ناقوس مرگ در معادن

ناقوس مرگ در معادن
گزارش | کاغذ وطن
در یک ماه چهار حادثه در چهار معدن مختلف در استان کرمان رخ‌داده که در هر حادثه یک کارگر جان خود را ازدست‌داده است.
حسن رهجو معدن‌کار می‌گوید: در یک ماه چهار حادثه در چهار معدن مختلف در استان کرمان رخ‌داده که در هر حادثه یک کارگر جان خود را ازدست‌داده است؛ حوادثی که معمولاً اخبار آن منتشر نمی‌شود.
انفجار در عمق ۲۵۰ متری زمین صدای ترسناکی ایجاد می‌کند که تا دقایقی طنین آن در تونل‌های فرعی با طول ۷۰۰ متر هم قابل‌شنیدن است. زمانی این صدا وحشت بیشتری ایجاد می‌کند که فریاد گوش‌خراش معدن‌کاران نگران با ناله‌های ضعیف حبس‌شدگان می‌آمیزد و طولی نمی‌کشد که خبر جان‌باختن آنها می‌رسد. مانند حادثه شنبه‌شب که ۳۴ معدن‌کار در حال استخراج زغال‌سنگ در طبس جان خود را از دست دادند و تلاش‌ها برای یافتن جسد ۲۴ کارگر هنوز ادامه دارد.
این حادثه در حالی رخ داد که باگذشت بیش از سه ماه از حادثه‌ای مشابه در معدن روباز شازند هنوز پیکر یک کارگر زیر خروارها شن و ماسه مدفون است.
محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران حادثه را چنین توضیح می‌دهد: در دو بلوک B و C معدن زغال‌سنگ طبس ۶۹ نفر کارگر زحمت‌کش حین استخراج زغال‌سنگ، ناگهان دچار حادثه تصاعد آنی گاز متان و در نتیجه تراکم فراوان گاز در بلوک C شدند و این حادثه ناگوار رقم خورد.
او می‌گوید: وضعیت ایمنی معادن زغال‌سنگ کشور بیش از حد پایین بوده و از استاندارد خارج است. وضعیت ایمنی و سلامت کارگران در معدن زغال‌سنگ کشور در بدترین حالت خود قرار گرفته است. از سال۱۳۹۶ به‌صورت رسمی در رسانه‌ها نسبت‌به وضعیت ایمنی معادن زغال‌سنگ در کشور گوشزد کرده و تذکر داده‌ایم. وی با تاکید بر نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات معادن زغال‌سنگ ادامه می‌دهد: فرسوده و قدیمی بودن تجهیزات و ماشین‌آلات معادن زغال‌سنگ از یک‌سو مشکلاتی را ایجاد کرده است و از طرف دیگر، تجهیزات ایمنی معادن زغال نظیر دستگاه‌های هشداردهنده گازهای خطرناک، سیستم‌های ضد جرقه، تهویه مطلوب و امکانات مربوط به نگهداری از سقف و دیواره‌های معادن به‌شدت ناکارا هستند و هر لحظه این خطر وجود دارد که با انفجاری مهیب یا ریزش سقف و دیواره‌ها، معدن‌کاران را از دست بدهیم. او معتقد است در بخش معدن کشور باید با یک دیدگاه ویژه برای این موضوع برنامه‌ریزی شود و در صورت استفاده‌نکردن از امکانات لازم باید همچنان منتظر حوادث مختلف در بخش معادن کشور به‌ویژه معادن زغال‌سنگ باشیم.
*خطر حفره‌های گازی در معدن
حسن رهجو ۲۲سال است در معدن‌کار می‌کند و در این مدت تجربه زیادی از معادن استخراج زغال‌سنگ دارد و حوادث مختلفی را به چشم دیده است. او که درگذشته از معدن زغال‌سنگ طبس هم بازدید داشته است علت حادثه را چنین توضیح می‌دهد: در معادن زیرزمینی استخراج زغال‌سنگ دو نوع گاز می‌تواند خطرناک باشد؛ گازی که از زغال‌سنگ منتشر می‌شود که البته این‌قدر غلیظ نیست که دستگاه‌های تهویه نتوانند آن را از تونل‌ها خارج کنند؛ اما گاهی کارگران به حفره‌های گازی برخورد می‌کنند که این گاز خطرناک و قابل‌انفجار است.
او توضیح می‌دهد: تشخیص حفره‌های گازی غیرممکن است و گاهی کارگران معدن جایی را حفر می‌کنند که به حفره‌ای گازی برمی‌خورد و در آنی گاز متان کل تونل‌ها را پر می‌کند. در این حال با یک جرقه کوچک که معمولا وجود دارد انفجار مهیبی رخ می‌دهد و حوادث دلخراشی را می‌آفریند.
او توضیح می‌دهد: در بازدیدی که سال‌ها قبل از معدن زغال‌سنگ طبس داشتم متوجه حجم زیاد گازهای تولیدشده در این معدن شدم، طوری که خروج این گازها صدای زیادی را ایجاد می‌کرد. این گازهایی است که مرتبا تولید می‌شود که معمولا تهویه‌های نصب‌شده آن را خارج می‌کند تا خطری رخ ندهد. اما زمانی که گاز متان از حفره‌های گازی منتشر می‌شود این دستگاه‌ها توان خارج‌کردن آن را ندارند. این خروج گاز باید خیلی سریع انجام شود، قبل از اینکه جرقه‌ای باعث انفجار شود.
