خشکسالی از آنچه می‌بینیم به ما نزدیک تر است

خشکسالی از آنچه می‌بینیم به ما نزدیک تر است

به گفته رییس مرکز ملی خشکسالی، سال آبی جاری کم بارش است

جغرافیای خشکسالی در ایران نشان می دهد تا پایان مردادماه امسال ۵/ ۷۲ درصد از مساحت حوضه های آبریز اصلی، دچار درجه های مختلفی از خشکسالی بلندمدت (۱۰ساله) شده اند.سال 99 کم بارش است. رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی هم این را تایید می کند. او می گوید: ظن قوی این است که امسال را با کم بارشی در حد متوسط به پایان خواهیم برد. هشدارها درباره شروع دوباره خشکسالی، پررنگتر شده است. در حال حاضر حدود نیمی از ظرفیت مخازن سدهای کشور پر و نیمی دیگر خالی است و آمارهای تازه وزارت نیرو نشان میدهد، ورودی آب به مخازن سدهای کشور در سیوسه روز ابتدای سال آبی جاری، کاهشی 19 درصدی داشته است.میزان بارندگی در آخرین پاییز قرن، حتی کمتر از حد معمول خواهد بود. پیش بینی ها می گوید پاییز۹۹ خشک است و در محدوده خاورمیانه و به ویژه ایران، بارندگی ها در پاییز امسال، ضعیف و کمتر از حد نرمال خواهد بود. الگوهای هواشناسی حاکی از آن است که در زمستان وضعیت بارش ها کمی بهتر خواهد شد اما این بهبود وضعیت آن چنان نیست که کمبودهای بارش پاییزی را جبران کند.ایران در کمربند خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته و از منابع رطوبتی بسیار دور است. از این رو سامانه های باران آور زمانی به کشور می رسند که بخش بزرگی از رطوبت خود را از دست داده و توان کافی برای ایجاد بارش در بخش های مرکزی و شرقی ایران را ندارند.بی نظمی و نوسان شدید بارش از سالی به سال دیگر سبب شده که وقوع بارش در ایران به ویژه در نیمه مرکزی و شرقی کشور کاملا تصادفی و بی نظم باشد. این بی نظمی ها عامل اصلی ایجاد خشکسالی های شدید و بلندمدت در کشور است و در اغلب موارد گستره بزرگی از کشور را در برگرفته و آسیبه ای جبران ناپذیری بر پیکره اقتصادی کشور به ویژه بر بخش کشاورزی وارد می کند.جغرافیای خشکسالی در ایران نشان میدهد تا پایان مردادماه امسال ۵/ ۷۲ درصد از مساحت حوضه های آبریز اصلی، دچار درجات مختلفی از خشکسالی بلندمدت (۱۰ساله) شده اند. طبق ارزیابی ها ۱/ ۳۲ درصد از این مساحت شامل حوضه های آبریز «خلیج فارس و دریای عمان»، «فلات مرکزی» و «مرزی شرق» با خشکسالی شدید و بسیار شدید مواجه هستند.

موج های بارش از ما دورند

پیش از این در تابستان، رئیس سازمان هواشناسی کشور گفته بود که بر اساس مدل های هواشناسی، به دلیل نوسان اقیانوس آرام و اثرات موسمی هندوستان بارش های پاییزی دیرتر از زمان نرمال شروع می شود. این بارش ها علاوه بر اینکه دیرهنگام است، کمتر از حد نرمال هم خواهد بود.» این بار پیش بینی ها درست از آب درآمده است.  رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی میگوید: «در حال حاضر به غیر از سامانه ای که در اوایل مهر کشور را تحت تاثیر قرار داد و بارش هایی را در نوار شمالی و دامنه های جنوبی البرز از جمله استان تهران ایجاد کرد، تقریبا سامانه بارشی دیگری وارد کشور نشده است.» به گفته او از ابتدای سال زراعی جاری، بارش ها به طور نسبی کمتر از میزان بلندمدت بارش در غالب نقاط کشور بوده است.وظیفه ادامه می دهد: «تعداد محدودی از استان ها همچون اردبیل و آذربایجان شرقی میزان بارندگی نرمالی خواهند داشت اما در غالب استان های کشور از جمله استان های ساحلی مقدار بارش دریافتی امسال نسبت به متوسط بلندمدت پایین تر است و به عبارتی کمبارشی در کشور حاکم است.»به گفته او مجموعه بارش های کشور در سال آبی جاری کمتر از متوسط بلندمدت است: «متاسفانه در دو تا سه هفته دیگر هم بارش قابل ملاحظه ای در همین عرصه های شمالی نداریم و شاید در انتهای هفته دوم یک سامانه نسبتا ضعیف شمال غرب و  شمال کشور را تحت تاثیر قرار دهد.»

