کودکان بی‌شناسنامه جاماندگان قطار تحصیل

کودکان بی‌شناسنامه جاماندگان قطار تحصیل

کودکان بدون شناسنامه از بسیاری از حقوق خود مانند تحصیل محروم می‌مانند.

رسیدگی به وضعیت «کودکان بدون شناسنامه» یک معادله چند وجهی است. معادله‌ای که بدون شک قربانیان آن کودکانی هستند که تا پایان عمر خود، بی‌هویت زندگی را سپری کرده و در سیاستگذاری‌ها و برنامه‌های ریز و درشت یک جامعه به حساب نمی‌آیند.یک سر این معادله چند وجهی اما کودکانی قرار دارند که بدون هیچ دخل و تصرفی در سرنوشت خود محکوم به بی هویتی هستند و در طرف دیگر خانواده های بی هویت، ازدواج های ثبت نشده، ضعف قانون برای حل مسئله بی هویتی، ازدواج زنان ایرانی با مردان مهاجر که دارای تابعیت نیستند و هویت شان نامشخص است و… قرار دارد. قصه تولد کودکان بدون شناسنامه و اوراق هویتی، مثل زخم کهنه ای است که هر بار با عفونتی سرباز می کند، برای مدتی به آن پرداخته می شود و باز تا عفونتی دیگر از خاطر و یادها فراموش می شود.لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان سال ۱۳۹۰ به پیشنهاد قوه قضائیه و توسط دولت وقت به مجلس ارسال شد و سال ۱۳۹۷ به تصویب رسید. همچنین سه مرتبه با ایراد شورا و اصلاح مجلس مواجه شد که در نهایت روز یکشنبه ۱۸ خرداد ماه سخنگوی شورای نگهبان گفت: لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان در جلسه شورای نگهبان بررسی و عدم مغایر با موازین شرع و قانون اساسی تشخیص داده شد.عباس کدخدایی افزود: طبق نظر شورای نگهبان لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان با شرع و قانون اساسی مغایرتی ندارد و مورد تایید این شورا قرار گرفت.یکی از بندهای لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان به تعیین تکلیف وضعیت اطفال و نوجوانان فاقد اسناد سجلی یا هویتی اشاره دارد.طبق ماده ۶ این لایحه، وزارت کشور مکلف شده است، با همکاری دستگاه های ذی ربط نسبت به شناسایی اطفال و نوجوانان فاقد اسناد سجلی یا هویتی اعم از اتباع ایرانی و غیرایرانی و حسب مورد معرفی آنان حسب مورد به نهادهای حمایتی، آموزشی، درمانی یا قضایی جهت اقدامات حمایتی اقدام کند.استان‌های خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان و تهران در صدر استان‌هایی هستند که با مشکل کودکان بدون شناسنامه حاصل از ازدواج با مردان خارجی مواجه اند که ۴۹ هزار و ۹۶ کودک بی هویت حاصل از این ازدواج‌ها متولد شده‌اند اما در سرشماری وزارت کشور، عددی که به دست آمده کمتر از هفت هزار کودک است.در این میان اگر بخواهیم از اعداد و رقم ها صرف نظر کنیم، حتی حضور یک کودک (یک انسان) بدون شناسنامه قابل توجیه نخواهد بود.در واقع کودکی، نوجوانی و سال های جوانی یک انسان که «گلدن تایم» یا همان «زمان طلایی» زندگی وی به حساب می آید، نباید قربانی زیرساخت های اشتباهی شود که همچنان در جامعه حل نشده باقی مانده است.

