رقابت ناعادلانه کودهای غیر‌شیمیایی و شیمیایی در عرصه‌های کشاورزی. سلامت خاک؛ مهجور از نگاه دولتمردان

به گفته کارشناسان ارزان بودن و سیاست دولت‌ها مبنی بر استفاده از کودهای شیمیایی طی سالهای گذشته باعث شده شاهد سوء مصرف این محصولات در اراضی باشیم در حالی که تخریب شدید خاک کشاورزی کشور را رقم زده است.

بخش کشاورزی اصولا با چالش هایی مواجه است و برخی از آنها نشات گرفته از مسائل بیرونی است و برخی دیگر نیز پیامد اقداماتی است که در داخل کشور توسط کشاورزان و یا متولیان امر صورت گرفته است. به طوری که در خصوص پایین بودن عملکرد بخش کشاورزی کشور از جمله عواملی که نامبرده می‌شود بحث عدم تغذیه کافی خاک و همچنین تخریب هایی است که به بافت خاک وارد شده است. حال در حوزه تخریب خاک نیز عوامل مختلفی از سوی کارشناسان عنوان می شود که از مهمترین آنها می‌توان به شخم زدن های بیش از اندازه زمین اشاره کرد و در این راستا کارشناسان می‌گویند باید از کشاورزی حفاظتی بهره برد و با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات جدیدی که در سطح جهانی رواج یافته است میزان شخم زدن را به حداقل رساند. از دیگر عواملی که تخریب خاک را به همراه دارد استفاده از کودهای شیمیایی به صورت بی رویه و افراطی است که موجب شده بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی کشور آسیب دیده باشند.

استفاده از کودهای غیر شیمیایی در کنار کودهای شیمیایی؛ راهکاری برای کاهش آسیب رسانی به اراضی کشاورزی

علی تولایی یکی از فعالان بخش کشاورزی است که به صورت تخصصی در حوزه تغذیه خاک و آسیب هایی که به طرق مختلف به بافت خاک وارد می‌شود فعالیت دارد. او در خصوص نقش کودهای شیمیایی در آسیب رسانی به خاک زراعی به بازار می‌گوید: متاسفانه مصرف بی رویه کودهای شیمیایی و بخصوص کودهایی که در سال های اخیر از طریق سازمان های ذیربط دولتی در اختیار کشاورزان قرار داده می‌شده و می‌شود بافت خاک های کشاورزی کشور را به شدت تخریب کرده است.

تولایی افزود: در واقع به دلیل استفاده از کودهای شیمیایی به خصوص اوره مرغوب‌ترین خاک های کشاورزی عملا در عرض یک تا دو دهه به پایین ترین سطح کیفی خود می‌رسد که این امر خود موجب از بین رفتن یکی از اصلی ترین منابع ملی کشور یعنی خاک ما می‌شود.

این فعال حوزه همچنین در پاسخ به این سوال که چه باید کرد تا ضمن حفظ تولید، سلامت را به خاک کشاورزی برگرداند گفت: آنچه در کشورهای پیشرفته دنیا الان مرسوم است و به سرعت نیز ترویج می‌شود استفاده همزمان از کودهای شیمیایی و غیرشیمیایی است؛ یعنی برای داشتن محصول، نیاز به کودهای شیمیایی است اما مساله مهم در این میان مصرف بی رویه است که آسیب رسانی را شدت می‌دهد. در حالی که باید در کنار آن از کودهای دامی به صورت خاص و دیگر کودهای بیولوژیک و گیاهی نیز استفاده شود.

او خاطر نشان کرد: البته استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی نیز خود ریشه در چند مساله دارد از جمله اینکه کشاورزان در این مورد چندان آگاه نیستند که این کار ارگانهای دولتی به خصوص کارشناسان وزارت جهاد است که آموزش های لازم در این خصوص را به بهره برداران بخش ارائه بدهند.

اثردهی پایین کودهای ارگانیک موجب شده کشاورزان به استفاده از آنها راغب نباشند

بر اساس این گزارش در کنار وزارت جهاد کشاورزی، کشاورزان و بهره برداران بخش زراعت و باغی نیز نگاه خوبی به کودهای غیرشیمیایی ندارند و لذا از یکسو وزارت خانه تمایل چندانی به ترویج این محصولات در عرصه های کشاورزی ندارد و از سوی دیگر نیز کشاورزان چندان رغبتی به استفاده از کودهایی غیر از کودهای شیمیایی از خود نشان نمی‌دهند.

