پیام سیلاب‌های مرداد چه بود؟
یادداشت / سینا قنبرپور
مرداد هنوز به آخر نرسیده که «پژوهشکده سوانح طبیعی» وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری در گزارشی ۵۴ صفحه‌ای نتیجه بررسی سیلاب‌های این ماه در کشور را منتشر کرده است. در این گزارش سیلاب‌های استان تهران یعنی «امامزاده داوود» و «مزداران»، روستای بازده از توابع شهرستان بن در چهارمحال و بختیاری و یزد به صورت میدانی ارزیابی شده‌اند.
همچنین این گزارش راهکارها و نکاتی پیشنهادی هم داشته‌است. ضمن آنکه باید از سرعت بررسی و تحلیل این سیلاب‌ها توسط یک نهاد دانشگاهی قدردانی کرد بار دیگر این پرسش برجسته‌تر می‌شود که سیاستمداران، تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان تا چه اندازه از محتوای این بررسی‌های علمی مطلع شده بهره‌برداری می‌کنند؟ این پرسش وقتی برجسته‌تر می‌شود که می‌دانیم در پی سیلاب‌های شمال تا جنوب ایران در بهار ۱۳۹۸ یک هیئت کارشناسی و علمی از استادان دانشگاه به دستور رییس‌جمهور وقت تشکیل و گزارش ملی سیلاب تهیه و تدوین شد اما به نظر می‌رسد از ماحصل بررسی‌ها و نتایج‌آن و همچنین راهکارهای ارائه شده در آن کمترین بهره‌برداری شد.
این فقط یک ادعا نیست زیرا امسال وقتی میزبان سیل در «رودبال» استهبان بودیم و زنگ ورود سیلاب در کشور به صدا درآمد انتظار این نبود که در همه مناطق کشور غافلگیر شده و هیچ کاری از دستمان برنیاید. نکته بسیار مهم دیگر که همچنان در ادبیات مدیران و تصمیم‌گیران و حتی پژوهشگران ملموس است اینکه همچنان به فکر «مقابله» با پدیده‌ای چون سیل هستند. در حالی که ما همه توان علمی و اجرایی‌امان قادر به لحظه‌ای مقابله با طبیعت نیست. هوشمندانه‌ترین انسان‌ها آن‌ها هستند که خود را با طبیعت و قواعد آن تطبیق داده‌اند و برخلاف آن اقدامی نمی‌کنند. اینک که گزارش «پژوهشکده سوانح طبیعی» منتشر شده بار دیگر بر نکاتی در آن تأکید شده که غفلت ما از همین رویه را ملموس‌تر و برجسته‌تر می‌کند. در همه مناطق مورد بررسی تجاوز به حریم رودخانه، ساخت و ساز در شیب تند ارتفاعات مشرف به رودخانه، فقدان هرگونه طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری و فعالیت‌های مختلف ازجمله کشاورزی در بستر رودخانه به وضوح دیده می‌شود. جالب اینجاست که با توجه به وضعیت آبی کشور از سال ۱۳۹۶ مقرر شد کشت برنج به جز در سه استان شمالی در سایر نقاط کشور ممنوع باشد. گزارش این مرکز نشان می‌دهد که مزارع برنج سرقلعه در چهارمحال و بختیاری به دلیل کاهش عرض رودخانه و کاشت در مسیر قدیمی رودخانه همه از بین رفته است. آیا بهتر نبود قانون در مورد کشت برنج در کشور اجرا می‌شد و نهاد بزرگ و با نفوذی چون وزارتخانه جهاد کشاورزی دراین‌زمینه مانع از نقض قانون می‌شد؟
به جز این گزارش بر نکاتی تأکید کرده است که جای تأسف دارد هنوز تصمیم‌گیران کشور ما در این زمینه حاضر به سرمایه‌گذاری نشده‌اند و آن در سالی که با توصیف «دانش‌بنیان» نامگذاری شده بفهمیم که ما هنوز در زمینه سنجش قادر به استفاده از تصاویر ماهواره‌ای نیستیم و نیازمند مراکز مجهزتری به پیشرفته‌ترین سوپرکامپیوترها و سامانه‌های نرم‌افزاری هشدار به هنگام هستیم. براساس گزارش «پژوهشکده سوانح طبیعی» مرکز اروپایی پیش‌بینی میان‌مدت وضع هوا از بارش «معنی‌دار» در مرداد در سرزمین ما خبر داده بود و حتی پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم نیز از بارش در فاصله ۴ مرداد تا ۱۳ شهریور۱۴۰۱ خبر داده بود. اما به نظر می‌رسد همان‌طور که در گزارش این نهاد تأکید شده در خصوص مخاطرات از نظر فنی متخصصان علمی و صاحب‌نظران در مدیریت مخاطرات بهره‌گیری شود همچنان ما به‌موقع توان استفاده از پیش‌بینی‌ها را نداریم. این به جز نداشتن تکنولوژی‌های مدرن در این عرصه است.
1842 | ۰۳/۰۹/۲۸
1841 | ۰۳/۰۹/۲۷
1840 | ۰۳/۰۹/۲۶