مدیریت کویر لوت با دست خالی

مدیریت کویر لوت با دست خالی

3پایگاه محلی کویر لوت در استان‌های کرمان، سیستان‌وبلوچستان و خراسان‌جنوبی با وجود گذشت 5 سال از ثبت‌جهانی، هنوز امکانات و بودجه کافی ندارند.

تیرماه که تمام شد، کویر لوت پنجمین سال ثبت جهانی خود را هم پشت‌سر گذاشت؛ منطقه‌ای بیابانی که میان 3 استان کرمان، سیستان‌وبلوچستان و خراسان‌جنوبی مشترک است و هم‌اکنون، پایگاه جهانی در مدیریت آن با چالش‌های متعددی مواجه شده و کار به آنجا رسیده که ورود بی‌ضابطه‌ گردشگران به این پهنه‌ی شگفت‌انگیز، به جدی‌ترین معضل تبدیل شده‌است؛ گردشگرانی که پس از شکل‌گیری دریاچه‌ای در همسایگی کَلوت‌ها در شهدادِ کرمان، با وجود همه‌گیری ویروس کرونا، به هوای تماشای تلاقی آب و کویر، تعدادشان روز به‌روز بیش‌تر شده‌است.

این درحالی‌است که ورود به سایت‌های جهانی در کشورهای توسعه‌یافته، تنها از طریق ثبت‌نام و طی فرایندی مشخص صورت می‌گیرد و حتی برای تعداد ورودی‌ها، محدودیت‌های خاصی اعمال می‌شود. در لوت اما کافی است افراد تصمیم به بیابان‌گردی بگیرند؛ بی‌هیچ مانع و محدودیتی و به هر تعداد که بخواهند، می‌توانند وارد بیابان شوند و نتیجه شده آن که «مهران مقصودی»، دانشیار دانشگاه تهران و مدیر پایگاه جهانی لوت می‌گوید به‌دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، گردشگرانی که هم‌اکنون به لوت می‌روند، فقط زباله و تخریب برجا می‌گذارند.

مشکلات موجود

 ساکنان روستاهای حاشیه‌ کویر لوت در استان کرمان، اگرچه قدردان ثبت جهانی این منطقه هستند و طعم خوش درآمد گردشگری را تا حدی چشیده‌اند، اما هم‌اکنون یکی از تلخ‌ترین خاطراتی که دارند، مربوط به جمع‌آوری پسماندهای رهاشده ازسوی گردشگران در بیابان است که هفتگی در قالب گروه‌هایی داوطلبانه آن را انجام می‌دهند. به این‌گونه معضلات، یادگاری‌نویسی روی کلوت‌ها، قطع درختان کویر برای تأمین هیزم و ورود با خودرو به بیابان حتی در مناطق ممنوعه را هم اضافه کنید.

این موارد اما همه مشکلات کویر لوت نیست؛ 3پایگاه محلی لوت در 3 استان، به‌گفته‌ مقصودی، هنوز حتی یک ماشین گشت‌زنی وجود ندارند، نیروی ثابت ندارند و بسیاری از امکاناتی که برای پایش و نظارت براین پهنه گسترده نیاز است، در اختیار پایگاه قرار نگرفته است. همچنین هم‌اکنون، مدیریت لوت با کمبود جدی منابع مالی مواجه است.

مقصودی می‌گوید که سال گذشته، در 2استان سیستان‌وبلوچستان و خراسان جنوبی اعتبارات پایگاه لوت صفر بوده و در استان کرمان چنان مبلغ ناچیزی اختصاص یافته که کار چندان بزرگی با آن ممکن نبوده است.

