وضعیت منابع آب کشور در شش‌ماه دوم سال آبی با نگاه به نزدیکی زمان بسته‌شدن پنجرۀ بارش کشور، نشان از خشکسالی شدید دارد. در انتظار تکرار تابستان خشک
گزارش | پیام‌ما
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور; استان‌هایی چون کرمان، خراسان و سیستان و بلوچستان حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد بارش کمتر از نرمال داشتند
با شروع فصل گرما، یک‌بار دیگر بسیاری از شهرها و روستاهای کشور در وضعیت تنش آبی قرار می‌گیرد. گسترش تنش آبی در شهرها و روستاهای ایران در شش‌ماه دوم سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ با وجود بارش‌های ۲ماه پایانی سال گذشته، گویی واقعیت انکار ناپذیر بهار و تابستان کشور، مانند سال‌های خشک گذشته است. براساس آمار منتشرشده از سوی وزارت نیرو و سازمان هواشناسی کل کشور، حتی با احتساب بارندگی بهمن و اسفند ۱۴۰۱، وضعیت بارش در ۲۵ استان منفی و میانگین بارش‌های کشور نیز ۱۰ درصد کمتر از نرمال بوده است.
براساس اعلام مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب کشور، سال گذشته ۲۷۰ شهر تنش شدید آبی در کشور را تجربه کردند. بنابر آنچه اتابک جعفری‌لور اسفند سال گذشته و در گفت‌وگویی با وب‌سایت اطلاع‌رسانی دستگاه متبوعش هشدار داد که منابع تامین آب کشور به سمت ناپایداری می‌رود و اگر روند بارشی کشور نزولی باشد، سال آتی (سالی که اکنون در حال طی کردن آن هستیم) به‌ویژه در بخش تأمین شرب سخت‌تر می‌شود.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور نیز در گفت‌وگو با پیام‌ما اعلام می‌کند نمی‌توانیم به بارش‌های شش‌ماه نخست سال آبی ۱۴۰۱- ۱۴۰۲ و تداوم آن در شش‌ماه آینده امیدوار باشیم.
در انتظار بارش زیاد نیستیم
احد وظیفه توضیح می‌دهد: «بارندگی در کشور ما در سه فصل پاییز، زمستان و بهار اتفاق می‌افتد و در تابستان‌ها ممکن است فقط در برخی نقاط کشور به شکل جزئی شاهد باران باشیم. به‌عنوان مثال در جنوب شرق کشور تحت‌تأثیر پدیده‌های جوی موسمی و در دامنه‌های زاگرس به‌صورت پراکنده شاهد بارندگی تابستان باشیم. در مرکز کشور هم بارش‌های تابستانه گاهی و به‌ندرت اتفاق می‌افتد. با شروع شهریور سامانه‌هایی به شمال کشور نفوذ می‌کنند و سواحل شمالی کشور بارندگی دارند. بنابراین، مطابق الگوها، بقیه نقاط کشور بارندگی‌های قابل ملاحظه‌ای در فصل گرم سال ندارند. می‌توانیم بگوییم که از اردیبهشت وارد ماههای خشک کشور می‌شویم و پنجرۀ زمانی بارش کشور بسته می‌شود. یعنی اگر بارشی داشته باشیم که به کمک بارش‌های شش‌ماه اول سال بیاید فقط می‌تواند نهایتاً تا آخر اردیبهشت اتفاق بیافتد.»
او در مورد پیش‌بینی بارش در آخرین روزهای بازبودن این پنجرۀ بارشی می‌گوید: «در دو هفتۀ باقی‌مانده، یعنی هفتۀ آخر فروردین و هفتۀ نخست اردیبهشت، بارش‌ها کمتر از میانگین نرمال کشور است. تنها بارش مؤثر در نیمۀ شمال غرب کشور خواهد بود. البته آخر فروردین در انتظار موجی جدید هستیم، ولی اثربخشی آن بر نیمۀ غربی کشور است. برای اردیبهشت انتظار بارش نزدیک به حد نرمال داریم. در خرداد انتظار هیچ بارشی نداریم و تابستان هم کاملاً خشک است».
