نگرانی از جمعیت بی‌تجربه

نگرانی از جمعیت  بی‌تجربه

۷۷ درصد جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله در سال ۹۹، نه درس می‌خواندند، نه کار می‌کردند و نه حرفه می‌آموختند.

براساس گزارش اخیر مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در سال 1399 از 10.5 میلیون جوان 15 تا 24 سال، 8.1 میلیون نفر از آنان نه درحال تحصیل‌اند، نه مشغول مهارت‌آموزی و نه شاغل. این گروه که از آنان به‌عنوان NEETها یاد می‌شود، سهم بیش از 77 درصدی از کل جوانان در این سن را دارند. این میزان برای مردان 64 درصد و در بین زنان 92 درصد بوده است. به‌عبارتی از 5.5 میلیون مرد 15 تا 24 سال 3.5 میلیون نفر از آنان و از پنج‌میلیون و 46 هزار زن 15 تا 24 سال 4.6میلیون از آن‌ها طی سال 1399 نه درحال تحصیل، نه مشغول مهارت‌آموزی و نه در جایی شاغل بوده‌اند. 

اگر این آمارهای مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صحت داشته باشد، به‌جرات می‌توان گفت این جمعیت همین حالا یک مخاطره بزرگ برای کشور و خانوارها محسوب می‌شود. اما در سوی دیگر، مرکز آمار ایران نیز طی سال‌های 1399 و 1400 نرخ NEETها در کشور را 27.4درصد برای سال 1400 و 29.4 درصد برای سال 1399 ذکر کرده است. مرکز آمار این رقم را برای مردان 18.2 درصد و برای زنان 39 درصد ذکر می‌کند. در گزارش مرکز آمار تعداد جوانان در شرایط NEETها طی سال گذشته نزدیک به سه‌میلیون نفر ذکر شده که 941 هزار نفر از آنان را مردان و یک‌میلیون و 985 نفر از آن را نیز زنان تشکیل می‌دهند.  اما بررسی دقیق‌تر آمارهای وزارت کار نشان می‌دهد نرخ NEETها در سال 1394 حدود 31 درصد، در سال 1395 حدود 30.2 درصد و در سال 1396 حدود 29.8 درصد بوده است. این مقدار در سال 1397 با جهش عجیبی به 73 درصد و در سال 1398 به حدود 74 درصد می‌رسد. در سال 1399 نیز که رقم 77.4 درصد به ثبت رسیده است. آمار و ارقام مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با جهشی که داشته، کمی دور از واقعیت به‌نظر می‌رسد. همچنین تفاوت قابل‌توجه آن با آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد به‌رغم اهمیت زیاد موضوع NEETها، سیاستگذار نه‌تنها چاره‌اندیشی برای این چالش نکرده، بلکه با فقر اطلاعاتی در این موضوع نیز روبه‌رو است؛ امری که به گواهی جامعه‌شناسان می‌تواند کشور را وارد چالشی اساسی کند.

رتبه یک NEET ایران در جهان 

بررسی داده‌های آماری بانک جهانی و سازمان بین‌المللی کار (ILO) نشان می‌دهد اگر مبنای نرخ NEET ها در ایران را آمارهای وزارت کار قرار دهیم، ایران به رتبه اول جهان در این شاخص می‌رسد. به‌طوری‌که نرخ 77 درصدی NEET ها در ایران در حالی است که بالاترین رقم آن در جهان مربوط به کشور آفریقایی نیجر با نرخ 68.6 درصد است. پس از این کشور، ترینیداد و توباگو با نرخ 52 درصدی در رتبه بعدی و کشور کیریباتی با نرخ حدود 47 درصدی در پس از این کشور قرار دارد. به‌عبارتی نرخ 77 درصدی NEET ها ایران را در رتبه اول جهان و حتی بالاتر از کشورهای عمدتا آفریقایی قرار می‌دهد.  گویان، سومالی، موریس، بورکینافاسو، جمهوری دومینیکن، بوتسوانا، چاد، لیبریا، مولداوی، موریتانی، اردن، لسوتو، بنین، نپال، پاکستان، کوزوو، نامیبیا، فلسطین، مالی، آفریقای جنوبی، تونس، مصر، جامائیکا و گامبیا کشورهایی هستند که در رتبه‌های 3 تا 28 قرار دارند، اما اگر نرخ 29 درصدی مرکز آمار ایران و بانک جهانی را مدنظر قرار دهیم، ایران به رتبه 28 جهان می‌رسد. البته این رتبه گرچه بهتر از رتبه یک است، اما آنطور که توضیح داده شده، در رتبه‌های قبل از ایران عمدتا کشورهای آفریقایی قرار دارند.  اما نرخ 77 درصدی و حتی 29 درصدی NEET ها (گزارش وزارت رفاه و مرکز آمار) در ایران در حالی است در ژاپن این مقدار 3.1 درصد، در ایسلند 4.9 درصد، سوئد و هلند 5.1 درصد، سنگاپور درصد، نروژ 6.3 درصد، جمهوری‌چک 6.5 درصد، اسلوونی 6.6 درصد، دانمارک 7.1 درصد، در بلژیک 7.4 درصد، در آلمان 7.5 درصد، در پرتغال 7.6 درصد و در ایرلند و فنلاند نیز این مقدار 7.7 درصد است. 

