در نشست «چالش‌ها و فرصت‌ها در کاشت یک میلیارد نهال» بررسی شد. کاشت یک میلیارد نهال شوآف یا فرصت؟
گزارش| پیام‌ما
استاد دانشگاه: ما هنوز از اختلاف‌نظرها دربارۀ طرح تنفس بیرون نیامده‌ایم که وارد مسئلۀ دیگری شدیم. امیدوارم چند سال بعد نخواهیم دربارۀ طرح دیگری صحبت کنیم درحالیکه طرح تنفس و کاشت یک میلیارد نهال همچنان حل نشده باقی مانده باشند
طرح مردمی کاشت یک میلیارد نهال طی چهار سال، موضوعی است که از همان ابتدا بحث‌ها و حرف و حدیث‌های زیادی به‌همراه داشت. درحالیکه مدیران و بخشی از بدنۀ کارشناسی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به‌عنوان یک ضرورت از آن یاد میکنند، گروه دیگری از اساتید و کارشناسان، حفاظت از منابع موجود و احیای‌آنها را مقدم بر کاشت نهال جدید می‌دانند. نشست علمی «چالش‌ها و فرصت‌ها در کاشت یک میلیارد نهال» که به همت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور برگزار شد، فرصتی بود که صاحبان دیدگاه‌های مختلف نظراتشان را بیان کنند.
«مجید لطفعلیان»، استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری که دبیری نشست علمی «چالش‌ها و فرصت‌ها در کاشت یک میلیارد نهال» را برعهده داشت، عنوان کرد در آغاز این نشست، متولیان این طرح سخن می‌گویند. به گفتۀ او این رویه می‌‌توانست با تشریح ضرورت و فعالیت‌های انجام‌شده به برخی از پرسش‌هایی که ممکن است در ذهن شرکت‌کنندگان وجود دارد، پاسخ دهد. ازهمین‌رو، «عباسعلی نوبخت»، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، به‌عنوان اولین سخنران انتخاب شد.
به گفتۀ نوبخت تاکنون ۱۱میلیون نهال در کشور تولید و در کنار آن یک جریان‌سازی فکری در کشور شکل گرفته است. او افزود: کسانی که جزو منتقدان این طرح هستند، چنانچه بازدیدی از فعالیت‌های انجام‌شده داشته باشند، دیدگاه‌شان تغییر می‌کند.
نگاه ایده‌آل ما را از عمل بازمی‌دارد
«نقی شعبانیان»، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، نیز در این نشست با ابراز تعجب از اینکه یک‌سال پس از طرح موضوع کاشت یک میلیارد نهال، همچنان بحث دربارۀ چرایی انجام آن است، گفت: به‌نظر می‌رسد همچنان ضرورت انجام این کار جا نیفتاده است، شاید بتوان گفت برخی نگاه ایده‌آل دارند و همین ایده‌آل بودن ما را از عمل بازمی‌دارد.
او که در چندماهۀ اخیر دربارۀ ضرورت اجرای این طرح، به آمارهای جهانی اشاره کرده بود، بار دیگر در این نشست هم بر این مقوله تأکید کرد و از کاهش مساحت جنگل‌ها در دنیا سخن گفت. شعبانیان افزود: ما در جهان و ایران مجموعه‌‌ای از مشکلات کلی را دربارۀ کاهش گازهای گلخانه‌ای، ریزگردها، آلودگی آب و .. داریم و گاه با مقاومت دولت‌ها در اجرای کنوانسیون‌های محیط زیستی روبه‌رو هستیم. همین موضوع باعث شده است کاشت یک تریلیون درخت به‌عنوان یکی از راهکارهای برون‌رفت از وضعیت عنوان شود. در این زمینه کشورهای دیگر از ما جلوتر حرکت کرده‌اند؛ تنها در افغانستان ما شاهد کاشت یک میلیارد نهال بوده‌ایم.
وضعیت دشوار ایران در میان سایر کشورها، مقوله‌ای است که شعبانیان بارها به آن اشاره کرده است. او دراین‌باره گفت: براساس آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس ایران ششمین کشور تولیدکنندۀ گازهای گلخانه‌ای است درحالیکه برای حل این بحران در رتبۀ ۴۵ جهانی قرار دارد. ضروری است ما به میزانی که تخریب می‌کنیم، فعالیت‌های احیای داشته باشیم. ازهمین‌رو، طرحی تهیه و سند پشتیبان آن براساس دیدگاه‌های محققان مختلف چه درون و چه خارج سازمان تهیه شد.
