باز هم همان حکایت همیشگی. تکرار زخم سیل

گزارش | سمیه خدیشی

 سیل اخیر شهرستان جیرفت علیرغم هشدار هواشناسی خسارت دور از انتظاری برجای گذاشت و رد پای مقصران و اهمال‌کاری در وظایف مشهود بود

سیل دیگر مهمان ناخوانده نیست، لااقل برای جنوب کرمان. هشدار آمدنش هم فرقی ندارد.  ۸ روز از سال گذشته بود که در کمتر از یک ساعت بارش باران در جیرفت حجم زیادی از رواناب را به‌وجود آورد.

رود‌های فصلی در کمتر از چند ساعت جاری شدند. در مسیر راههای ارتباطی شهر جیرفت به روستاهای بخش اسماعیلی به دلیل وجود چندین رود فصلی، پل‌های متعددی قرار گرفته است.مدت زیادی از بارندگی نگذشته خبر از مسدودی راه  در یکی از این پل‌ها و احتمال خسارت بالای سیل آمد.

*آبگرفتگی دور از انتظار

اوضاع در مرکز شهر جیرفت هم مساعد نبود. آبگرفتگی دور از انتظار کوچه و خیابان، تردد را سخت کرده و حتی در برخی مناطق آب به حیاط خانه‌ها رسید.

با ادامه بارندگی، خبر از تخریب سیل‌بند شنی در ضلع شمالی شهر جیرفت به گوش رسید و خبر دیگر بسته شدن راه ارتباطی اصلی در نزدیکی روستای اکبرآباد و مفقودی سه نفر از سرنشینان خودروی عبوری که با پیدا شدن پیکر بی جانشان تنها آمار تلفات جانی سیل را رقم زدند از دیگر رویداد‌های مهم این حادثه بود.

*نشستی برای رفع مشکلات حادثه دیدگان

حدود یک هفته از وقوع سیل در منطقه گذشته است. بیشترین خسارت به روستاهای، اکبرآباد، آبگرم و بیگمان در بخش اسماعیلی وارد آمده است. بررسی نحوه رخداد آن نشان از نبود مدیریت در بحران و یا  ضعف در جلوگیری و کنترل ایجاد بحران دارد.

 روز گذشته بخشدار اسماعیلی با همراهی امام جمعه شهر بلوک از همه روسای ادارات شهرستان درخواست حضور در روستای اکبرآباد برای بررسی این حادثه و رفع سریعتر مشکلات آسیب دیدگان از سیل را کرد.

مسئولان ۱۹ اداره ذیربط در مسجد روستا دور هم جمع شدند، از نواقص و غفلت‌ها گفتند و مصوباتی برای حل مشکلات و پیشگیری از تکرار این حادثه داشتند.

*پیگیری مطالبات مردمی

امام جمعه  شهر بلوک در سخنان خود از مسئولان و نهادهای  پای کار در روزهای حادثه  قدردانی کرد و با گلایه ازتاخیردر حضور تعدادی از مدیران شهرستان، گفت: اگر در جلسه از ضعف در عملکرد مدیری انتقاد می‌‌کینم به دنبال منافع شخصی نبوده و با نگاه به منافع مردم پیگیر مطالبات مردمی هستیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین اصغر دهقان اظهار کرد: با توجه به حجم آبی که به منطقه سرازیر شد تلفات نداشتیم و اگر به بررسی حادثه بپردازیم پیمانکار گاز کمتر از ارگان‌های دیگری که وظیفه نظارت بر عهده آنها بوده مقصر است.

دست‌کاری‌های بالادست عامل شدت خسارت

امین الله شهدادنژاد ، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری شهرستان جیرفت در سخنان خود ورود حجم یکباره آب و دستکاری‌هایی که در بالادست رودخانه انجام گرفته را به همراه نصب اشتباه لوله گاز در دهانه پل از عوامل تشدید حادثه نام برد و گفت: همه این عوامل باعث شد تا حجم آب غیر قابل کنترل شده  و منجر به وارد آمدن خسارت زیادی به زیرساخت روستاهای، اکبرآباد، آبگرم و بیگمان شود.

*شرکت گاز یکی از مقصران حادثه

 بخشدار بخش اسماعیلی که پیش‌تر به رسانه‌ها از جای‌گذاری اشتباه لوله گازرسانی توسط پیمانکار شرکت گاز و نقش آن در بروز این حادثه سخن گفته بود، در جمع مسئولان ادارات شهرستان با قدردانی از نقش و حضور پررنگ نیروهای جهادی و بسیجی تصریح کرد: برگزاری جلسه به تنهایی دردی را دوا نمی‌کند و اگر به دنبال مقصر بگردیم باید خیلی از مدیران در رابطه با ترک فعل خود جوابگو باشند.

موسی مرسلپور به حجم خسارت وارده به روستاهای این بخش اشاره کرد و گفت: ۳۵۰ خانوار با جمعیت حدود ۱۲۰۰ نفر درگیر این حادثه شدند و ۱۷۰ منزل مسکونی آسیب دید.

او افزود: سیل هفته گذشته به کشاورزان این منطقه خسارت جبران ناپذیری وارد کرد و قریب به  ۷۰ هکتار زمین زراعی، ۱۱ حلقه چاه کشاورزی و ۱۹۰ چاه بهداشتی تخریب شد.