نرخ عجیب NEETها در استان‌ها

در کنار رتبه بالای شاخص NEET ایران در سطح جهان، در داخل کشور نیز بین استان‌های کشور، برخی استان‌ها در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار دارند. البته آخرین آمار توزیع استانی NEETها مربوط به سرشماری سال 1395 است که وزارت کار آن را منتشر کرده است. به‌طوری‌که طبق داده‌های آماری، در زمانی که NEET ها در کشور 29 درصد بوده، این میزان در سیستان‌وبلوچستان حدود 48.2 درصد، در گلستان 44درصد، در هرمزگان 43.8 درصد، در کرمانشاه 42.8 درصد، در لرستان 42.1 درصد، در آذربایجان‌غربی 41.7 درصد، در خوزستان 41.2 درصد، در کردستان 41 درصد، در همدان 40.1 درصد و در اردبیل 39.6 درصدی بوده است. خراسان‌شمالی، چهارمحال‌وبختیاری، زنجان، بوشهر و خراسان‌رضوی دیگر استان‌هایی هستند که دارای نرخ بالای NEET هستند. همچنین در کنار استان‌های مذکور که بالاترین نرخ NEET ها را دارند، استان‌های سمنان با نرخ 22.6 درصدی، یزد با نرخ 25.1 درصدی، اصفهان با نرخ 25 درصدی و تهران با نرخ 28.1 درصدی کمترین نرخ NEET ها را داشته‌اند.

زلزله 8 ریشتری NEETها

امیر خراسانی، جامعه‌شناس شهری ‌و پژوهشگر در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص نرخ 77درصدی NEET ها که وزارت کار اعلام کرده، می‌گوید این نرخ عجیب و غریب است. اگر این نرخ صحت داشته باشد، آسیب اجتماعی که نه؛ باید بگوییم این نرخ زلزله به پا می‌کند. خراسانی می‌گوید بالا بودن نرخ NEET ها مسئله بسیار مهمی است و اگر چاره‌اندیشی نشود، ممکن است آسیب بسیار جدی و خطرناک به امنیت کشور وارد کند. این جامعه‌شناس درخصوص NEET ها می‌گوید نرخ بالای NEET ها قبل از هر چیزی می‌گوید شما نیروی کار ارزان زیاد خواهید داشت. در واقع جامعه با تعداد عظیم کارگر آموزش‌ندیده فاقد تحصیل و فاقد مهارت روبه‌رو خواهد بود. این قشر حتی اگر وارد بازار کشور شود، به‌واسطه نداشتن مهارت و آموزش ندیدن و مهم‌تر از آن به‌واسطه تعلق به طبقات کم‌درآمد، با پایداری دهک‌ها در نسل‌های مختلف روبه‌رو خواهد شد و تحریک طبقاتی نخواهد داشت. در واقع کسی که کارگر است، چندین نسل کارگر خواهد ماند.این دو مساله هم منشأ آسیب‌های جدی بعدی است. این جمعیت خالق یک جامعه دوقطبی خواهد بود. این دوقطبی در نهایت به رودررویی با نظام حاکم و حتی طبقات اجتماعی منجر می‌شود