بی‌آرتی کرمان، پروژه‌ای نزدیک به اجرا اما درایستگاه تردید

با آغاز عملیات مناسب‌سازی پیاده‌روهای خیابان شهید بهشتی و نصب بیلبوردهای مرتبط، راه‌اندازی خط اتوبوس تندرو (بی‌آرتی) در کرمان بیش از هر زمان دیگری به مرحله اجرا نزدیک شده است. با این حال، این طرح همچنان با تردیدها و نگرانی‌هایی از سوی برخی مدیران و کارشناسان روبه‌روست.
وحید خلیفه، مدیرعامل سازمان مدیریت و مهندسی شبکه حمل‌ونقل شهرداری کرمان، در گفت‌وگو با ایرنا تأکید می‌کند که در صورت موافقت تمامی ارکان استان، انجام پروژه بی‌آرتی شدنی است و عدم وحدت‌نظر درباره این طرح را ناشی از نگرانی برخی از تبعات اجتماعی یا عدم اطمینان نسبت به خروجی‌های آن می‌داند. او می‌گوید: اگر همه مطمئن بودند که مردم کرمان بیش‌ترین بهره را خواهند برد، این کار خیلی زودتر انجام می‌شد.
*چرا بی‌آرتی؟
کرمان نیز همچون دیگر شهرهای بزرگ درگیر رشد جمعیت، افزایش خودروها و نیاز روزافزون به سفرهای درون‌شهری است. تراکم ترافیک، اتلاف زمان، مصرف سوخت و آلودگی هوا از مهم‌ترین پیامدهای این وضعیت است؛ در حالی‌که سیستم فعلی حمل‌ونقل عمومی شهر توان پاسخ‌گویی به این حجم از تقاضا را ندارد.
تجربه شهرهای جهان و کشور نشان داده که سامانه‌های حمل‌ونقل انبوه‌بر سریع و کم‌هزینه مانند بی‌آرتی یکی از مؤثرترین روش‌های کاهش بار ترافیکی هستند. برخلاف مترو که سال‌ها در کرمان مطرح بود، اما به‌دلیل محدودیت‌های جمعیتی و اقتصادی عملاً غیرقابل اجراست، بی‌آرتی با خطوط ویژه، زمان‌بندی منظم، سرعت بیش‌تر و هزینه کمتر می‌تواند به‌سرعت بخشی مهم از شبکه حمل‌ونقل پایدار شهر شود.
کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، افزایش ایمنی و نظم‌بخشی به ترافیک از جمله مزایای این سیستم است؛ مزایایی که به‌گفته کارشناسان می‌تواند کیفیت زندگی شهروندان کرمانی را بهبود دهد.
همین رویکرد در دوره اخیر مدیریت شهری طرفداران بی‌آرتی را افزایش داده و عملیات اجرایی نخستین گام آن، یعنی اصلاح پیاده‌روهای ابتدای خیابان شهید بهشتی، در حال آغاز است.
*اولویت خرید اتوبوس برای تکمیل شبکه
در پاسخ به این پرسش که چه زمانی نخستین اتوبوس تندرو در کرمان فعال می‌شود، خلیفه توضیح می‌دهد: خط بی‌آرتی باید همزمان با خطوط تغذیه‌کننده و در سطح شبکه کار کند. اگر فقط خط اصلی را راه‌اندازی کنیم، به هدف کاهش استفاده از خودروی شخصی نمی‌رسیم.
به گفته او، مطالعات طرح جامع ترافیک نشان می‌دهد کرمان برای داشتن خطوط «چابک و قابل‌اتکا» به حداقل ۲۵۰ تا ۳۰۰ دستگاه اتوبوس فعال نیاز دارد؛ در حالی‌که اکنون تنها ۹۰ دستگاه در ناوگان حضور دارد.
خلیفه می‌گوید: تمرکز ما بر خرید اتوبوس است. شهردار و معاونان ایشان به‌طور جدی خرید اتوبوس را دنبال می‌کنند تا خطوط تغذیه‌کننده بی‌آرتی تکمیل شود.
*۳۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت برای خرید اتوبوس
مدیرعامل سازمان مدیریت و مهندسی شبکه حمل‌ونقل شهرداری کرمان با اشاره به تلاش برای تقویت ناوگان اتوبوسرانی اعلام می‌کند: حدود ۳۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت به کرمان اختصاص داده شده و دولت نیز ۵۰ درصد هزینه را تعهد کرده است.
او توضیح می‌دهد در صورت جذب مناسب اوراق مشارکت، امکان تخصیص دوباره مبالغ جدید نیز وجود دارد. همچنین «قرارداد خرید ۴۵ دستگاه اتوبوس با بهمن‌موتور» منعقد شده که شامل «۳۵ تا ۳۶ دستگاه ۱۲ متری و بقیه ۱۸ متری» است، هرچند مشکلات نقدینگی ورود آن‌ها به شهر را به تأخیر انداخته است.