محمد سوری یکی از تولید کننده های این بخش است که در خصوص عواملی که باعث می‌شود وزارتخانه و کشاورز توام با هم نگاه خوبی به محصولات غیرشیمیایی نداشته باشد می‌گوید: اصلی ترین دلیل این عدم تمایل به مصرف این دست از محصولات این است که در شروع کار تولید و توزیع کودهای غیر شیمیایی از جمله کودهای ارگانیک یکسری شرکتها محصولاتی با اثردهی کم تولید کرده اند و لذا تا مدتها کشاورزان نظر خوبی در مورد این محصولات نداشته‌اند.

سوری افزود: با این وجود الان به تدریج نگاه کشاورزان نسبت به کودهای غیر شیمیایی در حال تغییر است. این در شرایطی است که هدف نهایی ما تولید کننده‌های بخش کشاورزی، جلب رضایت کشاورز به عنوان مصرف کننده نهایی است و لذا وقتی کشاورز کود را می‌برد و اثردهی را بیشتر از محصولات شیمیایی می‌بیند و از آن نتیجه می‌گیرد مشتری می‌شود.

این تولید کننده کودهای غیرشیمیایی افزود: از سوی دیگر متاسفانه یکسری تنگ نظری ها در وزارتخانه هست که باعث می‌شود فرصت ترویج این دست از کودهای کشاورزی در عرصه ها فراهم نشود. با این وجود امیدواریم این مشکل حل شود. به خصوص اینکه ما دائما در جلساتی که با مسئولان مربوطه برگزار می‌کنیم روی این مانور می‌دهیم که بسیاری زمین در کشور است که به دلیل سوء مصرف کودهای شیمیایی این اراضی رسما از بین رفته و قابل کشت نیست اما باز هم کود شیمیایی به این اراضی تزریق می‌شود! در واقع عمدتا به این دلیل که کودهای شیمیایی اصولا همیشه ارزانتر از کودهای غیرشیمیایی بوده و در کنار آن به دلیل سیاست های دولتی مبنی بر استفاده از این کودها، این میزان از تخریب اراضی کشاورزی رقم خورده است.

این تولید کننده تفاوت قیمت کودهای ارگانیک و کودهای شیمیایی را در برخی موارد بسیار زیاد می داند و می‌گوید: اگرچه در برخی کودهای خاص تفاوت قیمت ها بسیار فاحش است و کودهای ارگانیک خاص بسیار گرانتر از دیگر کودها است اما در حالت کلی الان کودهای ارگانیک از کودهای شیمیایی ارزانتر است. به عبارت دیگر طی دو سال گذشته که نرخ دلار نوسان های بسیار زیادی را داشته کودهای شیمیایی گران شده و دولت هم دیگر مثل سابق حمایت نمی‌کند و سهمیه‌ها را کاهش داده است.

سوری در پایان تاکید کرد: از سوی دیگر در سراسر دنیا نیز رویکردها به سمت استفاده از کودهای غیر شیمیایی است و خوشبختانه در ایران هم به تدریج نگاه ها و رویکردها در حال تغییر است که این امر خود می‌تواند کمک بزرگی به بازگرداندن سلامت خاک اراضی کشاورزی باشد.

با این وجود یکی از اصلی ترین مسائل پیرامون آنچه در بخش کشاورزی می‌گذرد بحث مسائل اقتصادی کشاورزان است و کارشناسان می‌گویند اصولا بایستی در صورت اقدام به هر نوع تغییر و تحولی در این بخش بسیار محتاطانه عمل کرد که آن اقدام موجب به خطر افتادن معیشت کشاورزان نگردد. به طوری که به گفته فعالان این بخش یکی از جدیدترین اقداماتی که دولت در بخش کشاورزی انجام داد و تبعات آن هنوز هم دامنگیر تولید کننده و مصرف کننده تواما با هم است بحث حذف ارز دولتی بود که برای واردات نهاده های کشاورزی به این بخش تخصیص داده می‌شد. به این معنا که اگرچه سود کلانی از محل حذف ارز ۴۲۰۰ تومان به جیب دولت رفت و انتظار می‌رفت بخشی از آن را به حوزه کشاورزی تزریق کند اما اینگونه نشد و پیامدهای این اقدام به اصطلاح غیر کارشناسانه در بخش تولید و بازار ماه ها است نمایان است و سر در گریبانی تولید کننده و افزایش قیمتهای لجام گسیخته محصولات کشاورزی در بازار را به همراه دارد.

 استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی نیز خود ریشه در چند مساله دارد از جمله اینکه کشاورزان در این مورد چندان آگاه نیستند که این کار ارگانهای دولتی به خصوص کارشناسان وزارت جهاد است که آموزش‌های لازم در این خصوص را به بهره برداران بخش ارائه بدهند.