تولد سالانه به کمتر از یک میلیون کاهش‌یافته است،زنگ خطر سالمندی

معاون بهداشت وزارت بهداشت با هشدار نسبت به روند سالمندی کشور اعلام کرد:«میانگین سنی جمعیت ایران به ۳۵ سال رسیده و در صورت تداوم این روند، کشور در آینده نزدیک با چالش‌های ساختاری و کاهش شدید نیروی کار مواجه خواهد شد.»
به گزارش ایسنا، علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در ستاد مرکزی جوانی جمعیت در ستاد مرکزی وزارت بهداشت با اشاره به توسعه زیرساخت‌های تحلیلی در حوزه جمعیت، از راه‌اندازی اتاق رصد «آمایش امید» در این معاونت خبر داد و گفت:«فضای فیزیکی این رصدخانه آماده‌سازی شده و تجهیزات آن در حال نصب است.»
او افزود:«با بهره‌گیری از این مرکز، امکان تحلیل داده‌های جمعیتی به تفکیک دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور فراهم می‌شود و این ظرفیت در خدمت تصمیم‌سازی‌های کلان حوزه جمعیت خواهد بود.»
رئیسی با قدردانی از دانشگاه‌ها و دانشکده‌هایی که به طور منظم گزارش‌های فصلی خود را ارسال کرده‌اند، افزود:«در حال حاضر دانشگاه‌های علوم پزشکی اهواز، اراک، خمین، لارستان، ایلام، کرمان، کاشان، اصفهان، کرمانشاه، سمنان، بیرجند، یاسوج، اسدآباد و بوشهر همکاری بسیار مناسبی در این زمینه دارند و گزارش‌هایشان به‌صورت مستمر و منظم در اختیار رصدخانه قرار می‌گیرد.»
معاون بهداشت گفت:«این گزارش‌ها، امکان تحلیل دقیق شاخص‌هایی مانند نرخ فرزندآوری، توزیع زوج‌های بدون فرزند، تک‌فرزند و چند فرزند را فراهم می‌کند. به‌عنوان نمونه، در منطقه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران، حدود ۲۰ درصد از زوج‌ها بدون فرزند، ۳۲ درصد تک‌فرزند و درصدهای دیگر در دسته‌بندی‌های دو فرزند، سه فرزند و بیشتر قرار می‌گیرند. این اطلاعات به مراقبین سلامت کمک می‌کند تا مداخلات مشاوره‌ای را دقیق‌تر و مؤثرتر طراحی و اجرا کنند.»
او ادامه داد:«اطلاعات ثبت‌شده از طریق سامانه صدور گواهی ولادت، به ما این امکان را می‌دهد که روند زادوولد را به‌صورت ماهانه پایش کنیم. برای مثال، در دانشگاه علوم پزشکی ایران، در فروردین ۳۱۵۸ تولد ثبت شده، اردیبهشت ۳۲۰۰ و خرداد ۲۷۰۰ تولد که در مقایسه با تی‌اف‌آر هدف‌گذاری‌شدن، فاصله قابل‌توجهی دارد و این گپ باید پر شود.»
رئیسی همچنین از راه‌اندازی سامانه پیامکی رضایت‌سنجی از مادران پس از زایمان با همکاری معاونت درمان خبر داد و گفت:«این سامانه با هدف بررسی کیفیت خدمات، فضای فیزیکی، برخورد کارکنان و دیگر شاخص‌ها طراحی شده است. این اطلاعات به ما کمک می‌کند تا نقاط ضعف بیمارستان‌ها شناسایی شده و برای بهبود آن‌ها مداخله مؤثر صورت گیرد.
او با اشاره به نهایی‌شدن ضوابط تبصره ۴ ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در خصوص سقط عمدی، اعلام کرد: بازنگری استانداردهای شبکه درمان بر مبنای همین قانون انجام شده و نسخه ویرایش‌شده سال ۱۴۰۴ آن ابلاغ شده است.»
رئیسی افزود:«معاونت تحقیقات و فناوری نیز با حمایت از ۶۹ طرح تحقیقاتی مسئله‌محور در ۳۱ دانشگاه علوم پزشکی، گامی مؤثر در جهت تولید دانش بومی و ارتقای سواد سلامت در حوزه جوانی جمعیت برداشته است. همچنین وبینار ملی «سواد سلامت، جوانی جمعیت و نسل من» نیز در همین راستا برگزار شد.»
او اضافه کرد:«سازمان بیمه سلامت نیز با برآورد و تأمین بودجه لازم، حمایت از درمان ناباروری و خدمات مامایی را در قالب راهنماهای کشوری ابلاغ کرده است. این راهنماها با همکاری معاونت‌های بهداشت، درمان، سازمان نظام‌پزشکی و سازمان پزشکی قانونی تدوین شده‌اند و اکنون به‌عنوان سند مرجع در حال اجرا هستند.»