با ورود این ۴۵ دستگاه، ناوگان اتوبوسرانی کرمان افزایش ۵۰ درصدی خواهد داشت. خلیفه می‌گوید: «مطالعات طرح جامع نشان می‌دهد اگر ناوگان تقویت شود، سهم استفاده از حمل‌ونقل عمومی به ۲۰ درصد می‌رسد و ما حتی پیش‌بینی ۳۰ درصدی داریم.»
او اضافه می‌کند که ۹ اتوبوس ۱۸ متری خریداری‌شده برای خط بی‌آرتی استفاده خواهد شد» و اجرای بی‌آرتی و خرید اتوبوس «به‌صورت همزمان» پیش می‌رود.
*خط دوم بی‌آرتی تا سال ۱۴۰۷؟
خلیفه درباره طراحی شبکه توضیح می‌دهد: «در مدل طرح جامع، هر کرمانی باید حداکثر ۳۰۰ قدم تا نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس فاصله داشته باشد و نهایتاً ۱۵ دقیقه منتظر اتوبوس بماند.
در پاسخ به این پرسش که آیا تحقق این هدف صد سال طول می‌کشد، می‌گوید: نه. اگر امسال و سال آینده اتوبوس‌های جدید خریداری شود و دو سال پیاپی حدود یک‌هزار میلیارد تومان برای خرید اتوبوس اختصاص یابد، پیش‌بینی من این است که در سال ۱۴۰۷ سیستم همگانی چابک خواهیم داشت و خط دوم بی‌آرتی نیز راه‌اندازی می‌شود.
بر اساس طرح، خط یک بی‌آرتی از فرودگاه تا گلزار شهدا و خط دو از شهرک افضلی‌پور تا میدان هفت‌باغ پیش‌بینی شده است.
*پاسخ به نگرانی‌ها درباره عرض خیابان شریعتی
معاون عمرانی استاندار کرمان پیش‌تر اعلام کرده بود که «عرض خیابان شریعتی برای حضور بی‌آرتی کافی نیست». خلیفه این نگرانی را «درست و بجا» توصیف می‌کند اما تأکید دارد: در دنیا تعریض معابر کنار گذاشته شده و محدودیت دسترسی و مدیریت زمان استفاده از معابر جای آن را گرفته است.
او با اشاره به اینکه جذابیت استفاده از خودروی شخصی باید کاهش یابد، می‌گوید اگر حتی ۲ لاین دیگر به شریعتی اضافه کنیم، باز هم مملو از خودرو خواهد شد؛ چون عرضه، تقاضا می‌آورد.
خلیفه درباره برداشت معاون استاندار که گفته بود مردم خودروهای شخصی را کنار نمی‌گذارند، توضیح می‌دهد: ایشان و همه اذعان کرده‌اند که بی‌آرتی برای کرمان مفید و ضروری است، اما چگونگی اجرای آن موضوع اصلی است.
او همچنین اعلام می‌کند: مجوز کلی راه‌اندازی بی‌آرتی از شورای ترافیک دریافت شده است. قرار است اصلاحات انجام و مجدد بررسی شود.
*آغاز عملیات اجرایی بدون تبعات اجتماعی
مدیرعامل سازمان مدیریت و مهندسی شبکه حمل‌ونقل شهرداری کرمان می‌گوید: از نظر ما راه‌اندازی خط بی‌آرتی شروع شده است. با آغاز اصلاح پیاده‌روهای خیابان‌های بهشتی و شریعتی بخش عمده‌ای از پروژه که احتمال می‌رفت تبعات اجتماعی داشته باشد، اجرا می‌شود.
به گفته او، طراحی جدید به‌گونه‌ای است که «هیچ کاهش عرض پیاده‌رو» اتفاق نمی‌افتد و افزایش عرض سواره‌رو از فضای جوی حاشیه تأمین می‌شود.
خلیفه اضافه می‌کند: اگر منابع مالی کافی فراهم بود، پروژه خیلی جلوتر بود. اما با همین شرایط هم شروع بسیار خوبی داشته‌ایم.
*تکمیل شبکه و نیاز به همدلی استان
خلیفه تأکید می‌کند که اجرای بی‌آرتی تنها با «همدلی همه ارکان استان» امکان‌پذیر است و می‌گوید: بی‌آرتی باید تغذیه‌کننده‌های قوی داشته باشد. اگر تعداد اتوبوس‌های شهر به ۲۰۰ دستگاه برسد و حدود ۳۰ اتوبوس در خط بی‌آرتی فعال باشد، شبکه حمل‌ونقل عمومی کرمان به وضعیت مطلوب می‌رسد.
او ابراز امیدواری می‌کند: اگر امسال و سال آینده اتوبوس‌های جدید خریداری شود، می‌توان عملیات راه‌اندازی خط یک بی‌آرتی را شروع کرد.