*اسماعیلی در اولویت مطالعات آبخیزداری نبوده

بخشدار با انتقاد به عملکرد تعدادی از دستگاهها اظهار کرد: در دادن مجوزهای ساخت و ساز، نظارت صورت نگرفته و جاهایی که نیاز به قاطعیت در صدور حکم بوده این مهم انجام نشده است.

مرسلپور ادامه داد: اولین و اساسی‌ترین مشکل در بخش اسماعیلی انجام نگرفتن مطالعات آبخیزداری است در حالی که این بخش با ۵۸ هزار نفر جمعیت و ۹۰ روستا باید در اولویت قرار بگیرد.

او عدم اجرای طرح بازنگری روستا را که همیشه به دلیل کمبود اعتبار طرح توسعه از آن غفلت شده است و از دیگر مشکلات در این بخش عنوان و انجام طرح مطالعاتی جامعی در مورد این بخش زا ضروری دانست.

در ادامه جلسه نهادهای مختلف از جمله آب و منطقه‌ای، راهداری، بنیاد مسکن، منابع طبیعی، آب و فاضلاب  و بهداشت به ذکر عملکرد خود در زمان حادثه پرداختند و به انتقادات مطرح شده پاسخ دادند.

 مصوباتی برای حادثه دیدگان از سیل

در نهایت این نشست به مصوباتی چون، رفع مشکل آب آشامیدنی روستاییان حادثه دیده، پیگیری اعتبار برای بازنگری طرح هادی روستا، بررسی و تخمین خسارت کشاورزان، ساماندهی رودخانه‌ها و مسیل‌ها، رفع موانع موجود در بستر رودخانه‌ها با کمترین تنش اجتماعی، حمایت کمیته‌امداد از طریق مساعدت‌های مالی به خانوارهای آسیب دیده و پایش مسیر قنات‌ها برای جلوگیری از احداث منازل مسکونی بر روی قنات‌ها ختم شد.

 این حادثه در زمانی روی  داد که هواشناسی استان طی هشدارخطر وقوع سیل را گوشزد کرده بود و از طرفی ستاد بحران شهرستان قبل از وقوع حادثه تشکیل جلسه داده است.

میزان بارندگی در بخش اسماعیلی که منجر به بیشترین خسارت شده حدود ۴ میلی‌متر بوده و این سیل ناگهانی حاصل بارش در کوههای بالادست است که به یکباره حجم زیاد آب در پایین دست خطرآفرین می‌شود.

دادستان عمومی و انقلاب جیرفت روز بعد از حادثه  با توجه به نقش لوله‌های گاز نصب شده و موجود در مسیر رود که منجر به مسدودی دهانه پل شده است دستور بازداشت پیمانکار شرکت گاز را صادر کرد.

اینکه لوله‌های گاز رها شده در بستر رودخانه یکی از عوامل انسداد دهانه پل بوده و باعث انحراف آب شده است را استاندار، فرماندار و بخشدار نیز اعلام کردند. اما آن طور که افراد محلی روستا می‌‌گویند عدم لایروبی  بستر رودخانه و وجود یک مرکز جمع آوری ضایعات در بالادست روستا این موضوع را تشدید  و با جمع شدن موانع دهانه پل مسدود شد.

دور ماندن تخریب سیل بند از چشم ستاد بحران

بارش باران برای مدتی کوتاه، آبگرفتگی مرکز شهر جیرفت را به دنبال داشت. فرماندار جیرفت از تخریب سیل بند شنی که جلوی انحراف آب به داخل شهر را می‌گرفت خبر داد.

آنطور که از قول استاندار آمده است محمد‌مهدی فداکار در نشست ستاد حوادث برداشتن سیل بند را خطرناک عنوان کرده واز شورای تامین خواسته است که مصوب کند، اقدامی برای ساخت و ساز انجام نشود و بلافاصله سیل بند آنجا ترمیم شود.

 سیل‌بند شمالی شهر جیرفت طی حکمی که یک تعاونی  گرفته است، بخشی از آن با دستور قضایی برداشت و تخریب شد و این در حالی است که حکم و اجرای آن قبل از هشدار سیل انجام گرفته و  نقص در این سیل بند به چشم هیچ کدام از اعضای ستاد بحران نیامده و یا بازدید از این محل انجام نگرفته است.

با وجود مدت کوتاه بارش و حجم زیاد رواناب و نبود سیل بند در یک قسمت از شهری که به قول استاندار از چند طرف به رودخانه می‌رسد و اگر مراقبت نشود، خطرات سیل آن را تهدید می‌کند اگر این بارش  طولانی تر میشد انتظار فاجعه دور از ذهن نبود.

سیل حادثه‌ای است که تکرار آن برای ساکنان جنوب کرمان عادی شده است و مسئولان مربوط هم در تهیه گزارش‌ خسارت‌های رخ داده  مهارت پیدا کردند، اینجا پیشگیری قبل از درمان بی معناست و سهراب‌ها امیدی به رسیدن نوش‌دارو ندارند.

بخشدار بخش اسماعیلی که پیش‌تر به رسانه‌ها از جای‌گذاری اشتباه لوله گازرسانی توسط پیمانکار شرکت گاز و نقش آن در بروز این حادثه سخن گفته بود، در جمع مسئولان ادارات شهرستان با قدردانی از نقش و حضور پررنگ نیروهای جهادی و بسیجی تصریح کرد: برگزاری جلسه به تنهایی دردی را دوا نمی‌کند و اگر به دنبال مقصر بگردیم باید خیلی از مدیران در رابطه با ترک فعل خود جوابگو باشند.