اعتیاد خانمان سوز

موسسه دارالاکرام یکی از موسسات مردمی است که با هدف حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست و بورسیه تحصیلی و استعدادیابی این کودکان در شهرها و استان های مختلف کشور مشغول فعالیت است. یکی از حوزه های محل فعالیت این گروه، استان کرمان است. از جیرفت و عنبرآباد گرفته تا کهنوج، رودبار، قلعه گنج، منوجان و فاریاب. حالا نزدیک به دو سال است که این موسسه در این منطقه توانسته بیش از ۵۰۰ دانش آموز را بورسیه کرده اما این پایان راه فعالیت نمایندگان دارالکرام در کرمان نیست زیرا آنها می خواهند این عدد را به بورسیه هزار کودک برسانند اما برای رسیدن به این مرحله هزاران راه نرفته و مشکلات پیش رویشان وجود دارد.اگر پای اینترنت نشسته اید، کافی است جست وجوی کوتاهی درباره وضعیت جنوب کرمان انجام دهید تا با مشکلات دور و دراز این منطقه و ساکنان آن آشنا شوید. از وضعیت ناخوشایند بهداشت مردم گرفته تا وضعیت سکونت و عدم دسترسی به بعضی از امکانات رفاهی.در این میان کودکان بی سرپرست و بدسرپرستی هستند که به واسطه بهره هوشی و استعداد بالا توسط موسسه دارالاکرام در زمینه تحصیلی حمایت می شوند اما مشکل آنها فقط بدسرپرستی و نداشتن حامی نیست. پس از این بزرگترین مشکل این بچه ها عدم داشتن مدارک هویتی برای تحصیل و ثبت نام در مدارس است. میثم حاجی نمکی نماینده خیریه دارالاکرام در منطقه جیرفت کرمان در این باره می گوید: از مدتی که کار در مناطق جنوبی کرمان را شروع کرده ایم، کودکان زیادی شناسایی شده اند که شرایط دریافت بورسیه توسط این موسسه را دارند. از جمله کودکانی که پدرشان فوت شده، پدر در زندان یا از کارافتاه است، فرزندان طلاق و…اما خیلی از این بچه ها به خاطر مشکلات هویتی و نداشتن مدرک نمی توانند در مدرسه ثبت نام کنند یا حساب بانکی داشته باشند که حامی پول به حساب آن کودک واریز کند.به گفته حاجی نمکی، مشکلات کودکان بدون هویت و مدرک در سه دسته تقسیم می شود.از نظر وی دسته اول کودکانی ماحصل ازدواج پدر و مادر ایرانی هستند اما متاسفانه ازدواج پدر و مادر ثبت نشده است.حاجی نمکی می گوید: حالا یا پدر قبول نمی کند که ثبت شود یا اینکه اعتیاد دارد و یا برای گرفتن شناسنامه بچه اقدام نکرده است. مشکلی که برای نازگل پیش آمده و این کودک به خاطر مشکلات مدرک هویتی قادر به ادامه تحصیل نیست.

چرخه بی هویتی

اما دسته دوم کودکان بدون شناسنامه ای هستند که تصمیم دارند زود ازدواج کنند.حاجی نمکی می گوید: به دلایل مشکلات مختلف در خانواده، گاهی این بچه ها مجبور به ازدواج زودهنگام می شوند. سارا شکل دیگری از یک کودک بدون هویت است. او امروز باید پشت نیمکت های کلاس سوم مشق الفبا می کرد اما وی نیز قربانی مشکلات خانواده و محل زندگی اش شده است.مادر سارا، زیتون نام دارد. زن جوانی که به جبر روزگار همسر دوم مردی سالخورده شد که وی نیز شناسنامه نداشت.حاجی نمکی می گوید: اینجا به این افراد می گویند لب مرزی. این مرد نه خودش و نه دیگر بچه هایش هیچ مدرک هویتی ندارند. پدر سارا سن بالایی دارد و اگر خدایی نکرده اتفاقی برای وی بیفتد، چه کاری می شود برای این کودک انجام داد؟ این خانواده اینجا هیچ کسی را ندارند که پیگیر کارهایشان شود و سارا نیز بدون مدارک هویتی سرنوشت روشنی نخواهد داشت زیرا برای بورسیه این کودک و ثبت نام وی در مدرسه مشکلات زیادی داریم و بدون مدرک، ادامه تحصیل وی امکان پذیر نخواهد شد.سارا و مادرش در وضعیت بسیار بدی به سر می برند. آنقدر که حتی در این دوران بحران کرونا برای شست و شوی دست هایشان پوی برای خرید یک قالب صابون نیز ندارند.