شعبانیان نیز مانند نوبخت از همۀ کسانی که انتقادی به این طرح دارند، دعوت کرد بازدیدی از فعالیت‌های انجام‌شده داشته باشند.
طرح‌های قبلی شوآف نبودند
«رسول علی اشرفی‌پور»، رئیس شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری کشور، در این نشست نموداری از وضعیت جنگل‌کاری در ایران در چهار دهۀ گذشته ارائه داد. نکتۀ محسوس در این آماردهی در دهۀ ۷۰ اتفاق افتاده است که به گفتۀ اشرفی‌پور به موضوع بودجه‌ریزی برای این موضوع برمی‌گردد.
به گفتۀ او چندین دهه پیش ایران جزو کشورهای پیشرو در خاورمیانه به لحاظ جنگل‌کاری در دو بخش میزان و کیفیت بود. بااین‌حال، زمانی‌که اعتبارات این کار به استانداری‌ها واگذار شد، با از اولویت افتادن این اقدام، شاهد آسیب‌دیدن نهالستان‌ها بودیم. اشرفی‌پور همچنین فرصت‌هایی را برشمرد که در کشور برای کاشت یک میلیارد نهال وجود دارد. او گفت: این فرصت‌ها شامل نهالستان‌های موجود و دانش فنی در استان‌های مختلف است، ضمن اینکه می‌تواند به انسجام‌دهی به تشکل‌ها کمک کند.
بسیاری از منتقدان طرح کاشت یک میلیارد نهال به طرح‌های قبلی اشاره میکنند که توفیقی نداشته‌اند. اشرفی‌پور چنین گزاره‌ای را رد و بیان کرد: ما باید به داشته‌های خود ارزش بدهیم و آنها را پربارتر کنیم. بعضی می‌گویند طرح‌های قبلی شوآف بوده، بااین‌حال این طرح‌ها اعم از «حرم تا حرم» یا طرح درخت‌کاری جنوب تهران شکست‌‌خورده نیست و دستاوردهای خود را داشته است.
نهال‌کاری به‌عنوان مرز حائل
به گفتۀ «مصطفی نوری»، حقوقدان در حوزه محیط زیست، اگر در گذشته حفاظت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود و پس از آن احیا قرار می‌گرفت، در حال حاضر احیا به واسطۀ سرعت تخریب‌ها اولویت یافته است. او همچنین دربارۀ تعهدات ایران در موضوع تغییر اقلیم افزود: در ایران ما در دو مرحله شاهد تحول در قوانین محیط زیست بودیم، اولین آنها به سال ۱۹۷۲ برمی‌گردد که نشست استکهلم بود و دفعۀ دوم در سال ۱۳۹۵ که در امتداد نشست پاریس قوانین مرتبط با محیط زیست را در کشور رونق بخشیدیم. براین‌اساس، ما موظفیم فضای سبز کشورمان را ارتقا بدهیم و فعالیت‌های حفاظت و احیا داشته باشیم.
پیشنهاد نوری دربارۀ بحث یک میلیارد نهال در این نشست این بود که دیوارهای حائل عرصه‌های ملی و مستثنیات با کاشت یک میلیارد نهال تحکیم بخشیده شود و ما بتوانیم از داشته‌هایمان حفاظت کنیم.
شانس دوباره نداریم
«امید اسماعیل‌زاده»، استاد دانشگاه تربیت مدرس، در این نشست، گفت: تا حفاظت انجام نشود، اصل توسعه را نخواهیم داشت. مسئلۀ تولید و کاشت نهال به‌شکل هوشمندانه‌ای عنوان نهضت مردمی را گرفته است؛ زیرا اگر این امر مردمی نشود، اجرای آن امکانپذیر نخواهد بود. موضوع کاشت یک میلیارد نهال یک تصمیم‌گیری فراسازمانی و فراوزارتخانه‌ای است، خوشبختانه دولت و نظام و مجلس به این مهم رسیده‌اند.
