وضعیت ساخت مسکن در سال ۱۴۰۱ کمی بهتر شده اما با وعده‌ها فاصله دارد. آمار ساخت خانه ۴۰ درصد کمتر از مسکن مهر

وضعیت ساخت مسکن در سال ۱۴۰۱ کمی بهتر شده اما با وعده‌ها فاصله دارد. آمار ساخت خانه ۴۰ درصد کمتر از مسکن مهر

گزارش | فرهیختگان

گزارش فصلی مرکز آمار ایران اخیرا منتشر شده است. یکی از موارد قابل‌تاملی که در این گزارش مشاهده می‌شود، وضعیت صدور پروانه ساختمانی است. داده‌های مرکز آمار ایران حکایت از آن دارد که طی سال 1401 تعداد واحدهای مسکونی درج‌شده در پروانه‌های ساختمانی (صرفا احداث) رشد 6.4 درصدی نسبت به سال 1400 داشته است. مقایسه داده‌های صدور پروانه ساختمانی نشان می‌دهد صدور مجوزهای ساخت‌وساز در سال گذشته به‌جز سال 1399، بالاترین دریافت مجوز از سال 1393 تاکنون است. گرچه این خبر امیدوارکننده‌ای است، اما اولا این موضوع نشانه‌ای از دوره رونق ساخت‌وساز نبوده و رشد اصلی به‌واسطه نهضت ملی مسکن رخ داده است و ثانیا ساخت‌وساز فعلی از هدف‌گذاری ساخت سالانه یک‌میلیون مسکن در قانون جهش مسکن مصوب مجلس و طرح نهضت ملی مسکن دولت عقب‌تر است و همچنین با تقاضای واقعی سالانه فاصله 20 درصدی و با میانگین ساخت‌وساز دوره ساخت مسکن مهر نیز فاصله 40 درصدی دارد. برخی کارشناسان معتقدند چهار عامل می‌تواند سرعت‌گیر نهضت ملی مسکن باشد؛ 1- شرایط متقاضیان (مشکل تامین آورده اولیه و عدم تمایل به مناطق اعلامی دولت)، 2- مشکل تامین زمین یارانه‌ای، 3- تمایل حداقلی نظام بانکی به پرداخت تسهیلات بلندمدت و 4- طولانی شدن فرآیند ساخت‌وساز به‌واسطه بروکراسی پیچیده ساخت مسکن دولتی.

رشد 6 درصدی ساخت‌وساز

گزارش‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در سال 1401 تعداد 131 هزار و 178 فقره پروانه ساختمانی (صرفا احداث) در مناطق شهری کشور (به جز روستاها) صادر شده است. رصد پروانه‌های ساختمانی در سال‌های گذشته نشان می‌دهد دریافت مجوز ساخت‌وساز در سال گذشته رشد 2.7 درصدی داشته است. همچنین تعداد واحدهای درج‌شده در پروانه‌های ساختمانی نیز در سال 1401 حدود 420 هزار و 505 واحد بوده که نسبت به سال 1400 رشد 6.4 درصدی داشته است. گرچه در گزارش مرکز آمار ایران آماری از پراکنش جغرافیایی پروانه‌های ساختمانی و واحدهای درج‌شده در آنها بحثی به میان نیامده اما برآوردها نشان می‌دهد رشد صدور مجوز ساخت ناشی از اقدامات دولت در حوزه نهضت ملی مسکن بوده است. با این حساب شهرهای کوچک و شهرهای جدید از پیشران‌های تولید مسکن در سال گذشته بوده‌اند.

فاصله 40 درصدی نهضت ملی با مسکن مهر

فارغ از اینکه سیاست ساخت‌وساز مسکن توسط دولت و مسکن یارانه‌ای خوب است یا بد، موضوع مهمی که در اینجا قابل طرح است اینکه سیاست نهضت ملی مسکن تا چه حد توانسته به اهداف اولیه خود برسد. آمارها نشان می‌دهد در سال 1401 و 1400 به‌ترتیب 402 هزار و 505 واحد و 395 هزار و 141 واحد ساختمانی مجوز ساخت دریافت کرده‌اند که این تعداد کمتر از ساخت‌وساز سال 1399 با 490 هزار و 597 واحد بوده است. با این حال اگر از سال 1399 که کلنگ اقدام ملی مسکن بر زمین زده شده بگذریم، مجوزهای ساخت‌وساز سال 1401 در بین سال‌های 1393 تا 1400 (به جز سال 1399) از همه سال‌ها بیشتر است.