وظیفه، تابستان امسال را شروع سومین خشکسالی شدید کشور در یک‌دهه عنوان می‌کند: «کمتر از ۱۵۰ میلیمتر متوسط بارش کشور در شش‌ماه نخست سال آبی بوده است، درحالیکه بایست نزدیک ۱۸۰ میلیمتر باران دریافت می‌کردیم. امسال حدود ۱۶ درصد نسبت به میانگین بلندمدت کاهش بارندگی داریم. البته در استان‌هایی مانند خوزستان، فارس، کهگیلویه‌وبویراحمد و چهارمحال‌وبختیاری میانگین بارش بیش از نرمال بوده است. برخی از استان‌ها مانند لرستان، کردستان، کرمانشاه و جنوب آذربایجان غربی بارش نزدیک به نرمال را تجربه کردند. اصفهان و یزد هم در حدود نُرم هستند، اما سایر استان‌ها به‌ویژه نیمۀ شرقی مانند کرمان و سیستان‌وبلوچستان، خراسان رضوی، تمام دامنه‌های جنوبی البرز مانند سمنان، تهران، قزوین و آذربایجان شرقی، اردبیل و سه استان ساحلی دریای خزر و خراسان شمالی، حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد بارشی کمتر از نرمال داشتند و متأسفانه پنجرۀ زمانی بارش هم در حال بسته‌شدن کامل است. ازاین‌رو، این استان‌ها به حد نرمال نمی‌رسند.»
خشکی شدید پیش رو
وظیفه معتقد است، گرچه چیزی به‌عنوان پیش‌بینی قطعی آب‌وهوا وجود ندارد، اما الگوها و نقشه‌های هواشناسی و همچنین میزان بارش شش‌ماه گذشته بیانگر شروع روزهای خشک و سخت آبی است. او توضیح می‌دهد: «به‌طور کلی سال آبی کشور با خشکسالی متوسط رو به شدید به پایان می‌رسد. نیمۀ غربی کشور به‌خصوص جنوب غرب و جنوب شمال فارس و بوشهر، استان‌های زاگرس مرکزی شامل چهارمحال‌وکهگیلویه، لرستان و کردستان وضعیت خوبی دارند که مدیون بارش زمستان هستند. سایر استان‌ها متأسفانه ۲سال گذشته خشکی بسیار زیادی داشتند و امسال نیز اثرات خشکسالی را با شدت بیشتری احساس می‌کنند».
بارش باران و برف نزدیک به حدود نرمال در بسیاری از مناطق کشور موجب شد بسیاری از سدها نزدیک به ۵۰ درصد پر شوند، اما وزارت نیرو اعلام کرده است که مهم‌ترین سدها که منبع اصلی تأمین آب شرب شهری و روستایی و همچنین تأمین‌کنندۀ بخش مهمی از آب مورد نیاز بخش کشاورزی هستند، همچنان خالی مانده‌اند.
در پایان نیمۀ فروردین، آخرین آمار اعلام‌شده از سوی دفتر مطالعات پایۀ منابع آب حکایت از این دارد که از ابتدای سال آبی تا نوزدهم اسفندماه، ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور معادل ۱۴۳.۹ میلیمتر بود. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت (۱۶۰.۸ میلیمتر) ۱۰ درصد کاهش و نسبت به دورۀ مشابه سال آبی گذشته (۱۴۹.۹ میلیمتر) چهار درصد کاهش را نشان می‌دهد. بنابراین، میزان کل خروجی سدهای کشور در بازۀ زمانی ابتدای سال آبی تا بیستم اسفندماه، ۹.۷۴ میلیارد مترمکعب بود که نسبت به سال گذشته ۹ درصد کاهش داشت. در مدت‌زمان مشابه سال گذشته، میزان کل خروجی سدهای کشور ۱۰.۷۲ میلیارد مترمکعب بود.
ذخیرۀ همۀ سدها مطلوب نیست
ایرنا به نقل از روابط‌عمومی وزارت نیرو و از سوی دفتر مطالعات منابع آب نوشت: «میزان کل ورودی آب به سدهای کشور ۲ درصد افزایش یافته و ۱۵.۰۹ میلیارد مترمکعب است؛ همچنین حجم کنونی آب موجود در مخازن ۲۴.۴۵ میلیارد مترمکعب است که نسبت به حجم ۲۳.۳۹ میلیارد مترمکعبی سال گذشته، پنج درصد افزایش داشته است. با توجه به اینکه ظرفیت کل مخازن سدها ۵۰.۵ میلیارد مترمکعب است، اکنون ۵۰ درصد از حجم سدها پر شده است».
