سرعت رشد قیمت مواد غذایی ۲ برابر درآمد خانوار

قیمت مواد غذایی شاخص مهمی از رفاه جامعه است و سیاستگذاران همواره در تلاش‌اند تا تورم مواد غذایی را کاهش دهند. داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد طی یک سال اخیر برخی از اقلام مهم سفره خانوار بیش از 100 درصد افزایش قیمت داشته‌اند. همچنین طی 8 سال اخیر درحالی که درآمد خانوار‌ها حدود 12.5 برابر شده، اما طی این مدت قیمت اقلام سفره خانوار به طور میانگین بیش از 20 برابر شده‌اند.
در ایران دولت‌ها با هدف کنترل قیمت مواد غذایی سیاست‌های متفاوتی به اجرا گذاشته که میزان اثرگذاری این سیاست‌ها همواره از سوی کارشناسان مورد بحث بوده است. این سیاست‌ها از خرید تضمینی برخی محصولات کشاورزی و عرضه این اقلام با قیمت‌های یارانه‌ای بسیار ناچیز تا تخصیص ارز ترجیحی به واردات کالا‌های اساسی و حتی قیمت‌گذاری دستوری را در بر می‌گیرد. این سیاست‌ها درحالی اجرا شده که داد‌های رسمی نشان می‌دهد تورم اقلام سفره خانوار طی 8 سال اخیر همواره بالاتر از شاخص کل تورم کشور بوده است.
سه پژوهشگر کشورمان در مقاله‌ای با عنوان «تحلیل اثر نامتقارن متغیر‌های کلان اقتصادی بر قیمت مواد غذایی در ایران» درخصوص تورم مواد غذایی بیان می‌دارند قیمت مواد غذایی یکی از ارکان نرخ تورم در کشور‌های در حال توسعه است. به اعتقاد آنان، نوسانات قیمت مواد غذایی می‌تواند به عنوان یک شاخص تورم مورد استفاده قرار گیرد، زیرا توانایی واکنش سریع به شوک‌های مختلف اقتصادی مانند افزایش شوک‌های عرضه و تقاضا را دارد.
اگرچه افزایش قیمت کالا‌ها به طور کلی منجر به افزایش هزینه‌های زندگی می‌شود اما افزایش قیمت مواد غذایی به‌شدت خانوار‌های کم‌درآمد را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ چراکه سبد مواد غذایی خانوار بخش مهمی از هزینه‌های زندگی خانوار را به خود اختصاص می‌دهد. همچنین افزایش قیمت مواد غذایی خانوار‌های کم‌درآمد را مجبور می‌کند تا مصرف مواد غذایی خود را کاهش دهند. این کاهش در مصرف مواد غذایی ممکن است باعث سوءتغذیه شود که منجر به کاهش امید به زندگی می‌شود. در واقع ثبات قیمت مواد غذایی برای سیاست‌گذارانی که تلاش می‌کنند تا خانوار‌ها بالاتر از خط فقر قرار گیرند اهمیت ویژه‌ای دارد.
رشد قیمت سفرۀ خانوار 20 برابر، رشد درآمدها 12 برابر
یکی از نکات قابل تامل و اثرگذار بر کوچک شدن و حتی کم‌کیفیت شدن سفره خانوار ایرانی، شکاف چشمگیر بین افزایش قیمت‌های اقلام سفره با درآمد خانوار است. مقایسه داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد از مردادماه 1396 تا مرداد 1404 قیمت یک سبد 24تایی از اقلام مهمی همچون حبوبات، برنج، لبنیات، قند و شکر، گوشت، ماهی، روغن، ماکارونی و رشته، مرغ و تخم مرغ و چای به طور متوسط بیش از 20 برابر شده است.
براساس این داده‌ها، طی این مدت، حبوبات رکوردشکن افزایش قیمت‌ها در بین اقلام مهم سفره خانوار بوده‌اند، به‌طوری‌که از مرداد 1396 تا مرداد 1404 قیمت لوبیا چیتی 34.4 برابر شده است. قیمت لوبیا قرمز 26 برابر و قیمت لپه نیز 25.6 برابر شده است. پس از این اقلام، قیمت چای خارجی که در مقاطعی نیز ارز ترجیحی دریافت کرده، 25 برابر شده است