به مناسبت روز زمین با شعار: «متحد شدن برای آینده‌ای بدون پلاستیک». بلای پلاستیک به جان زمین

به مناسبت روز زمین با شعار: «متحد شدن برای آینده‌ای بدون پلاستیک». بلای پلاستیک به جان زمین

گزارش | پیام‌ما
سازمان‌دهندگان روز زمین خواستار کاهش ۶۰ درصدی تولید پلاستیک تا سال ۲۰۴۰ و کنار گذاشتن تدریجی پلاستیک‌های یکبارمصرف تا سال ۲۰۳۰ هستند.
امسال روز زمین پاک با شعار «متحد شدن برای آینده‌ای بدون پلاستیک» نامگذاری شده است. ۲۲ آوریل یعنی سوم اردیبهشت در ایران همزمان با این روز جهانی، توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست «مشارکت مردم، ایران در برابر پلاستیک، نجات زمین» نامگذاری شد. هفتهٔ قبل هم قانون محدودیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی به تصویب رسید و قرار شد در هفتهٔ زمین پاک (سوم تا نهم اردیبهشت) توزیع رایگان کیسه در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ممنوع شود. بااین‌حال، تلاش‌ها برای حذف یا کاهش تولید کیسه‌های پلاستیکی در سراسر جهان موضوعی مناقشه‌برانگیز و پرچالش است و در ایران هم کارهایی از این دست، شعارگونه به نظر می‌رسد. این درحالی‌است که فعالان محیط‌زیست و آنها که حیات کره زمین برایشان مهم است، از رهبران دولتی، مشاغل و مردم عادی می‌خواهند تولید پلاستیک را تا سال ۲۰۴۰ به میزان ۶۰ درصد کاهش دهند.
تاریخچهٔ نامگذاری روز زمین که در ۲۲ آوریل یا سوم اردیبهشت پاس داشته می‌شود، به سال ۱۹۷۰ برمی‌گردد، زمانی که سازمان‌دهندگان مستقر در ایالات متحده امیدوار بودند تا نسبت به تخریب محیط‌زیستی که در سراسر کشور شاهد آن بودند، آگاهی دهند. آن‌طورکه تایم می‌نویسد، ماجرا به تلاش‌های «گیلورد نلسون»، سناتور دموکرات ایالت ویسکانسین، برمی‌گردد. کسی که به‌طور فزاینده‌ای نگران وضعیت محیط‌زیست ایالات متحده در دههٔ ۱۹۶۰ بود. پس از نشت نفت گسترده در سانتا باربارا، کالیفرنیا در ژانویه ۱۹۶۹، او این ایده را داشت که در سراسر کشور یک برنامهٔ آموزشی با محوریت محیط‌زیست و در محوطهٔ دانشگاه‌ها راه‌اندازی کند. بر همین اساس، از جنبش‌های ضد جنگ ویتنام که در دانشگاه‌های اطراف اتفاق می‌افتاد، الهام گرفت.
نلسون، «دنیس هیز»، یک فعال جوان، را برای کمک به ارائهٔ این ایده به مردم استخدام کرد. هیز، یکی از سازمان‌دهندگان اولین روز زمین، قبلاً به TIME گفته بود ایدهٔ پشت این روز به‌دنبال تعدادی از رویدادها شکل گرفت. از جمله این موارد، انتشار کتاب بهار خاموش اثر «ریچل کارسون» در سال ۱۸۶۲ و آتش‌سوزی رودخانهٔ کویاهوگا در سال ۱۹۶۹ بود. به‌گفتهٔ هیز، درحالی‌که تعدادی از گروه‌ها در ایالات متحده روی مسائل مختلف محیط‌زیستی کار می‌کردند -برای کاهش آلودگی هوا، توجه به تأثیر آفت‌کش‌ها بر کارگران مزرعه، و موارد دیگر- آنها هرگز با هم کار نکرده بودند. «کاری که ما انجام دادیم این بود که تمام آن رشته‌های بی‌شمار، از جمله مسائل مربوط به حفاظت از حیات‌وحش را با هم ترکیب کردیم. امروز عجیب به‌نظر نمی‌رسد، اما در آن زمان، افراد فکر نمی‌کردند که هیچ وجه اشتراکی با یکدیگر داشته باشند.»
از آن زمان، به رسمیت شناختن این روز به بیش از ۱۹۰ کشور گسترش یافت و به تقویم این کشورها اضافه شد. آن‌طورکه تایم می‌نویسد، این روز هم یادآور کارهایی است که باید انجام شود و هم جشنی است برای پیشرفت‌هایی که در مورد تلاش‌های تغییراقلیم حاصل شده است. همچنین، کاتالیزور اقداماتی از جمله ایجاد توافقنامه‌های بین‌المللی آب‌وهوا و آژانس‌های محیط‌زیستی هم بوده است.

براساس این گزارش، موضوع امسال سیاره زمین، ایستادگی در مقابل پلاستیک است و فعالان از رهبران دولتی، مشاغل و مردم عادی می‌خواهند تولید پلاستیک را تا سال ۲۰۴۰ به میزان ۶۰ درصد کاهش دهند. همچنین، خواستار حذف کامل پلاستیک‌های یکبارمصرف تا پایان این دهه هستند.
«کاتلین راجرز»، رئیس سایت earthday.org می‌گوید «کلمهٔ محیط به‌معنای چیزی است که شما را احاطه کرده است. در مورد پلاستیک‌ها، ما به خود محصول تبدیل شده‌ایم؛ آنها از طریق جریان خون ما جریان می‌یابند، به اندام‌های داخلی ما می‌چسبند و فلزات سنگینی را که عامل سرطان و بیماری هستند با خود حمل می‌کنند. کمپین سیاره در برابر پلاستیک، فراخوانی برای پایان دادن به بلای پلاستیک و حفظ سلامت هر موجود زنده روی سیاره‌مان است.»