گرچه این موضوع در ظاهر اقدام مثبتی به نظر می‌رسد اما با توجه به هدف‌گذاری ساخت سالانه یک میلیون مسکن در قانون جهش مسکن و همچنین طرح نهضت ملی مسکن، ساخت‌وساز فعلی رضایت‌بخش نبوده و با هدف‌گذاری دولت فاصله قابل‌توجهی دارد. همچنین صدور 420 هزار و 505 مجوز (واحدهای درج‌شده در پروانه‌های ساختمانی) درحالی است که در چهار سال اول مسکن مهر میانگین سالانه تعداد واحدهای درج‌شده در پروانه‌های ساختمانی بیش از 700 هزار واحد بوده است. بنابراین ساخت‌وساز فعلی نه‌تنها فاصله 58 درصدی با هدف‌گذاری قانون جهش مسکن و طرح نهضت ملی دولت دارد، با مسکن مهر دولت احمدی‌نژاد نیز فاصله 40 درصدی دارد.

 اما در کنار مسکن مهر شاخص دیگری که می‌توان ساخت‌وساز سال 1401 را با آن سنجید نیاز جدید و تقاضاهای جدید در بازار مسکن است. برخی برآوردها نشان می‌دهد با مدنظر قرار دادن میزان ازدواج و ضرایبی از فوت و طلاق به انضمام میزان تخریب و نوسازی املاک کلنگی (افرادی که ملک خود را برای ساخت‌وساز تخریب می‌کنند)، در دو سال اخیر سالانه بین 520 تا 530 هزار واحد تقاضای جدید ورودی به بازار مسکن وجود داشته است. آنطور که آمارها نشان می‌دهد، مجوزهای شروع ساخت‌وساز در سال 1401 حدود 20 درصد نیز از تقاضاهای جدید در بازار مسکن عقب‌تر است.

 سرعت‌گیر نهضت ملی مسکن

بررسی اظهارات مسئولان دولتی و آمارهای تسهیلات بانکی نشان می‌دهد برای کندی پیشرفت طرح نهضت ملی مسکن باید چند عامل را مقصر این موضوع مطرح کرد.

1- مورد اول شرایط متقاضیان هستند. برخی آمارها نشان می‌دهد تعداد متقاضیان اولیه و آمار واقعی واریزی‌ها برای شروع ساخت‌وساز تفاوت معناداری با هم دارد. برای نمونه، 2 فروردین ۱۴۰۲ علی عسکری، سرپرست بانک مسکن با اعلام اینکه تا آن تاریخ ۸۹۴ هزار و ۱۶۸ نفر در بانک مسکن افتتاح حساب کرده‌اند، گفت: «از این تعداد ۲۲۵ هزار و ۳۳۳ نفر بیش از ۴۰ میلیون تومان، ۶۹ هزار و ۹۶۳ نفر ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان، ۲۱۵ هزار و ۴۲۷ نفر تا ۳۰ میلیون تومان پرداخت کرده‌اند و مابقی (۳۸۳ هزار و ۴۴۵ نفر) هیچ واریزی نداشته‌اند.» برخی از کارشناسان می‌گویند دلیل انصراف از سویی نبود توان مالی برای پرداخت آورده شخصی است و از سویی دیگر به دلیل عدم مطلوبیت محیطی و جذابیت‌های مناطقی است که از سوی دولت برای ساخت مسکن معرفی شده است.

2- مورد دومی که برای کندی ساخت‌وساز در نهضت ملی مسکن مطرح می‌شود مشکل تامین زمین است. برای مثال طبق گزارش ایسنا، در شهر جدید پرند که بالاترین تعداد متقاضیان نهضت ملی مسکن را در بین شهرهای جدید دارد؛ در این شهر مجموعا ۲۲۴ هزار نفر برای طرح نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کردند که با توجه به شروط پنج‌گانه از جمله سبز بودن فرم «ج» تعداد ۷۰ هزار متقاضی تایید شدند. تا پایان سال گذشته در این شهر برای ۱۷ هزار و ۷۰۰ نفر تعریف پروژه صورت گرفت. وزارت راه و شهرسازی با کمبود زمین برای اجرای پروژه‌ها در این شهر مواجه شده است.