براساس این گزارش، موجودی مخزن ۳۸ سد در کشور کاهش داشته که از این میان می‌توان به کاهش ۴۲ درصدی حجم «سد ۱۵ خرداد» در حوضۀ قمرود، کاهش ۵۸ درصدی حجم سدهای چاه‌نیمه در استان سیستان‌وبلوچستان و کاهش ۲۸ درصدی حجم مجموع سدهای پنج‌گانۀ تهران اشاره کرد. حجم آب «سد استقلال»، ۳۷ درصد و «شمیل» و «نیان» در استان هرمزگان ۵۷ درصد افت داشت. همچنین، در استان خوزستان حجم «سد دز» ۱۲ درصد و «زنجیره کارون» ۱۹ درصد افزایش یافته است.
حجم آب «سد دوستی» در خراسان‌رضوی کاهش ۴۸ درصدی و آب «سد شیرین‌دره» خراسان‌شمالی کاهش ۳۶ درصدی دارد. همچنین، در حوضۀ قمرود حجم آب «سد کوچری» گلپایگان ۱۹ درصد افزایش داشته و در استان کرمانشاه در «سد سلیمان‌شاه» در حوضۀ گاوشان با کاهش ۲۷ درصدی حجم مخازن مواجه هستیم. افزون بر این، در «سد شهر بیجار» استان گیلان نیز وضعیت مخزن نشان‌دهندۀ کاهش ۴۲ درصدی است.
در همدان نیز «سد آبشینه» اکباتان ۴۳ درصد کاهش و در زنجان «سد تهم» ۴۹ درصد و «سد ایلام» ۲۳ درصد کاهش حجم مخزن را تجربه می‌کنند. در مجموع، ۱۳ سد حوضۀ دریاچۀ ارومیه ۱۸ درصد کاهش و «سد یامچی» در استان اردبیل ۱۲ درصد کاهش داشته و «سد ملاصدرا» درودزن در استان فارس ۳۵ درصد نسبت به سال قبل افزایش مخزن داشته است.
حجم آب پشت سد زاینده‌رود به ۲۶۱ میلیون مترمکعب رسیده که برابر ۲۱ درصد از حجم سد است و نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد افزایش را ثبت کرده است. حجم سد زاینده‌رود هفتۀ گذشته ۱۷۴ میلیون مترمکعب بود که در هفتۀ منتهی به ششم اسفندماه ۲۶۱ میلیون مترمکعب رسید.
آنطور که مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه ای استان کرمان به ایرنا گفته است: مجموع ذخیره سدهای استان معادل ۳۸ درصد ظرفیت مخازن این سدهاست که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۹ درصد کاهش دارد.
حامد فراز اظهارکرده است که حجم موجودی ذخیره سدهای استان کرمان در سال گذشته ۳۲۷ میلیون متر مکعب بوده، اما در سال جاری ذخیره آب سدها به ۲۱۷ میلیون و ۳۰۰ هزار متر مکعب رسیده و نشان می‌دهد موجودی آب در پشت سدهای کرمان نسبت به سال گذشته حدود ۱۱۰ میلیون مترمکعب کاهش دارد.
او با بیان اینکه استان کرمان دارای چهار سد در حال بهره برداری است افزود: تا تاریخ ۱۴ فروردین میزان آب سدها به ترتیب شامل سد جیرفت ۱۱۹ میلیون مترمکعب معادل ۳۵ درصد، سد تنگوئیه سیرجان هشت میلیون مترمکعب معادل ۲۰ درصد، سد شهید سلیمانی بافت ۱۹ میلیون و ۶۰۰ هزار متر مکعب معادل ۴۹ درصد و سد نسا در بم ۷۷ میلیون و ۸۰۰ هزار متر مکعب معادل ۴۶ درصد است.
مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه ای استان کرمان گفته حجم موجودی ذخیره سدهای استان کرمان در سال گذشته ۳۲۷ میلیون متر مکعب بوده، اما در سال جاری ذخیره آب سدها به ۲۱۷ میلیون و ۳۰۰ هزار متر مکعب رسیده و نشان می‌دهد موجودی آب در پشت سدهای کرمان نسبت به سال گذشته حدود ۱۱۰ میلیون مترمکعب کاهش دارد.
1868 | ۰۳/۱۱/۰۷
1867 | ۰۳/۱۱/۰۶
1866 | ۰۳/۱۱/۰۳