رهجو با بیان اینکه گاز منتشرشده از حفره گازی باعث این حادثه شده است، ادامه می‌دهد: اگر غلظت گاز متان کمتر از ۱۳درصد باشد انفجاری رخ نمی‌دهد. غلظت این گاز بالای ۱۴درصد هم برود، باز هم قابل‌انفجار نیست و خطر تنها در صورتی بروز می‌کند که درصد متان میان ۱۳ تا ۱۴ باشد؛ بنابراین نقش دستگاه‌های خارج‌کننده گاز خیلی حیاتی است.
به گفته او، دستگاه‌های تهویه باید به‌قدری توان داشته باشند که همواره برای نشت گاز از حفره‌های گازی آماده باشند؛ چون هرگز تشخیص این حفره‌ها ممکن نیست.
*تجهیزات قدیمی و فرسوده
این معدن‌کار قدیمی چنین ادامه می‌دهد: فرسوده و قدیمی بودن تجهیزات و ماشین‌آلات معادن زغال‌سنگ از یک‌سو مشکلاتی را ایجاد کرده است و از طرف دیگر، تجهیزات ایمنی معادن مانند دستگاه‌های هشداردهنده گازهای خطرناک، سیستم‌های ضد جرقه، تهویه مطلوب و امکانات مربوط به نگهداری از سقف و دیواره‌های معادن به‌شدت ناکارا هستند و هر لحظه این خطر وجود دارد که با انفجاری مهیب یا ریزش سقف و دیواره‌ها، معدن‌کاران را از دست بدهیم.
او برای اثبات نبود ایمنی در معادن می‌گوید: در یک ماه چهار حادثه در چهار معدن مختلف در استان کرمان رخ ‌داده که در هر حادثه یک کارگر جان خود را از دست ‌داده است؛ حوادثی که معمولا اخبار آن منتشر نمی‌شود؛ چون در معادن کوچک رخ می‌دهد.به گفته رهجو؛ وسایل و تجهیزات کار در معادن فرسوده است یا اصلا وجود ندارد! او می‌گوید: ایمنی باید در اولویت کار در معادن باشد؛ اما در این شرایط در درجه آخر اهمیت هم جا نمی‌گیرد. نبود نظارت کافی به این وضعیت دامن می‌زند و باعث می‌شود کارفرما فکری برای حل مشکلات ایمنی نکند.
*بعید است کارگری زنده باشد
رهجو که اکنون عضو شورای حل اختلاف کارگران معدن است تاکنون تجربه محبوس شدن در معدن را ندارد ولی بارها از نزدیک شاهد چنین حوادثی برای همکاران بوده است. او می‌گوید: بعید است کسی زنده از معدن آوارشده طبس خارج شود چون ۹۰درصد کارگرانی که در معدن محبوس می‌شوند شانس زنده‌ماندن ندارند. ریزش آوار یا گازگرفتگی منجر به مرگ این افراد می‌شود ولی در برخی موارد افرادی جان به درمی‌برند.
رهجو معتقد است معمولا خبری از حوادث معدن منتشر نمی‌شود و حوادث بزرگ است که رسانه‌ای می‌شود که در این زمینه هم نه گزارشی اعلام، نه مقصری معرفی می‌شود. باوجوداین روز گذشته وزیر صمت که سراسیمه خود را به محل حادثه در طبس رسانده بود قول داد گزارش کارشناسی ابعاد حادثه معدن طبس به مردم ارائه می‌شود.
محمد اتابک روز گذشته سراسیمه خود را به محل حادثه رساند تا بگوید: ایمنی این معدن هم توسط وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و یک گزارش کامل کارشناسی خدمت مردم ارائه و اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
*حوادث پرتکرار معدن در کرمان
بخشی از اتفاقات چند سال اخیر در معادن زغال‌سنگ را مورد بازخوانی قرار می‌دهیم؛ حوادثی که فقط به اعلام خبر آن اکتفا شد و درنهایت معلوم نشد، نهادهای مسئول برای جلوگیری از بروز حادثه در معادن زغال‌سنگ چه تدبیری را به کار گرفته است.
۲۷خرداد ۱۴۰۳: در ریزش معدن زغال‌سنگ آب نیل در روستای بی‌بی حیات کرمان ۶نفر حادثه دیدند، متاسفانه در این واقعه یک نفر فوت کرد و دو نفر دیگر مصدوم شدند.
۲۹اردیبهشت ۱۴۰۳: ریزش معدن زغال‌سنگ در منطقه طغرالجرد شهرستان کوهبنان، در این حادثه یکی از نیروهای معدن اصلی شرکت زغال‌سنگ منطقه طغرالجرد جان باخت.
۲۰آبان‌ماه ۱۴۰۱: در حادثه ریزش معدن زغال‌سنگ پابدانا شهرستان کوهبنان دو کارگر معدن جان باختند که به گفته مسئولان علت این حادثه در دست بررسی است.
۲۲شهریور ۱۴۰۰: حادثه ریزش تونل معدن زغال‌سنگ هجدک در بخش کوهساران راور منجر به جان‌باختن کارگر ۳۵ساله این معدن شد.
۱۶شهریور ۱۳۹۹: حادثه ریزش در معدن تونل شماره۲ زغال‌سنگ هجدک شهرستان راور در استان کرمان چهار کشته و یک مصدوم داشت.