حفاظت از آثار باستانی جیرفت اعتبار ندارد. مرگ خاموش در انتظار تمدن کهن 

گزارش | سمیه خدیشی

  کارشناس باستان‌شناسی جنوب کرمان:  تخریب  در ۲ اثر ملی «کنارصندل» و «شهر قدیمی جیرفت» ثبت جهانی آنها را به خطر می‌اندازد

 ابنیه تاریخی و میراث فرهنگی هر منطقه علاوه بر اینکه عامل رونق گردشگری است توسعه اقتصادی وبالا‌رفتن اشتغالزایی و درآمد را به همراه می‌آورد، افزایش غرور مدنی افراد جامعه را نیز به دنبال دارد.

 نام تمدن جیرفت  علاوه بر داخل کشور، گستره مرزهای کشور را هم پشت سر گذاشته و در همه جهان،  تمدن کهن، آثار باستانی و خطی کشف شده در این منطقه به سرخط اخبار رفت و زبانزد است. اخیرا نیز کشف  یک کارگاه تولید ظروف و زیورآلات سنگی با قدمتی پنج هزار ساله توجه باستان شناسان و گردشگران را به این منطقه بیشتر کرد.

در کنار همه این ظرفیت‌ها و اهمیت این منطقه از نظر آثار باستانی و قدمت کهن آن توجه لازم از سوی مسئولان ذیربط دیده نمی‌شود. تا جایی که  چندی پیش صدای انتقاد نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس  از عملکرد وزارتخانه میراث‌فرهنگی هم درآمد.

نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی در  صحبت‌های خود گفته است: وزارتخانه میراث‌فرهنگی همیشه از کمبود اعتبارات گلایه‌مند است و به وزارتخانه فقیر معروف شده است، و اگر این وزارتخانه تنها بر روی ورود توریست و رونق گردشگری سرمایه‌گذاری کند درآمد کلانی برای کشور دارد.

*مظلومیت آثار باستانی در جنوب کرمان

ذبیح‌اله اعظمی ساردوئی در مورد آثار باستانی جنوب کرمان، گفت: در جنوب کرمان در اطراف هلیل رود حدود ۱۲۰ هزار کیلومتر آثار باستانی داریم، از تپه‌های کنار‌صندل در شهرستان جیرفت گرفته تا تپه قلعه کوچک همگی برگ‌هایی از تاریخ هستند که مظلوم واقع شده‌اند، خوشبختانه هنوز بشر نتوانسته بر حسب منافع خود دست درازی به این تپه‌ها داشته باشد.

*کم کاری وزارت میراث فرهنگی

اوبه بازدیدهایی که از آثار باستانی داشته اشاره کرده و گفته: وجود گودال‌های عمیق در بدنه تپه‌های جیرفت خبر از کم کاری وزارت میراث‌فرهنگی دراستان کرمان می‌دهد؛و در ادامه  خواستار بودجه و اعتبار لازم برای تعیین محدوده حریم تپه‌های جیرفت شده است تا  محدوده کشاورزی و آثار باستانی منطقه به درستی مشخص شود.

 اعظمی همچنین در سخنان خود تاریخ کهن جیرفت را یادآور شده و تصریح کرده است: یک تاریخ هزار ساله تاریک در جیرفت وجود دارد که مربوط به دوره پیش از اسلام است، در شمال شرقی شهر جیرفت قسمتی از تمدن شهر به چشم می‌خورد که به آن شهر دقیانوس می‌گویند. این شهر در کنار هلیل رود قرار گرفته و در اثر طغیان و جاری شدن سیل از زیر خاک بیرون آمده است. دقیانوس محل زندگی تمدن آرت بوده است و قدمت آن به هزاره سوم پیش از میلاد برمی‌‌گردد.

*بی توجهی به آثار باستانی جیرفت

او با انتقاد از بی توجهی به آثار باستانی جیرفت ادامه می دهد: از ۳۰۰ سال پیش از میلاد تا دوران اسلام نیز همواره رونق داشته است که به همین دلیل مورد حملات دشمنان قرار گرفته است، این آثار امروز در سایه بی‌توجهی وزارتخانه میراث‌فرهنگی در حال از بین رفتن هستند.

 وقوع باران، سیل و یا عواملی دیگر درکنار نادید گرفته شدن حفاظت از این آثار تاریخی و تمدن کهن سرعت تخریب این تمدن با قدمت چند هزار ساله را دوچندان می‌کند.

 *گذشت۲ سال، بدون هیچگونه مرمت

یک کارشناس باستان شناس در منطقه جنوب کرمان  می‌گوید: بارندگی‌های  سال گذشته، آسیب‌های بیشتری نسبت به بارندگی‌های اخیر به کنار‌صندل و شهر قدیم جیرفت وارد کرده است .

