نسل مُقنی‌ها رو به پایان است؛ گلباران قنات‌های جهانی بم در چهلمین روز سال

نسل مُقنی‌ها رو به پایان است؛ گلباران قنات‌های جهانی بم در چهلمین روز سال

آیین گُل و گلاب‌پاشی به صورت نمادین در محل قنات‌های دوقلو و ثبت جهانی اکبرآباد و قاسم آباد بَروات شهرستان بم در چهلمین روز از سال به مناسبت روز ملی قنات ایرانی درحالی پس از ۵۰ سال وقفه برگزار شد که آخرین نسل مُقنی‌های قنات هم برای این مراسم آمده بود که بگوید دیگر این سرزمین مقنی نخواهد داشت.

مدیر پایگاه جهانی قنات های اکبرآباد و قاسم آباد بروات در حاشیه این آیین گفت: آیین گل و گلاب سال های گذشته در روز ملی قنات یعنی ۴۰ روز بعد از نوروز برگزار می شده است زیرا در این روز قنات ها به بیشترین دِبی (آبدهی) خود می رسند.

منیره ستارزاده بیان کرد: در این روز مُقَنی ها با گل و گلاب و وضو وارد قنات می‌شدند  و قنات را گل‌ریزان می کردند که از همان تاریخ کار در قنات توسط مُقَنی ها در طول سال شروع می شده است.

او افزود: این آیین بیش از ۵۰ سال است که در بم برگزار نشده و از یادها فراموش شده بود که مجدد این آیین را باززنده‌سازی کردیم.

* آخرین نسل مُقَنی ها در بم

مدیر پایگاه جهانی قنات های اکبرآباد و قاسم آباد بروات اظهارکرد:متاسفانه نسل آخر مُقَنی ها در شهرستان بم وجود دارد و دیگر مُقَنی جوانی که بخواهد جایگزین این افراد شوند نداریم و این زنگ هشداری برای حفاظت قنوات است.

به گفته او با همکاری جهاد کشاورزی و پایگاه جهانی قنات امیدواریم کلاس‌های آموزش مُقَنی‌گری شروع شود و هرشخصی که تمایل داشته باشد می تواند از این دوره ها استفاده کند.

حفر چاه مهمترین مشکل قنوات است

ستارزاده با اشاره به مشکلات قنوات توضیح داد:حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق در بالادست قنوات از مهمترین مشکلات به شمار می رود که باعث خشکیدگی قنوات نیز شده است و باید راهکارهایی ارائه شود تا از خشک شدن قنوات پیشگیری کنیم.

مدیر پایگاه جهانی قنات های اکبرآباد و قاسم آباد بروات افزود: مشکل دیگر کمبود نیروی متخصص مُقَنی‌گری و عدم همکاری مالکان با خودشان در بحث هزینه ها است همچنین مالکان از جهاد کشاورزی گلایه دارند که اعتبار لایه‌روبی هر ساله قنوات به اندازه نیست.

او ادامه داد:عوامل طبیعی مانند زلزله نیز از دیگر مشکلات قنوات هستند و زمانی که تونل قنات ریزش دارد باید هرساله برداشته یا نای گذاری شوندکه اگر بموقع این کار انجام نشود با مشکل مواجه خواهیم شد.

مشکل،قرارگرفتم مسیر قنات ها در محدوده شهری

به گفته او همچنین از مهمترین و پرخطرترین مشکلات قنات‌ها در بم قرار گرفتن مسیر قنات ها در محدوده شهری است به همین دلیل بسیاری از میل چاه ها بسته و خانه ساخته شده است و این میل چاه ها حکم تهویه هوا یعنی هواکش قنات را دارند؛ زمانی که میل چاه بسته می شود قنات به‌اصطلاح خفه و امکان نشست زمین یا ریزش خانه‌ها وجود دارد.

ستارزاده تصریح کرد: در سطح شهرستان بم بیش از ۳۰۰ قنات فعال و غیرفعال و در محدوده حریم ثبت جهانی نیز بیش از ۴۹ قنات وجود دارد و بیشترین قنواتی که ضربه خورده اند مربوط به قنوات جنوب بروات است به طوری که در چندسال اخیر ۱۱ قنات به دلیل حفر چاه ها خشک شده اند.

مدیر پایگاه جهانی قنات های اکبرآباد و قاسم آباد بروات گفت: ویژگی خاصی که قنوات بم دارند یکی آب دهی و دیگری قدمت آنهاست و قنوات اکبرآباد و قاسم آباد به دلیل دوقلو بودن و جوان بودن ثبت جهانی هستند.

تمدن قناتی بم به ثبت می رسد

در ادامه مدیر مرکز قنات استان کرمان نیز می گوید نهم اردیبهشت مصادف با روز قدس بود که نتوانستیم این آیین را برگزار کنیم به همین دلیل در روز شنبه دهم اردیبهشت ماه این آیین باستانی در محل قنوات ثبت شده جهانی اکبرآباد و قاسم آباد بروات برگزار شد.