به گفته مقصودی، آن زمان که لوت را ثبت جهانی می‌کردند، برای اینکه بتوانند مدیریت بهتری براین عرصه طبیعی اعمال کنند و از آنجا که لوت، نخستین تجربه وزارت میراث‌فرهنگی در مدیریت پهنه‌ای طبیعی بوده، تفاهم‌نامه‌ای با 2سازمان منابع‌طبیعی و حفاظت‌ محیط‌زیست امضا کرده‌اند تا در مدیریت بیابان با این وزارت‌خانه مشارکت کنند.

این سازمان‌ها اما خیلی توجهی به لوت نشان نداده‌اند و از آنجا که جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی نیز برای وزارت میراث‌فرهنگی در اولویت بالاتری است، این بیابان سحرانگیز، ازسوی این وزارت‌خانه هم چندان که باید، مورد حمایت قرار نگرفته است.

نتیجه شده اینکه بسیاری از طرح‌ها و برنامه‌ها ازجمله راه‌اندازی «مرکز تفسیر» از روی کاغذ فراتر نرفته است؛ مرکزی که گردشگران پیش از ورود به بیابان، از طریق فیلم و عکس و توضیحات شفاهیِ افراد آگاه، با بیابان و جاذبه‌های آن آشنا می‌شوند و همچنین، نحوه ورود و عمل در این پهنه را می‌آموزند؛ نیازی جدی در لوت که به‌گفته مدیر پایگاه جهانی لوت، از ابتدای ثبت جهانی شدن برآن تأکید شده، اما توجهی نمی‌شود.

بی‌مهری به کویر لوت

مدیر پایگاه لوت در استان کرمان نیز دراین زمینه به خبرنگارهمشهری می‌گوید: دراین استان به گردشگری درکویر لوت بهای چندانی داده نمی‌شود.

 «معین افضلی» اظهار می‌کند: همه فقط شعار حمایت از لوت را می‌دهند. این‌درحالی‌است که بخش زیادی از وسعت بیابان لوت و عوارض جهانی شده در مرز استان کرمان واقع شده و دسترسی به لوت از این استان نیز بیش‌تر است. حجم زیادی از گردشگران از درگاه‌های لوت در کرمان وارد این بیابان می‌شوند و همه این شرایط نشان می‌دهد که استان باید توجه بیش‌تری به لوت داشته باشد، اما این اتفاق تاکنون رخ نداده‌است.

جای خالی مدیریت یکپارچه

گفته می‌شود کویر لوت، معادل 13کشور ارمنستان، لبنان، آلبانی، کویت، السالوادور، اسلوونی، قبرس، جامائیکا، قطر، لوکزامبورگ، بحرین، سنگاپور و بلژیک مساحت دارد و وسعت بخشی از این دشت پهناور که در استان کرمان واقع شده، بیش از 4برابر کشور لبنان است.

با این وجود، هنوز دراین کویر به این گستردگی، مدیریتی یکپارچه اعمال نمی‌شود و تصمیم‌گیران و مداخله‌کنندگان متعددی حضور دارند تا جایی که حتی برخی نهادها، بدون توجه به پایگاه جهانی، برای ورود به بیابان، مجوز صادر می‌کنند. تأمل‌برانگیزتر اینکه دراین بیابان وسیع، هنوز مسیرهای مشخصی برای تردد گردشگران تعریف نشده است.

مقصودی، مدیر پایگاه جهانی لوت دراین باره می‌گوید: مسیرهایی که ما در لوت مشخص کرده‌ایم را مصوب نمی‌کنند، ضمن اینکه منطقه‌بندی تعریف شده ازسوی کارشناسان پایگاه جهانی لوت با منطقه‌بندی برخی دیگر از نهادها همخوانی ندارد.وی اضافه می‌کند: در ایران هنوز قدر لوت را ندانسته‌ایم، درحالی‌که یکی از منحصربه‌فردترین بیابان‌های دنیاست. علاوه بر وجود گرم‌ترین نقطه زمین در لوت، تنوع زیستی و فرهنگی و به‌ویژه تنوع زمین‌شناختی که دراین بیایان داریم، در جهان بی‌نظیر است.