتوانند از حداکثر ظرفیت خود استفاده کنند. تکنولوژی‌ دستگاه‌های مورد استفاده در ایران نسبت به کشورهای مجاور و عرضه‌کننده خرما به جهان عقب است. ۷۰ درصد شرکت‌های بسته‌بندی خرما به علت نداشتن امکانات و توان مالی کم، صادرکننده نیستند.

براساس آمار، از مجموع خرمای تولید شده در کشور در بازه زمانی ۹۷-۹۵، سهم صادرات از ۲۰۹ هزار تن به ارزش ۲۰۸ میلیون دلار به ۲۷۴ هزار تن به ارزش ۳۰۷ میلیون دلار افزایش داشته است.  یعنی صادرات خرما رشد داشته است.

شاخص مصرف خرما در کشور

براساس اطلاعات هزینه و درآمد خانوار، مصرف خرمای یک خانوار شهری در سال ۱۳۹۶ برابر هشت و ۶ دهم کیلوگرم و در یک خانوار روستایی برابر هشت کیلوگرم بوده است. یعنی ۱۷ و ۲ دهم درصد خرمای تولید شده به صورت میوه در کشور مصرف می‌شود. بررسی‌ها در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که مصرف خرما در خانوارهای کشور، کاهش محسوسی داشته است. به طوری که در سال ۹۶، میزان مصرف خانوارها نسبت به صادرات، به شدت کاهش یافته است.کاهش میزان خرما در سبد غذایی خانوارهای کشور را می‌توان به افزایش قیمت این محصول عنوان کرد. قیمت خرما در بین سال‌های ۹۲ تا ۹۷ سیر صعودی داشته است. بیشترین قیمت این محصول در سال ۹۷ گزارش شده است. این افزایش قیمت بر روی میزان مصرف خرما در خانوارهای کشور اثر منفی داشته است.

سهم استان کرمان در تولید خرمای کشور

بین تولیدکنندگان خرما، جنوب کرمان و استان کرمان در مجموع شمال و جنوب، رتبه اول را به خود اختصاص داده است. میزان تولید خرما در کل استان کرمان در بازه زمانی هشت ساله ۹۶-۸۸ از ۲۸۱ هزار و ۹۴۲ تن به ۳۴۸ هزار و ۷۹۷ تن افزایش داشته است. جنوب کرمان به تنهایی در این بازه از ۱۷۵ هزار و ۶۲۴ تن به ۱۹۳ هزار و ۵۲۳ تن رسیده است. یعنی تولید محصول خرما در این منطقه رشد داشته است.