پلاستیک، منشأ گازهای سمی
سایت the bulletin of the atomic scientist در مقاله‌ای که روز گذشته منتشر کرده، می‌نویسد «انتظار می‌رود صنعت پلاستیک تا سال ۲۰۵۰ تولید خود را دو یا سه برابر کند، مگر اینکه رهبران جهانی مداخله کنند. براساس تجزیه و تحلیل جدید آزمایشگاه ملی لارنس برکلی، حتی اگر نرخ تولید پلاستیک ثابت بماند، انتشار پلاستیک‌های فعلی می‌تواند تا اواسط قرن یک‌پنجم بودجهٔ کربن باقیمانده را تشکیل دهد و پلاستیک‌های فعلی، میزان تکان‌دهنده‌ای از گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کند.» این مقاله همچنین به‌نقل از گاردین می‌نویسد «خلق پلاستیک ۲.۲۴ گیگا تن آلودگی ناشی از گرمایش سیاره زمین در سال ۲۰۱۹ یا به‌اندازهٔ ۶۰۰ نیروگاه زغال‌سنگ را ایجاد کرده است.»
درنتیجه، سازمان‌دهندگان روز زمین خواستار کاهش ۶۰ درصدی تولید پلاستیک تا سال ۲۰۴۰ و کنار گذاشتن تدریجی پلاستیک‌های یکبارمصرف تا سال ۲۰۳۰ هستند. این یک تقاضای به‌موقع است، زیرا نزدیک به ۲۰۰ کشور عضو سازمان ملل مذاکره برای تدوین معاهدهٔ پلاستیک را آغاز کرده‌اند و کمیتهٔ مذاکرهٔ بین‌دولتی برای چهارمین جلسهٔ این هفته در کانادا تشکیل جلسه خواهد داد تا به بحث و گفت‌وگو ادامه دهد.
دنیس هیز، رئیس بازنشستهٔ EarthDay.org و از بنیانگذاران آن اخیراً گفته است: «همهٔ این پلاستیک‌ها توسط صنایع پتروشیمی با رکورد افتضاحی از انتشار گازهای سمی، نشت و انفجار تولید شده است. پلاستیک‌ها در تأسیسات آلاینده‌ای تولید می‌شوند که به‌نظر می‌رسد همیشه در فقیرترین محله‌ها قرار دارند. برخی از پلاستیک‌ها هنگام احتراق کشنده هستند. سایر پلاستیک‌ها مواد شیمیایی مختل‌کنندهٔ هورمون را انتقال می‌دهند و همهٔ پلاستیک‌ها می‌توانند پرندگان را به گرسنگی بکشند و حیات دریایی را خفه کنند. پلاستیک‌ها در هر مرحله از چرخهٔ زندگی خود، از چاه نفت گرفته تا زباله‌های شهری، آفت خطرناکی هستند.»

بیم و امید ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای
آمار تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی در داخل کشور متناقض است و هربار رقمی مطرح می‌شود که میان فعالان این عرصه شبهات بسیاری را مطرح می‌کند. یکی از آخرین آمارها را، تیرماه سال قبل «مهدی خادم ثامنی»، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست، ارائه داد. به‌گفتهٔ او، سالانه حدود ۱۸۵ هزار تن پلاستیک در کشور تولید می‌شود که قابلیت برگشت به طبیعت ندارند و آسیب زیادی به محیط‌زیست وارد می‌کنند. بنابراین، باید به بخش جمع‌آوری پسماندهای پلاستیکی و بازیافت آنها توجه بیشتری داشته باشیم. «علیرضا مزینانی»، مدیرکل محیط‌زیست استان تهران، نیز به ایسنا گفته است روزانه پنج هزار تا شش هزار تن پسماند عادی در پایتخت تولید می‌شود که یکی از مهمترین بخش‌های آن پلاستیک است.
روز گذشته و مصادف با روز زمین پاک، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان حفاظت محیط‌زیست خبر از برنامه‌محوری معاونت آموزش و مشارکت‌های مردمی در این هفته و برنامه‌ریزی برای آموزش اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا با مشارکت شورای‌عالی استان‌ها داد.

این اتفاق در‌حالی‌است که در هفتهٔ گذشته بالاخره خبر «ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای» هم آمد. ممنوعیتی که براساس ماده ۳ آیین‌نامهٔ اجرایی کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی است. بیم و امیدهای اجرای آن اما بالاست. هنوز مشخص نیست آیا در آینده این کار تا چه میزان بر مصرف کیسه‌های پلاستیکی اثر خواهد داشت؟ آیا پولی کردن پلاستیک بدون آموزش مستمر و مداوم آیا مشکل را تا حدودی مرتفع خواهد کرد یا خیر؟ و سؤالات بی‌شمار دیگر؛ سؤالاتی که پاسخ به آنها در این شرایط می‌تواند نوری بر وضعیت تاریک پسماند پلاستیکی کشور باشد.