 علی دانشی با بیان اینکه وقوع  باران همیشه آسیب را به دنبال دارد می‌گوید: وجود آسیب بعد از بارندگی عادی است اما ما باید هر ساله اقدام‌های مرمتی مانند گل‌اندود کردن روی آثار را انجام دهیم که اثر این آسیب تخریبی کاهش پیدا کند.

 او ادامه داد: به دلیل اینکه تخصیص اعتباری صورت نگرفته است در ۲ سال اخیر هیچگونه مرمتی روی آثار اتفاق نیفتاده است.

  این باستان شناس جنوب کرمان با اشاره به اینکه دو اثر تاریخی کنارصندل و شهر تاریخی جیرفت جزو آثار ملی ثبت شده از پنجاه سال قبل هستند افزود: این آثار تاریخی در زمره آثار کاندید شده برای ثبت جهانی هستند که به خطر افتادن این آثار موضوع ثبت جهانی را به خطر می‌اندازد.

 دانشی افزود: اگر اثری بعد از نقشه برداری و تعیین حریم و سایر موارد مربوط به ثبت جهانی برسد، بعد از ثبت جهانی  یونسکو حمایت مالی لازم را برای حفاظت از این آثار بر عهده می گیرد.

او با بیان اینکه هر ساله با نامه نگاری‌های انجام گرفته،  ضرورت رسیدگی به این آثار به مسئولان بالاسری گوشزد می‌شود ادامه داد: در تپه کنارصندل جنس خاک به دلیل شوره‌ای بودن، اگر باران به صورت مستقیم اثر تخریبی شدیدی نگذارد اما به دلیل اینکه خشت خام است و وجود، شوره و نمک در خاک واکنش‌هایی که در خاک بعد از باران رخ می‌دهد سرعت تخریب را بیشتر می کند.

*نبود اعتبار لازم برای حفاظت از آثار ملی

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری جیرفت  در رابطه با عملیات حفاظتی آثار باستانی اظهار کرد: اعتبار کافی برای حفاظت و مرمت آثار باستانی منطقه وجود ندارد.

محمد سالاری افزود: با تامین و تخصیص  اعتبار لازم  می‌توان با  روکش حفاظتی از لایه گل اندود در سطح اثر‌های باستانی از میزان تخریب کاست.

مژده مشایخی، روزنامه نگار و فعال میراث فرهنگی در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس نیز با گلایه از بی‌توجهی مدیران اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان به اکتشافات انجام شده در دهه هشتاد و نود در این منطقه می‌گوید: متاسفانه بی‌توجهی به این میراث کهن، تخریب آثار باستانی برجای مانده این تمدن را سبب شده به گونه‌ای که عدم مرمت و مسقف نبودن تپه کنارصندل موجب تخریب شدید دیواره این اثر و همچنین از بین رفتن “نیم‌تنه گلی” معروف کشف شده در کنارصندل شده است.

مشایخی گفت: دیواره‌های “شهر قدیم” با قدمت  دوران اسلامی در جیرفت، نیز در اثر بارندگی‌های رگباری منطقه و عدم مرمت و گل اندود به عنوان لایه حفاظتی در روی این آثار تخریب شده‌اند. او ادامه می‌دهد: آثار باستانی و تاریخی ارزشمند جیرفت نیازمند مرمت اضطراری هستند که متاسفانه خبری از تخصیص اعتبار نیست.

 این  فعال حوزه میراث فرهنگی مشکل میراث منطقه را نداشتن ساختار اداری مستقل دانسته و افزود: مهمترین مشکل همه این سال‌های حوزه میراث فرهنگی جیرفت این است که ساختار این مجموعه در جیرفت هنوز به‌صورت نمایندگی است و فقط ظاهرا و در نوشتار تابلو! عنوان اداره میراث فرهنگی دارد اما متاسفانه چارت اداری ندارد و باید گفت، جیرفت شهری دارای تمدن کهن جهانی است هنوز اداره میراث فرهنگی ندارد.

 آثار تمدن کهن جیرفت که به همه جهانیان تعلق دارد به دنبال نادیده انگاری و عدم اولویت بندی در حال تخریب و نابودی است. درهمین جنوب کرمان جشنواره‌های متعددی با نام‌های مختلف برای شناسایی ظرفیت‌های این منطقه و در نهایت توسعه و رونق گردشگری برگزار می‌شود در حالی که، داشته‌های ملموس و واقعی منطقه که آوازه آنها در سطح جهانی است بدون در نظر گرفتن حداقل اعتباری درحد گل اندود این آثار، در پیش چشمان متولیان امر در حال نابودی است.

کارشناس باستان شناسی جنوب کرمان: وقوع  باران همیشه آسیب را به دنبال دارد و وجود آسیب بعد از بارندگی عادی است اما ما باید هر ساله اقدام‌های مرمتی مانند گل‌اندود کردن روی آثار را انجام دهیم که اثر این آسیب تخریبی کاهش پیدا کند. به دلیل اینکه تخصیص اعتباری صورت نگرفته است در ۲ سال اخیر هیچگونه مرمتی روی آثار اتفاق نیفتاده است