وضعیت ناترازی انرژی در آستانه پاییز؛نوبت فصل بی‌گازی

کاهش تولید گاز از یک‌سو و افزایش مصرف از سوی دیگر سبب شده تا طی چند سال اخیر کشور با ناترازی گاز مواجه باشد. در این بین ابتدایی‌ترین اقدام دولت برای مقابله با ناترازی، قطع گاز صنایع است. هر سال با آغاز فصل پاییز و سرد شدن هوا، بحث قطع گاز صنایع هم مطرح می‌شود. البته امسال صنایع با معضل جدیدی مواجه شدند که آن هم قطع گاز در تابستان بود. برای اولین بار گاز مورد نیاز صنعت سیمان در فصل گرم سال با محدودیت قابل‌توجهی مواجه شده است.
با وضعیت پیش آمده هر سال عدم‌النفع صنایع از ناترازی انرژی بیشتر می‌شود. وضعیت بازار، اشتغال و برنامه‌های آتی صنایع هم دچار چالش می‌شود. اواخر دی ماه سال گذشته بود که صنعتگران از تصویب قطع کامل برق و گاز صنایع خبر دادند. اقدامی که اعتراض شدید وزیر صمت را به دنبال داشت و در نهایت اجرایی نشد. با وجود این که سال گذشته وضعیت تامین انرژی صنایع تا این مرحله حساس پیش رفت، اقدام خاصی برای جلوگیری از تکرار این وضعیت طی امسال انجام نشده است.
آمارها نیز حاکی از تشدید ناترازی گاز طی سال جاری است. آن‌طور که سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز اعلام کرده است ناترازی سال گذشته ۳۰۰ تا ۳۵۰‌میلیون مترمکعب بوده و امسال به ۳۵۰ تا ۴۰۰‌میلیون مترمکعب خواهد رسید. در واقع ناترازی گاز به نصف نیاز روزانه که ۷۰۰‌میلیون مترمکعب است، می‌رسد. همچنین مدیرعامل شرکت ملی گاز نیز تصریح کرد که طی امسال گاز صنایع حیاتی مانند غذایی و دارو قطع نمی‌شود. اما تصمیم‌گیری در مورد صنایع عمده که انرژی‌بر هستند با توجه به ناترازی سنواتی که وجود دارد بستگی به درجه حرارت هوا و میزان مصرف بخش خانگی دارد.
عدم‌النفع دو‌میلیارد دلاری صنایع
فعالان اقتصادی می‌گویند همچنان با رشد مصرف گاز از یک سو و عدم افزایش تولید از سوی دیگر مواجه هستیم. این شرایط سبب می‌شود تا در بهترین حالت وضعیت قطع گاز صنایع مانند سال گذشته باشد. آنها می‌گویند عمده مصرف گاز در ایران، بخش خانگی است. اما خبری از اصلاح الگوی مصرف در این بخش نیست. همچنین برعکس خاموشی‌های برق، هیچ وقت گاز منازل قطع نمی‌شود و همواره صنایع در اولویت محدودیت‌ها قرار دارند.
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در پاسخ به این سوال که با توجه به تجربه چند سال گذشته درخصوص قطع گاز صنایع، آیا امسال برنامه‌ریزی در این زمینه انجام شده است یا خیر، گفت: بعید است که در این مدت محدود ساختار اقتصاد کلان کشور تغییر کرده باشد و یا در مصرف گاز صرفه‌جویی جدی انجام شده باشد. به غیر از اصلاح الگوی مصرف راه‌حل دیگری نداریم. احتمالا قرار است مسوولین شرکت گاز هم مانند وزارت نیرو غافلگیر شوند و تلافی کسری‌ها را بر سر صنایع خالی کنند. نجفی گفت: تشکیل کنسرسیومی از پتروشیمی‌ها برای تامین گاز صنایع مطرح است. اما سرمایه‌گذاری و استحصال گاز از میادین گازی حدود چهار سال طول می‌کشد. بحث واردات روزانه ۳۰ تا ۴۰‌میلیون مترمکعب گاز از ترکمنستان هم مطرح است که این عدد در بهترین صورت نیاز پتروشیمی‌ها را تامین می‌کند. نجفی در پاسخ به این سوال که قطع برق آسیب بیشتری به صنایع وارد می‌کند یا گاز، گفت: قطع برق قطعا آثار منفی گسترده‌تری دارد. واقعیت این است که همه صنایع ما وابسته به برق هستند، اما همه صنایع وابسته به گاز نیستند. با این وجود خسارت کسری و قطع گاز کمتر از قطع برق نیست.
وی افزود: سال گذشته عدم‌النفع صنایع از قطع گاز ۲‌میلیارد دلار بوده است. متعاقبا بخشی از همین عدد خسارت محسوب می‌شود، چرا که بحث هزینه‌های کارگری و جاری هم مطرح است و درآمدی کسب نمی‌شود. رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران گفت: محدودیت‌های مربوط به قطع گاز سال گذشته از ۱۵ مهر آغاز شد و تا ۱۵ اسفند ادامه پیدا کرد. میانگین قطع گاز صنایع هم ۶۵ روز بود. احتمالا امسال صنایع ۶۰ تا ۷۰ روز دچار کمبود گاز شوند.
تشدید قطع گاز صنایع
صنایع سیمان، فولاد و پتروشیمی سه صنعتی‌اند که در اولویت قطع گاز قرار دارند. صنعت فولاد از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنایعی است که وابستگی شدیدی به گاز دارد. بخش عمده تولید فولاد در ایران وابسته به گاز است. مدیران شرکت‌های فولادی تاکید دارند که هنوز برنامه دقیقی برای تامین گاز صنعت در فصل سرد سال تدوین نشده است. به اعتقاد آنها امسال با آغاز زودهنگام محدودیت‌های مربوط به گاز شرایط برای صنعت فولاد بدتر می‌شود. پیش‌بینی تولیدکنندگان فولاد حاکی از عدم تولید ۶‌میلیون تن فولاد طی سال جاری در نتیجه ایجاد محدودیت‌های گاز است. در همین زمینه یک فعال صنعت فولاد، تنها راهکار کوتاه‌مدت مقابله با ناترازی گاز و تامین گاز صنایع را اصلاح قیمت و کنترل مصرف گاز خانگی می‌داند. او در این رابطه گفت: مصرف خانگی در حال افزایش و میزان تولید و برداشت از میادین گازی به دلیل عدم سرمایه‌گذاری برای اورهال کاهش یافته است. با این وضعیت میزان محدودیت گاز صنایع هر سال افزایش خواهد یافت.
این تولیدکننده فولاد گفت: بیش از ۸۰ درصد تولید فولاد در ایران وابسته به گاز است. اساسا استفاده از گاز مزیت رقابتی صنعت فولاد ایران است. به طور میانگین ۵ درصد گاز کشور توسط صنعت فولاد مصرف می‌شود، اما متاسفانه اولین محدودیت‌ها شامل حال صنعت فولاد می‌شود. به گفته وی، از مجموع محدودیت‌های گاز و برق، صنعت فولاد سالانه حدود ۳ تا ۵‌میلیارد دلار عدم النفع تولید دارد.