محمد بَرشان بیان کرد: پیشینیان ما در روز ملی قنات تعیین تکلیف مُقَنی‌ و آب قنات را مشخص می کردند زیرا قنات ها در ۴۰ روز بعد از نوروز بالاترین دِبی (پرآبی) را داشتند.

به گفته او در این روز احترام به آب و قنات توسط پیشینیان ادا می شده است و قنات ها را گلباران و گلاب باران می کرده اند ما نیز این مراسم را در این روز برگزار  کردیم .

مدیر مرکز قنات استان کرمان تاکیدکرد:در آینده ای نزدیک تمدن قناتی بم را به عنوان اولین تمدن قناتی جهان به ثبت خواهیم رساند همچنین کارتمدن قنات بم بعد از تمدن اهرام مصر بیشترین کاری است که در یک موضوع قنات بررسی شده است.

قنات، قامت و قدمت

به گفته برشان شعار شهرستان بم قنات ، قامت و قدمت است که امیدواریم این شعار برای همیشه در تاریخ بم بدرخشد .

مُقَنی‌گری کار بسیار سختی است

محمد برخورداری تنها مُقَنی شهر بروات نیز می گوید مُقَنی‌گری کار بسیار سختی است و کسی دیگر به دنبال یادگیری این حرفه که از پیشینیان ما به یادگار مانده است نمی روند.

او افزود: پدربزرگ من جزو مُقَنی‌های اهل یزد بوده که ۷۰ سال قبل به بروات مهاجرت کرده و در این شهر ساکن شده؛ با توجه به اینکه حرفه مُقَنی‌گری جزو شغل های اجداد ما بوده نسل به نسل به ما منتقل شده است.

مُقَنی‌گری را به عنوان یک صنعت ببینیم

در ادامه این آیین فرماندار بم نیز گفت: آیین گل و گلاب قنوات باید احیا و هر ساله برگزار شود زیرا این آیین می تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری مطرح باشد.

هادی شهسوارپور اظهارکرد: باید به شغل مُقَنی‌گری به عنوان یک صنعت نگاه کنیم و در بحث توانمندسازی مُقَنی‌گرها برنامه ریزی صورت گیرد تا مُقَنی‌گری را حفظ کنیم و زنده نگه داریم. او ادامه داد:آثار تاریخی که در این منطقه قرار دارد خود گواه این است که در گذشته همیشه جایگاه استراتژیکی مهمی در سطح کشور و حتی دنیا داشته ایم و اکنون نیز باید راه گذشتگان‌مان را با جدیت دنبال کنیم.

فرماندار بم تصریح کرد:باید ببینیم چه تفاوتی با گذشتگانمان داریم که آنها توانسته اند آثار بسیار خوبی از خود به جای بگذارند اما متاسفانه ما نتوانستیم حتی حافظ خوبی هم برای آنها باشیم.

شهرهای بم و بروات ثبت ملی قنوات شوند

شهسوارپور تاکیدکرد: اگر می خواهیم از داشته ها و سرمایه‌هایمان استفاده کنیم باید برای آنها وقت بگذاریم زیرا یکی از ضعف‌های ما این است که هنوز نتوانسته ایم تصویر درستی از داشته هایمان ارائه دهیم.

به گفته او بیشترین رشته قنات ها در سطح استان کرمان در شهرستان بم قرار دارد و با وجود ۴۶ قنات فعال در سطح شهرستان بم که بسیار پرآب و با دِبی ۳۶۰ لیتر در ثانیه همگی سرمایه های ما هستند  باید از آنها بهره برداری درست انجام دهیم.

فرماندار بم افزود:می توانیم شهر بم و بروات را به عنوان شهر ثبت ملی قنات ها معرفی کنیم و در کنار آن در بحث توسعه گردشگری نیز برنامه ریزی کنیم.

به گزارش کاغذوطن قنات یکی از عمده‌ترین منابع تأمین آب به‌شمار می‌رفته و همین کاریزها بودند که ظرفیت آبدهی به مزارع را برعهده داشتند که با ورود فناوری جدید، چاه‌های عمیق جانشین قنات و استفاده از موتور پمپ بتدریج رایج شد و تمامی مناطق ایران را دربر گرفت.

احداث چاه‌های عمیق بدون برنامه‌ریزی خود باعث خشک شدن بیشتر قنوات شده به گونه‌ای که احیای آن‌ها امکان‌پذیر نیست زیرا حفر چاه‌های عمیق سطح آب را به میزان زیاد پایین برده‌است

غیر از دو قنات اکبرآباد و قاسم آباد بروات شهرستان بم، قنات گوهرریز جوپار شهرستان کرمان نیز ثبت جهانی است.