جنگل‌کاری کلاسیک جوابگوی ما نیست
«مظفر شیروانی»، مشاور بین‌‌المللی جنگل که ساکن اتریش است، امکان شرکت در نشست را نداشت، بااین‌حال او متنی را در پاسخ به گفته‌های سخنرانان ارسال کرد که در آن آمده بود: لازم است قبل از هر نوع اقدامی به‌منظور دخالت در عرصه‌های جنگلی نخست هدف و نوع جنگلی که قرار است در آینده به‌وجود آید، مشخص شود. شیوه‌های دستیابی به انواع مختلف جنگل‌ها اعم از جنگل‌های طبیعی، نزدیک به طبیعت و یا کلاسیک کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند. جنگل‌هایی که باتوجه‌به شیوۀ کلاسیک کاشته و پرورش داده می‌شوند، بدون استثنا به همان جنگل‌های همسال و یک اشکوبه‌ای مبدل خواهند شد که تاکنون اروپاییان و امریکاییان و حتی ایرانیان در مازندران، گیلان، گرگان، ایلام و سایر نقاط تجربه کرده‌اند. یک دوره خشکسالی، یک برف سنگین و یا یک توفان مهیب می‌تواند به آسانی ساختار یک اشکوبه‌ای آنها را درهم ریخته و نابودی‌شان را رقم بزند برای رسیدن به این نوع جنگل‌ها لازم است از شیوه‌های تجربه‌شده‌ای استفاده شود که با به‌کارگیری آنها بتوان در مدت زمان نسبتاً کوتاهی به این نوع جنگل‌های استوار دسترسی پیدا کرد.»
طرح‌های روی میز حل نشده
گفته‌های شیروانی شاید اولین نقد جدی در این نشست به کاشت یک میلیارد نهال بود که برخی دیگر از سخنرانان این نشست، آن را پی گرفتند. از جمله آنها «حنانه محمدی»، استاد دانشگاه گرگان بود. او در سخنان خود با اشاره به اینکه سیاست‌ها به‌واسطۀ فقدان شناخت مشکل و مسئله ناموفق هستند،در سخنانش گفت: جریان‌های سیاسی و سیاستی باید با جریان مسئله همراه شوند. حتماً کاشت یک میلیارد نهال برای ما مسئله است، بااین‌حال اولویت‌بندی ما باید مشخص شود. آیا مصوبۀ تنفس جنگل و مواردی را که همراه خود داشت، توانستیم حل کنیم که به مورد کاشت یک میلیارد نهال پرداخته‌ایم؟ ما هنوز از اختلاف‌نظرها دربارۀ طرح تنفس بیرون نیامده‌ایم که وارد مسئلۀ دیگری شده‌ایم که دربارۀ آن اختلاف‌نظر بالاست. امیدوارم چند سال بعد نخواهیم دربارۀ طرح دیگری صحبت کنیم درحالیکه طرح تنفس و کاشت یک میلیارد نهال همچنان حل نشده باقی مانده باشند.
دیدگاه منتقدان تنها به شیروانی و محمدی خلاصه نشد. در این جلسه انتقاداتی دربارۀ مردمی بودن این طرح، آن‌هم در زمانی که تشکل‌های محیط زیستی زیر فشار گرفتن مجوز برای کمترین فعالیت خود هستند، مطرح شد و در کنار آن رویکرد بالا به پایین این طرح مورد نقد قرار گرفت. برخی کارشناسان هم این گزاره را مطرح کردند اگر قرار است کاشت نهالی صورت گیرد، نباید در جنگل‌های شمال باشد که بار دیگر شاهد تخریب این عرصه‌ها با طرح جدید باشیم. علاوه‌برآن، موضوع مشارکت مردمی موضوعی بود که به‌نظر گروهی از کارشناسان چندان واضح و روشن به آن پرداخته نشده است، همچنان که در این جلسه فهرستی از طرح‌های ناموفق ارائه شد که هیچ‌کدام نتوانسته بودند به وعده‌هایشان عمل کنند. حال باید منتظر ماند و دید طرح یک میلیارد نهال چه سرنوشتی خواهد داشت.
بسیاری از منتقدان طرح کاشت یک میلیارد نهال به طرح‌های قبلی اشاره میکنند که توفیقی نداشته‌اند. اشرفی‌پور چنین گزاره‌ای را رد و بیان کرد: ما باید به داشته‌های خود ارزش بدهیم و آنها را پربارتر کنیم. بعضی می‌گویند طرح‌های قبلی شوآف بوده، بااین‌حال این طرح‌ها اعم از «حرم تا حرم» یا طرح درخت‌کاری جنوب تهران شکست‌‌خورده نیست و دستاوردهای خود را داشته است.
1686 | ۰۳/۰۲/۱۱
1685 | ۰۳/۰۲/۱۰
1684 | ۰۳/۰۲/۰۹