حسن ناهید، پیشکسوت نی‌نواز در ۷۹ سالگی درگذشت. ناهید و حکایت نوای نیِ ایرانی 

 گزارش | پیام‌ما

حسن ناهید فراگیری موسیقی را در سنین کودکی و از ۱۰ سالگی آغاز کرد و چند سال بعد زمانی که ۱۶ ساله بود در اردوی رامسر رتبه اول را میان نوازندگان ایرانی کسب کرد

«۱۰ ساله بودم که تصادفا از رادیو مغازه‌ای صدای نی استاد کسایی را شنیدم و شیفته این صدا شدم. منتها مشکل این بود که تنها نوازنده نی مطرح در سال ۱۳۳۲ استاد کسایی بودند و این ساز جز در اصفهان در هیچ شهر دیگری پیدا نمی‌شد. با هر مکافاتی بود رفتم اصفهان و یک ساز تهیه کردم.» این جملات را حسن ناهید، موسیقیدان و پیشکسوت نی‌نوازی در یکی از مصاحبه‌هایش گفته است. این موسیقیدان در ۲۷ بهمن‌ماه درگذشت. او در روزگاری که نی جایی در موسیقی ارکسترال ایرانی نداشت به این ساز رسمیت بخشید.

 

حسن ناهید در سال ۱۳۲۲ در کرمان زاده شد. پدرش ارتشی بود و این اتفاق باعث شد که خانواده‌اش در ماه‌های ابتدایی تولدش به شیراز مهاجرت کنند و اینگونه بود که بخشی از کودکی حسن ناهید در این شهر سپری شد. ناهید فراگیری موسیقی را در سنین کودکی و از ۱۰ سالگی آغاز کرد و چند سال بعد زمانی که ۱۶ ساله بود در اردوی رامسر رتبه اول را میان نوازندگان ایرانی کسب کرد. خود او در مصاحبه‌ای درباره این سفر و سال‌های بعد از آن گفته بود: «سال ۱۳۳۸ در اردوی رامسر در این ساز رتبه اول شدم و ما را به مدت دو ماه به اروپا فرستادند. سال ۳۹ آمدم تهران. خوشبختانه در تهران با مهدی کمالیان آشنا شدم. او مرا خدمت علی‌اصغر بهاری و استاد سعید هرمزی برد و با آنها آشنا گردد. به من گفتند نت می‌دانی؟ گفتم در شیراز کسی نبوده به من یاد دهد. مرا بردند خدمت استاد حسین دهلوی. هفته‌ای یک روز بدون اینکه یک دینار پول دهم با من کار کردند. بعد از دو سه ماه به من گفتند فردا بیا تالار فارابی. وقتی رفتم دیدم یک ارکستر ۳۰ نفره به رهبری مرحوم نصرت‌الله گلپایگانی نشسته‌اند. همان نتی را که می‌نواختند گذاشتند جلوی من. تعجب کردند که نی می‌زنم و با نت هم می‌زنم. در نهایت در آن ارکستر قبول شدم. ارکستر مرحوم گلپایگانی اولین ارکستری بود که با آن کار کردم.»

به گزارش خانه موسیقی ایران، او همچنین در ارکسترهای درویش در رادیو و ارکستر رودکی همکاری داشت. در سال ۱۳۴۱ توسط حسین قوامی به برنامه «گل‌ها» دعوت شده و همکاری خود را در این برنامه آغاز کرد. او در فرهنگ و هنر نیز با ارکستر فرامرز پایور شرکت کرد که بیست سال این همکاری ادامه یافت. در سال ۱۳۹۲ مدرک درجه یک هنری به حسن ناهید اهدا شد و در بیست و یکمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر مورد تقدیر قرار گرفت.

حسن ناهید فراگیری موسیقی را در سنین کودکی و از ۱۰ سالگی آغاز کرد و چند سال بعد زمانی که ۱۶ ساله بود در اردوی رامسر رتبه اول را میان نوازندگان ایرانی کسب کرد

آشنایی با حسن کسایی

فروغ بهمن‌پور، نویسنده کتاب «چهره‌های ماندگار» در این اثر دو جلدی، با حسن ناهید گفت‌وگویی داشته است. به گزارش ایلنا، ناهید در این گفت‌وگو درباره نحوه ورودش به موسیقی این‌طور توضیح داده است: «زمانی که فقط ۱۰ سال داشتم تحت تاثیر نوای نی کسایی قرار گرفتم. من که شیفته استاد بودم در راه مدرسه جلوی مغازه‌هایی که رادیو داشتند می‌ایستادم و صدای ساز او را می‌شنیدم. روزی به این فکر افتادم که یک نی تهیه کنم، ولی ما در شیراز زندگی می‌کردیم که آنجا فقط نی چوپانی بود؛ بالاخره سال ۱۳۳۲ به همراه یکی از اعضای خانواده به اصفهان رفتم و نی خریدم، بعد که به شیراز آمدم آنقدر با خودم کلنجار رفتم تا توانستم صدایی از آن دربیاورم. هر روز جلوی مغازه می‌ایستادم و زمانی که صدای ساز استاد پخش می‌شد آن نواها را در حافظه‌ام نگه می‌داشتم.»

او در ادامه همان گفت‌وگو به مشکلات و مصائبی می‌پردازد که در ادامه فعالیتش خلل ایجاد کرده است. او گفته: «پدرم نظامی و مذهبی بود و با موسیقی به شدت مخالف بود. به ناچار من سه، چهار لحاف روی سرم می‌انداختم و بعد شروع به تمرین می‌کردم و یک روز که مشغول نواختن بودم، پدرم زودتر به منزل آمد و نی را گرفت و شکست.»