معاون بهداشت همچنین از اجرای دو سیاست تشویقی در دولت خبر داد و گفت: اعمال امتیازات استخدامی برای کارکنان دولت دارای فرزند سوم تا پنجم و تخفیف‌های مالیاتی برای مستخدمین دارای سه فرزند و بیشتر که در حال حاضر در وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌ها در حال اجرا هستند.
رئیسی با اشاره به تجربه کشورهای دیگر گفت:«چین با رسیدن نرخ باروری به ۰.۸ در شانگهای، با بحران جمعیتی جدی مواجه شده است. ژاپن نیز با میانگین سنی ۴۸.۶ سال، به دلیل قرار گرفتن در مرحله سالمندی ساختاری، حتی با اجرای سیاست‌های حمایتی نیز موفق به تغییر مسیر نشده است.»
او هشدار داد:«زمانی که نرخ باروری به زیر ۱.۲ برسد، کشور وارد مرحله “چاه جمعیتی” می‌شود. وضعیتی که بازگشت از آن بسیار دشوار است. به همین دلیل باید با اقدام به‌موقع و سیاست‌گذاری هوشمندانه، مسیر پایداری جمعیت را حفظ کرد.
او گفت: هند با میانگین سنی ۲۸.۷ سال و ازبکستان با ورود زودهنگام به سیاست‌های جمعیتی، نمونه‌هایی موفق در سطح بین‌المللی هستند که باید از آن‌ها درس گرفت.»
به اعتقاد رئیسی، آینده کشورها نه فقط به منابع مالی، بلکه به سرمایه انسانی و ترکیب جمعیتی آن‌ها وابسته است. ما نیز باید از این فرصت طلایی بهره ببریم و باتکیه‌بر داده، قانون و مشارکت دانشگاه‌ها، آینده‌ای امن و سالم برای نسل‌های بعدی بسازیم.
معاون بهداشت وزارت بهداشت، همچنین در ادامه گزارش و سخنان خود با اشاره به روند تأخیر در سیاست‌گذاری‌های جمعیتی گفت:«ما در طول سه دهه اخیر با تأخیر حدود ۱۰ تا ۱۵ساله نسبت به زمان مناسب مداخله، فرصت طلایی جبران شکاف فرزندآوری را از دست دادیم.»
به گفته رئیسی، اکنون میانگین سن جمعیت کشور به حدود ۳۵ سال رسیده و اگر این روند ادامه یابد، ایران نیز در آینده‌ای نه‌چندان دور با چالش‌های ساختاری جمعیتی مشابه کشورهای شرق آسیا مواجه خواهد شد.
او با اشاره به وضعیت جمعیتی ژاپن گفت:«در حال حاضر، بیش از ۳۰ درصد جمعیت ژاپن بالای ۶۵ سال سن دارند؛ یعنی از هر سه نفر، یک نفر سالمند است. این وضعیت در آینده نزدیک برای کشورهایی مانند کره جنوبی، تایوان و هنگ‌کنگ نیز پیش‌بینی می‌شود و حتی از کشورهای اروپایی مانند ایتالیا، اسپانیا و یونان نیز در سرعت سالمندی پیشی خواهند گرفت.» رئیسی در بخش دیگری از سخنان خود به ساختار سنی زنان متأهل در سن باروری اشاره کرد و گفت: متاسفانه در حال حاضر ۶۰ درصد زنان متاهل در سنین ۳۵ تا ۴۹ سال قرار دارند؛ یعنی گروهی که فرصت باروری آن‌ها به‌سرعت در حال پایان‌یافتن است. این یعنی بخش بزرگی از جمعیت هدف، زمان محدودی برای فرزندآوری دارد و اگر اقدامی فوری صورت نگیرد، جبران آن ممکن نیست.
او افزود:«در سال ۱۳۶۵، از میان ۱۰ میلیون زن متأهل در سن باروری، حدود ۲ میلیون تولد ثبت شده بود، اما اکنون با ۱۶ میلیون زن متأهل، کمتر از یک میلیون تولد سالانه داریم. این کاهش شدید زادوولد یک هشدار جدی برای آینده کشور است و نیاز به مداخله هوشمندانه و علمی دارد.»
معاون بهداشت با ارائه آمارهای دقیق، گفت:«بررسی‌های ما نشان می‌دهد که فرزند اول و دوم در حال کاهش هستند، اما فرزند سوم، چهارم و پنجم رشد جزئی داشته‌اند. بااین‌حال، این گروه هنوز بخش کوچکی از کل ولادت‌ها را تشکیل می‌دهند و سیاست‌گذاری اصلی باید بر حمایت از فرزند اول و دوم متمرکز باشد.»
او ادامه داد:«بیشترین سهم زایمان مربوط به زنان در گروه سنی ۲۵ تا ۳۹ سال است که ۷۰ درصد موالید را به خود اختصاص می‌دهند. این یعنی تمرکز مداخلات باید در این بازه سنی باشد. همچنین تنها ۲۲ درصد از زایمان‌ها توسط زنان ۱۵ تا ۲۴ سال انجام می‌شود و گروه سنی ۴۰ تا ۵۴ سال نیز سهمی ۷ درصدی دارند.»