حتی زمستان هم خشک است

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی از وضعیت ناموزون بارش حتی در زمستان میگوید: «چشم انداز چند ماهه آینده و حداقل تا ماه ها اول زمستان هم مناسب نیست. براساس خروجی مدل های عددی، کم بارشی تقریبا متوسط تا شدید در غالب حوزه های کشور حاکم خواهد بود. من جمله در غرب کشور و جنوب کشور و حتی انتظار میرود که امسال جزء سال های کم بارش کشور باشد.»او که بعید می داند تا پایان سال تغییر خاصی در میزان بارندگی کشور رخ دهد، ادامه می دهد: «اگر شانس بیاوریم در ماه های نزدیک به بهمن و اسفند بارندگی ها به قدری جبران شود، ولی بعید می دانم که حتی آن ماه های پایانی امسال کم بارشی را جبران کند. ظن قوی این است که ما سال 99 را با کم بارشی حداقل در حد متوسط به پایان خواهیم برد.»ورود کمتر سامانه های بارشی به کشور درنهایت پیش بینی های مربوط به افزایش دما را قویتر کرده است: «انتظار داریم دما در حد نرمال تا بالای نرمال باشد؛ یعنی حداقل یک درجه گرمتر از نرمال خواهد بود.»کم بارشی های امسال در شرایطی روی داده است که تا سال گذشته میزان بارش حتی در استان های خشک و کم آب کشور نیز رشد قابل توجهی داشت.به گونه ای که براساس آمار سازمان هواشناسی کشور در سال گذشته غالب استان ها بارندگی ها بیش از متوسط بلندمدت داشتند. به گونه ای که استان های شرقی مثل سیستان وبلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، خراسان شمالی و اصفهان بارندگی های بیش از نرمال داشتند.رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در این خصوص می گوید: «سال گذشته تهران 30 درصد بیش از نرمال یا حد متوسط بلندمدت خود بارندگی داشت. استانهایی همچون سیستان وبلوچستان و کرمان هم حدود 70 درصد بارندگی شان بالای نرمال بود.» به گفته وظیفه، هرمزگان هم در سال آبی گذشته بیش از دو برابر حد نرمال خود بارندگی داشت اما امسال نباید انتظار بارشی شبیه تجربه پارسال را داشت.

این اثر تغییر اقلیم است

 در تازه ترین آمار ارائه شده از سوی رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو موقعیت مکانی و حوضه ای خشکسالی ایران تا پایان ماه میانه تابستان مورد بررسی قرار گرفته و برآوردها حاکی از آن است که فلات مرکزی و مرزی شرق همچنان در لیست خشکترین مناطق ایران جانمایی شدهاند. تغییر اقلیم در ایران غیرقابل انکار است. اکنون تغییر اقلیم آثار خود را در میزان بارش در مناطق مختلف کشور نشان داده به گونه ای که در دو سال گذشته بیشترین بارش ها در مناطقی رخ داده که سال های قبل کم بارشترین مناطق بوده اند.قاسم تقی زاده خامسی، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز روز گذشته نسبت به کم بارشی امسال هشدار داد و گفت: «اگرچه در دو سال اخیر و بعد از سال ها خشکسالی پیاپی، وضعیت بارش های کشور کمی بهتر شده است، اما نمیتوان مطمئن بود که این وضعیت دوام داشته باشد.» به گفته او مشکل دیگری که کشور و منابع آبی را تهدید می کند، بروز تغییر اقلیم است که اثرات خود را روی منابع آبی می گذارد. «اکنون تغییر اقلیم آثار خود را در میزان بارش در مناطق مختلف کشور نشان داده به گونه ای که در دو سال گذشته بیشترین بارش ها در مناطقی رخ داده که سال های قبل کم بارشترین مناطق بوده اند.»او به این موضوع اشاره کرد که تغییر اقلیم، خشکسالی ها و ترسالی های طولانی برای کشور به همراه دارد و گفت: «ورود به تغییر اقلیم روندهای متفاوتی از خشکسالی های طولانی تا ترسالی های با بروز سیلاب های مخرب برای کشور به همراه خواهد داشت.»از سوی دیگر بر اساس گزارش سازمان هواشناسی کشور و هم چنین سنجش میزان بارش سالانه بین سال های ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۰، فقط در سه استان گیلان، چهارمحال و بختیاری و مازندران بارندگی سالیانه بالاتر از ۷۵۰ میلیمتر در سال بوده است. در عوض در ۸ استان یزد، سمنان، قم، اصفهان، خراسان جنوبی،هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان بارش سالانه کمتر از ۲۰۰ میلیمتر در سال بوده و استان یزد با ۶۰ میلیمتر در سال کمترین بارش سالیانه را تجربه کرده است.نگاهی به آمار متوسط بارش در ایران نشان می دهد اگرچه بارندگی متوسط سالیانه در این مدت ۶۰ ساله تغییر قابل ملاحظه ای در ایران نکرده، ولی میانگین بارش به هر حال کم شده است. در عوض ارزیابی میانگین متوسط دمای روزانه در سالهای بین ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۰ نشان میدهد که حدود ۲.۵ تا ۳ درجه افزایش دما در این مدت برای بیشتر ایستگاه های هواشناسی ایران مشاهده می شود.