بهبود فضای کسب‌وکار در دو سال اخیر. کاهش شدید مشارکت و پاسخگویی فعالان اقتصادی

بهبود فضای کسب‌وکار در دو سال اخیر. کاهش شدید مشارکت و پاسخگویی فعالان اقتصادی
گزارش| مرضیه قاضی‌زاده
گزارش اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد که از سال ۱۴۰۱ روند شاخص فضای کسب‌وکار در کرمان معکوس شده. اولین داده‌های ثبت شده در این گزارش مربوط به سال ۹۶ است و در این سال شاخص فضای کسب‌وکار استان روی ۵.۸۰ بوده و به‌تدریج تا سال ۱۴۰۱ با ثبت ۶.۳۶، در بدترین حالت خود قرار گرفته است. از این سال تا کنون شاخص فضای کسب‌وکار کرمان روبه‌بهبود رفته تا سال پاییز ۱۴۰۲ با ثبت عدد ۵.۶۸ کرمان از قعر جدول به رتبه ۴ مشترکاً با گلستان رسیده است، فعالان اقتصادی کرمان در همه مولفه‌های پیمایشی که در پرسش‌نامه پاسخ دادند، رتبه بهتری نسبت به متوسط کشور به کرمان دادند، البته نکته اینجاست که همچون سال‌های گذشته کمتر از نیمی فعالان اقتصادی که در نمونه‌گیری انتخاب شدند به این پرسش‌نامه پاسخ دادند، هر چند که کمترین میزان مشارکت مربوط به استان خراسان رضوی و تهران با مشارکت ۳۶ و ۳۸ درصد است.
نرخ پاسخگویی فعالان اقتصادی کرمان از پاییز سال ۱۴۰۱ که به بیشترین میزان ۶ساله اخیر خود بوده پایین آمده. از ۷۵ درصد پاسخگویی به ۴۷ درصد در پاییز امسال رسیدیم. برخلاف سایر منابع آماری اتکای شاخص فضای کسب‌وکار به پرسش‌نامه و پاسخ‌های فعالان اقتصادی است.
میزان مشارکت کمتر از نصف شده. در پایتخت کشور اما کاهش مشارکت چند سال قبل‌تر رخ‌داده. شاید اوج مشارکت فعالان اقتصادی تهران از سال ۹۷ با میزان مشارکت ۶۳ درصد بوده. بعد از آن سال تقریباً سال‌به‌سال میزان مشارکت کمتر شده. سال ۹۸ مشارکت فعالان اقتصادی تهرانی برای رصد فضای کسب‌وکار ۴۹ درصد. سال ۹۹، ۴۵ درصد، سال ۱۴۰۰ به ۳۶ درصد رسیده و در نهایت با نوساناتی و رشد و کاهش‌هایی در پاییز امسال عدد ۳۸ درصد را ثبت کرده.
علی‌رغم اینکه استان‌هایی مثل کرمان و تهران کاهش نرخ مشارکت فعالان اقتصادی را تجربه کردند، میزان مشارکت یا همان نرخ پاسخگویی در فعالان اقتصادی اصفهان، البرز و کرمانشاه بالای ۹۰ درصد است. بالابودن نرخ پاسخگویی البته به معنی بهتر بودن وضعیت کسب‌وکار در یک استان نیست، چنان چه هر سه این استان‌ها در وضعیت میانه قرار دارند و در رتبه‌های پایین‌تری نسبت به کرمان قرار دارند.
*۳.۲۶درصد میانگین به ظرفیت فعالیت بنگاه‌ها اضافه شد
طبق اطلاعات اتاق بازرگانی بهترین رتبه‌ها در شاخص فضای کسب‌وکار مربوط به خوزستان با ۵.۴۶و سپس قم ۵.۴۷و زنجان ۵.۶۴ بوده است. اختلاف عدد شاخص وضعیت محیط کسب‌وکار در بهترین و بدترین استان حداکثر معادل ۱.۰۷ واحد است که نشانگر عدم وجود تفاوت قابل‌توجه در وضعیت عدد شاخص استان‌ها نسبت به یکدیگر است.
البته شاخص محیط کسب‌وکار از نظر فعالان اتاق بازرگانی در پاییز ۱۴۰۲ نسبت به تابستان همین فصل اندکی بهبود (کمتر از یک‌درصدی) داشته است. در فصل پاییز، فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در پایش ملی محیط کسب‌وکار، به ترتیب سه مؤلفه «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» و «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» را نامناسب‌ترین مؤلفه‌های محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مؤلفه‌ها ارزیابی کرده‌اند.
یافته‌های طرح پایش ملی محیط کسب‌وکار ایران در فصل پاییز ۱۴۰۲ نشان می‌دهد: میانگین ظرفیت فعالیت واقعی بنگاه‌های اقتصادی شرکت‌کننده در این پایش ۴۴.۹۱ درصد بوده که نسبت به فصل تابستان (۴۱.۶۵ درصد) معادل ۳.۲۶ درصد افزایش داشته است.
همچنین بر اساس نتایج این پایش در پاییز ۱۴۰۲، وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش خدمات (۶.۰۳) در مقایسه با بخش‌های صنعت (۵.۸۱) و کشاورزی (۵.۹۹) نامناسب‌تر ارزیابی شده است. اولویت اول در بخش صنعت و خدمات غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات و در بخش کشاورزی دشواری تأمین مالی از بانک‌ها، اولویت دوم در بخش صنعت و خدمات دشواری تأمین مالی از بانک‌ها و در بخش کشاورزی غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات و اولویت سوم در هر سه بخش بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار و به‌عنوان مهم‌ترین مشکلات کسب‌وکار توسط فعالان اقتصادی بیان شده است.
*فضای کسب‌وکار برای هنری‌ها از همه بهتر
در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی برحسب طبقه‌بندی استاندارد ISIC.rev4، رشته فعالیت‌های «آب‌رسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه»، «هنر، سرگرمی و تفریح» و «تولید صنعتی (ساخت)» به ترتیب دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار بوده‌اند و در مقابل رشته فعالیت‌های «مالی و بیمه»، «سلامت انسان و مددکاری اجتماعی» و «املاک و مستغلات» بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی در کشور داشته‌اند.
عدد شاخص محیط کسب‌وکار در بنگاه‌های بیشتر از ۲۰۰ کارکن، ۵/۷۶ محاسبه شده است که نشان‌دهنده وضعیت کسب‌وکار بهتر در این بنگاه‌ها نسبت به سایر بنگاه‌های اقتصادی است و عدد شاخص محیط کسب‌وکار در بنگاه‌ها با کمتر از ۵ کارکن، ۶/۰۲ محاسبه شده است که این بنگاه‌ها دارای وضعیت بدتری در محیط کسب‌وکار نسبت به سایر بنگاه‌ها ارزیابی شده‌اند.
مهم‌ترین موانع کسب‌وکار بیان شده توسط فعالان اقتصادی زیرمجموعه در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق اصناف ایران غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه محصولات و در اتاق تعاون ایران دشواری تأمین مالی از بانک‌ها عنوان شده است. اولویت دوم نیز در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق اصناف ایران دشواری تأمین مالی از بانک‌ها و در اتاق تعاون ایران غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات عنوان شده است.