ناهید پس از این اتفاق به حسن کسایی نامه‌ای می‌نویسد و ماجرا را برای او توضیح می‌دهد. کسایی نیز در جواب او می‌نویسد: «بچه جان برو درست را بخوان.»

سال‌ها بعد، زمانی که حسن ناهید میهمان حسن کسایی است، کسایی نامه را پس از ۵۰ سال به او نشان می‌دهد.

ناهید در یکی از خاطراتش درباره ملاقات با کسایی گفته است: «یک بار نامه‌ای نوشتم به آدرس رادیو برای استاد کسایی که ایشان در نهایت لطف و محبت به من جواب دادند. دو سه سال بعد رفتم خدمت ایشان و مرا راهنمایی کردند. به یکی از شاگردانشان که هم نی می‌نواخت و هم می‌ساخت گفتند که دو تا نی به من بدهد. آن موقع نمی‌دانستم دو تا نی برای چیست. بعدا فهمیدم که چون نی کوک نمی‌شود برای کوک‌های مختلف از نی‌هایی با طول‌های مختلف استفاده می‌کنند.»

حسن ناهید مدت‌ها پس از فراگیری آموزش‌های لازم در عرصه نوازندگی نی در ارکستری با همراهی هنرمندانی چون اسدالله ملک، منوچهر جهانبگلو، فرهنگ شریف و محمودی خوانساری و تعدادی دیگر به اجرای برنامه پرداخت. او در همان دوران فعالیت‌هایی در ارکستر «درویش» رادیو داشت و سپس برای شرکت در ارکستر رودکی متشکل از ابراهیم منصوری، حبیب‌الله بدیعی، علی تجویدی، احمد عبادی، رضا ورزنده، علی اصغر بهاری و فرهاد فخرالدینی دعوت و به فعالیت در این مجموعه مشغول شد

پیش از ناهید هیچ نوازنده نی‌ای در ایران نبود و مردم نیز با این ساز آشنایی نداشتند و نمی‌دانستند نی چیست. به گفته این موسیقیدان فقط حسن کسایی بود که او هم در هیچ ارکستری به علت اینکه نت نمی‌دانست فعالیتی نداشت. کسایی نوازنده سولیست بود و فقط گاهی با جلیل شهناز و تاج اصفهانی همنوازی می‌کرد.

فعالیت با ارکسترهای مختلف

به گزارش ایرنا، او مدت‌ها پس از فراگیری آموزش‌های لازم در عرصه نوازندگی نی در ارکستری با همراهی هنرمندانی چون اسدالله ملک، منوچهر جهانبگلو، فرهنگ شریف و محمودی خوانساری و تعدادی دیگر به اجرای برنامه پرداخت. او در همان دوران فعالیت‌هایی در ارکستر «درویش» رادیو داشت و سپس برای شرکت در ارکستر رودکی متشکل از ابراهیم منصوری، حبیب‌الله بدیعی، علی تجویدی، احمد عبادی، رضا ورزنده، علی اصغر بهاری و فرهاد فخرالدینی دعوت و به فعالیت در این مجموعه مشغول شد.

نوازندگی در ارکستر «صبا» به رهبری حسین دهلوی، نوازندگی در ارکستر گروه «پایور» به سرپرستی فرامرز پایور، برگزاری کنسرت در کشورهای ترکیه، بلغارستان، یوگسلاوی، ایتالیا، فرانسه، بلژیک، هلند، آلمان و اتریش، انتشار آلبوم «گل و نی» شامل تکنوازی نی و دو نوازی با تنبک در دستگاه نوا، شوشتری و ماهور، انتشار آلبوم «آوای نی» شامل تک نوازی در دستگاه‌های بیات ترک، بیات اصفهان، ابوعطا و مخالف سه گاه بخشی از فعالیت‌های زنده‌یاد حسن ناهید در عرصه موسیقی است.

خاطراتی از ناهید در کتاب «نگاهی به موسیقی در ایران»

کتاب «نگاهی به موسیقی در ایران» شامل گفت‌وگوهایی از شکرالله رحیم خانی با تعدادی از هنرمندان موسیقی ایرانی است. این کتاب نگاهی به موسیقی در ایران منتخبی از گفت‌وگوهای نگارنده با تعدادی از فعالان و هنرمندان عرصه موسیقی کلاسیک و اصیل ایرانی است که طی سال‌های فعالیت و همکاری با مطبوعات داخل کشور از سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۳ و طی مدت زمان بیش از یک دهه تهیه و تعدادی از آنها در روزنامه‌ها و مجلات رسمی داخل کشور مانند روزنامه‌های؛ ایران، همشهری، شرق، بهار و ماهنامه موسیقایی مقام و… قبلا چاپ و منتشر شده است.

به گزارش خانه موسیقی ایران، فصل سوم این کتاب به خاطرات و دیدگاه‌های کامبیز روشن روان، مجتبی میرزاده، حسین خواجه امیری (ایرج)، ارفع اطرایی، حسن ناهید، منوچهر همایون پور، هنگامه اخوان، بزرگ لشکری، حسین دهلوی، فخری ملک‌پور، منصور نریمان، فضل الله توکل، فریدون حافظی، هوشنگ ظریف، مصطفی کمال پورتراب، معروف صفرزاده، پروین صالح، گیتی وزیری تبار، ملیحه سعیدی، محسن راسخ، حسن زادخیل، رضا ژاله، شهریار فریوسفی، یوسف پوریا، فریبا جواهری، داود یاسری به همراه یادنامه پیرنیا موسس برنامه گل‌های رنگارنگ اختصاص دارد.